Goi Paleolitoa: berrikuspenen arteko aldeak

Goi Paleolitoaren ezaugarri nagusiak Europara [[gizaki|gizaki modernoaren]], ''[[homo sapiens]]'' delakoaren etorrera, lanabesak lantzeko teknika berrien agerpena (jaurtigailua, hezurrezko industria...) eta [[labar artea|historiaurreko artearen]] leherketa (haitzuloetako marrazkiak garai honetan egin ziren) dira.

Gizaki modernoa [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbiletik]] etorri zen duela 35.000 urte inguru, behin-behineko klima beroketa aprobetxatuz. [[Neanderthalgo gizaki]]arekin batera bizi zen, harik eta duela 30.000 urte inguru neanderthalak desagertu ziren arte. Desagerpen horren zioak ez dira ezagutzen. Bi adarren arteko nahasketa garai honetan eman behar izan zen <ref>{{Cite web|url=http://aldizkaria.elhuyar.eus/albisteak/neandertalengandik-jasotako-geneen-eta-osasunaren-/|izenburua=Neandertalengandik jasotako geneen eta osasunaren arteko harremana aztertu dute|sartze-data={{data|2016|05|20}}|egunkaria=|aldizkaria=Elhuyar.eus|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref>.

== Giza eboluzioa Europan ==

Europarren gorpuzkien ikerketa genetikoak bide berri bat zabaldu du kontinenteko historiaurrean. Ikerketa batek orain dela 45.000urtetatik 7.000 urte arte bitartean gertatu ziren eta hainbat gertakizunen berri eman du. [[David Reich]] [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitate]]<nowiki/>ko genetistak dioenez, garai horretan klima aldakorra zegoen eta [[immigrazio]] eskalak azkar goratu ziren<ref>{{Cite aldizkari|abizena =|izena =|egile-lotura =|izenburua = The genetic history of Ice Age Europe|aldizkaria = [[Nature]]|argitaratze-lekua =|liburukia =|alea = 17993|data =|urtea = 2016|url = http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature17993.html|sartze-data = {{data|2016|05|20}}|issn =}}</ref>.

Garai honetan, [[Europar Batasuna|Europak]] azkeneko izotz aroa jasaten zuen eta herri askok migratu beharra zuten. Datuen arabera, orain dela 33.000 urte talde berri bat agertu zen [[Gravettiar|Gravettiar kultura]], [[Aurignac kultura]] ordezkatu zuena.

Orain dela 19.000 urte [[Aurignac kultura]]ren ondorengoak agertu ziren, [[Kantabria|Kantabrian]]n aurkitu diren giza arrastoen arabera. Hau azaltzeko ondorengo azalpen posiblea eman dute, herri honek babesleku beroetara migratu zuela, Ipar Europara hain zuzen ere, lurralde galduak berreskuratu nahian.