Bizenta Mogel: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-{{HezkuntzaPrograma}} +{{HezkuntzaPrograma|Literatura}}) |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Literatura}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Bizenta Antonia Mogel Elgezabal''' ([[Azkoitia]], [[Gipuzkoa]], [[1782]]ko [[ekainaren 6]]a - [[Abandoko elizatea|Abando]], [[Bizkaia]], [[1854]]ko [[irailaren 29]]a) [[euskal idazle]]a izan zen. Osaba [[Joan Antonio Mogel]]ek ikasketak eman zizkion etxean. Horri esker, garai hartako emakume batentzat erabat ohiz kanpokoa zen hezkuntza akademikoa lortu zuen. ''[[Ipui onac]]'' izenburuko alegia-bilduma idatzi zuen, eta 1804an argitaratu.
== Bizitza ==
[[1782]]an [[Azkoitia]]n (Gipuzkoa) jaioa, [[Abandoko elizatea|Abandon]] ([[Bilbo]], Bizkaia) hil zen [[1854]]an. Bera baino urtebete zaharragoa zen anaia [[Juan Jose Mogel]] ere euskal idazlea izan zen.
Oso gaztea zela, umezurtz geratu eta [[Markina-Xemein|Markinan]] bizi zen osabarekin, [[Joan Antonio Mogel]] apaiz idazlearekin, bizitzera joan zen. Osabak [[euskara]]z, [[gaztelania]]z eta [[latin]]ez irakurtzen eta idazten irakatsi zion.
22. lerroa:
[[Euskara]]zko lehen fabula-liburua da hau. Garai hartan latinetik itzultzea ez zen lan makala, euskara arauturik ez zegoenez, euskalki desberdinen artean erabakitzea zaila baitzen. [[Bertso]]ak ere idatzi zituen. Euskara literarioaren eredua osabarengandik hartu zuen: garbia, kultua baina ulerterraza, ume eta [[baserri]]tarrentzat idazten zuen eta. [[Fabula]]z gain, iruzkin konprometituak idazten zituen, jauntxo eta baserritarren harremanak azpimarratuz, zintzotasuna eta mantsotasuna eskatuz.
Bizenta Mogelen garaiko usteen arabera, ahozko tradizioko ipuinak ez ziren egokiak, hauek ez zirelako moralaren aldetik behar bezain zuzenak. Ipuinek balio didaktikoa behar zuten, onak izango baziren. Protagonistatzat animaliak zituzten alegia klasikoak ziren "ipuin onak"; izan ere, "irakaste ederrak" ematen zituzten. Honela dio lanaren hitzaurrean:
{{esaera2|Aitu diot ondo dakian bati, Ipui oek izango dirala guziz onak aztuerazotzeko Nekazarien etxeetatik '''Ipui oker, ta zatarrak''', nola sagar ederrak, ta diru berdiñean saltzen daudenean, baztertu ta saldu ezinda gelditzen diran sagar miñ ta motelak. Nork txori gerezi txatarrai begiratzen dioe dauzkanean eskubatera gerezi anpollak?}}
32. lerroa:
== Erreferentziak ==
* [http://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/narrazioak-65333/555-narrazioak-75806127 Ainara Maia: http://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/narrazioak-65333/555-narrazioak-75806127]
{{Erreferentzia zerrenda}}{{gipuzkoakultura}}
* Bizenta Mogel biblioteka. http://www.durangon.com/opinion/bizenta-mogel-biblioteka/
* https://anboto.org/durango/1462538578293-aurora-abasolo-benita-uribarrena-eta-bixenta-mogel-durangoko-kale-izendegian
== Kanpo loturak ==
42. lerroa:
{{bizialdia|1782ko|1854ko|Mogel, Bizenta}}
[[Kategoria:Azkoitiko idazleak]]
[[Kategoria:Euskal idazleak]]
| |||