Heisenbergen ziurgabetasunaren printzipioa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t a |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
Mekanika kuantikoan '''Heisenberg-en ziurgabetasun printzipioak''' dio behatu daitezkeen magnitude fisiko eta osagarriak zehaztasun osoz ezin ditzakegula ezagutu. Hau da, [[
[[Fitxategi:Bundesarchiv Bild183-R57262, Werner Heisenberg crop.jpg|thumb|248x248px|Werner Heisenberg]]
Jatorrian Heisenbergek neurketaren prozesuaren konsekuentzia moduan azaldu zuen: posizioa era zehatzean neurtzeak momentu linealari eragiten zion eta alderantziz, adibide bat (''[[Gamma izpi|gamma-izpi]]<nowiki/>en mikroskopioa'') aurkeztuz, zeina de Broglie hipotesiaren menpekoa zen. Haatik, gaur egun beste era osatuago batean ulertua da: ziurgabetasuna partikulan bertan ere existitzen da, baita neurketa egin baino lehen ere.
6. lerroa:
De Brogliek berak proposatu zuen pilotu-uhin bat uhin-partikula dualtasuna azaltzeko. Bere ikuspuntutik, partikula bakoitzak posizio eta momentu lineal ondo definituak zituen, baina Schrödingerren ekuaziotik ondorioztaturiko uhin funtzio baten bidez gidatua egongo zen. Pilotu-uhinaren teoria hasieran baztertua izan zen, efektu ez-lokalak sorrarazten baitzituen partikula bat baino gehiagoz osaturiko sistemetan. Lokaltasun eza dena dela, laster bihurtu zen teoria kuantikoaren ezaugarri osagarria eta [[David Bohm]]ek de Broglieren eredua hedatu zuen, esplizituki teorian sartu arte zuen. Bohm-en mekanikan, <ref>[http://plato.stanford.edu/entries/qm-bohm/ Bohmian Mechanics], ''Stanford Encyclopedia of Philosophy.''</ref> uhin-partikularen dualtasuna ez da materia beraren propietatea, baizik eta gida-ekuazio edota potentzial kuantiko baten menpean higitzen ari den partikularen itxura.<blockquote></blockquote>
== Enuntziatu matematikoa ==
Demagun bi operadore ditugula: <math>\hat{A}</math> eta <math>\hat{B}</math>.
44. lerroa:
Robertson eta [[Schrödingerren ekuazio|Schrödinger]]<nowiki/>ren erlazioak operadore orokorrentzat direnez, erlazio hauek edoizein behagarriri aplikatuak izan daitezke ziurgabetasun erlazio zehatz bat lortzeko. Erlazio ezagunen artean ondorengoak aurki ditzakegu:
* Posizio eta momentu linealaren konmutadorea ez da zero eta ondorengo balioa hartzen du: <math>[\widehat{x},\widehat{p}]=i{\hbar} </math> . Heisenbergen printzipioak dioenez, ondorengo ziurgabetasuna dugu: <math>\sigma_{x}\sigma_{p} \geq \frac{\hbar}{2}</math>
* Objektu
<math> [{\widehat{l}_x}, {\widehat{l}_y}] = i \hbar {\widehat{l}_z} </math> , <math>[{\widehat{l}_y}, {\widehat{l}_z}] = i \hbar {\widehat{l}_x}</math> eta <math>[{\widehat{l}_x}, {\widehat{l}_z}] = i \hbar {\widehat{l}_y}</math>
Kasu honetan ondorengo ziurgabetasuna izango dugu:
* Denborak eta energiak ere ez dute konmutatzen. Ziurgabetasun hori honela adierazten da:
<math>\sigma_E\cdot \sigma_\tau \ge \frac{\hbar}{2}</math>
| |||