Bigarren Karlistaldia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-{{HezkuntzaPrograma}} +{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}) |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}
{{Argitzeko|Euskal Herrian, oro har, Bigarren Karlistaldia deitzen den artikuluari|Matinerren Gerra}}
{{gerra infotaula|izena= Bigarren Karlistaldia
|irudia= [[Fitxategi:1872 nafarroa.jpg|150px]]
21. lerroa:
[[1870]]eko [[martxo]]an, [[Ramon Cabrera|Ramón Cabrerak]], [[Karlismo|karlisten]] buruzagi politiko eta militarrak, dimisioa eman zuen, bere ustez, "armaz garaipena lortzeko baldintzak ez zeudelako" eta "[[Espainia]] [[gerra zibil]] berri batez arriskuan jarri nahi ez zuelako". <ref>{{Erreferentzia|urtea=[[2006]]|izenburua=Cabrera. El Tigre del Maestrazgo|argitaletxea=Ariel|abizena1=Urcelay Alonso|izena1=Javier|argitaratze-lekua=[[Bartzelona]]|isbn=84-344-5205-7}}</ref><ref>{{Erreferentzia|urtea=[[1989]]|izenburua=Ramón Cabrera a l'exili|abizena1=Rodriguez Vives|izena1=Conxa|argitaratze-lekua=Montserrateko monasterioa}}</ref> Hala ere, Karlos errege-nahiak, erbestean hilabetez [[matxinada]] prestatu ondoren, erabaki zuen [[1872]]ko [[apirilaren 21]]a izango zela [[Espainiako koroa]] eskuratzeko zuen eskubidea aldarrikatzeko data.
Gerra honen gudaleku nagusia, [[Lehen Karlistaldia]]n bezala, [[Hego Euskal Herria]] izan zen. Dena den, [[1872]]ko [[uztail]]ean, Karlosek [[Filipe V.a Espainiakoa|Filipe V.a]]<nowiki/>k ezarritako [[Planta Berriko dekretuak|Planta Berriko dekretuen]] bitartez indargabetutako [[foru]]en berrezarpena proposatu zuenean, matxinada hein handi batean [[Katalunia
[[1873]]ko [[otsail]]ean [[Espainiako Lehen Errepublika]] aldarrikatu zutenean, isabelinoak izandako monarkiko asko karlista aldera pasatu ziren. Era berean, [[matxinada]] [[kantonalismo|kantonalistak]] karlisten lerroak indartu zituen. Aldiz, [[1874]]ko [[urtarril]]ean [[Manuel Pavía|Pavíaren]] [[estatu-kolpe]]<nowiki/>ak eta [[1874]]ko [[abenduaren 29]]ko [[Arsenio Martínez-Campos|Arsenio Martínez Camposen]] altxamenduak karlistei indarrak kendu zizkieten. [[1868|1876]] hasieran, guda amaitu zen, [[Antonio Cánovas del Castillo|Canovas del Castillo]]<nowiki/>k hauspotuta [[Alfontso XII.a Espainiakoa]]<nowiki/>ren eta armadaren bitartez lehengo [[Borboi leinua]] berrezarri zenean, [[Espainiako Gobernua|Espainiako gobernua]] horrek [[Egoitza Santua|Aulki Santuarekin]] hitzarmena sinatu zuenean eta [[Ramon Cabrera|Ramón Cabrerak]] ''"a la Nación"'' eta ''"al Partido Carlista"'' agirien bitartez [[Alfontso XII.a Espainiakoa]] onartu zuenean.<ref>{{Erreferentzia| izena1 = José Indalecio| abizena1 = Caso| izenburua = La Cuestión Cabrera| argitaratze-lekua = [[Madril]]| urtea = [[1875]]}}</ref><ref>{{Erreferentzia| izena1 = Joan| abizena1 = Garrabou| izenburua = Gent Nostra. Cabrera| argitaratze-lekua = [[Bartzelona]]| urtea = [[1989]]}}</ref>
65. lerroa:
=== Ekialdeko frontea ===
[[Fitxategi:Types carlistes, Don N. Saballs, commandant général des forces carlistes de la province de Gérone, et son état-major, de Vierge.jpg|thumb|300px|[[Francesc Savalls]] eta bere estatu nagusia.]]
[[Katalunia]]n, bertoko karlistek erregenahiak aukeratutako data baino lehen hasi zuten altxamendua, izan ere [[Joan Castell]], 70 lagun zuzentzen zituena, zenbait egun aurrerago matxinatu zen. Erregenaiak bere anaia zen [[Alfontso Karlos Borboikoa]] [[Katalunia]]ko kapitain jeneral izendatu bazuen ere, honek [[1872]]ko bukaera arte ez zuen muga zeharkatu eta [[Rafael Tristany]]k zuzendu zituen tropak. Nahiz eta ia [[Kataluniako eskualdeak|Kataluniako eskualde guztietan]] partidak sortu ez zuten egitura militar amankomuna finkatu<ref>{{Erreferentzia| izena1 = Robert| abizena1 = Vallverdú| izenburua = El tercer carlisme a les comarques meridionals de Catalunya (1872-1876)| argitaratze-lekua = [[Bartzelona]]| urtea = [[1997]]}}</ref>. [[Euskal Herria]]n matxinada berpiztea eta [[abendu]]an Alfontso Karlos heltzeak herriaren babesa suspertu zuten [[Katalunia]]n. Bitartean [[Pascual Cucala]]k [[Maestrazgo]] kontrolatu eta guztira 3.000 lagun batu zituzten, horietatik 2.000 [[Valentziako probintzia]]n eta 850 inguru [[Alacanteko probintzia|Alacanten]].
77. lerroa:
=== Gerraren amaiera ===
Borroka militarrek [[1876]] arte iraun zuten; hala ere, [[Alfontso XII.a Espainiakoa]] [[politika]]n agertu zenean, karlistekin bat egin zuten errepublikarren kontrakoek eta liberal foruzale kontserbadore askok utzi egin zioten [[Karlos Maria Borboi Austria-Estekoa|Karlos VII.aren]] alde egiteari.
[[Katalunia]]n [[1875]]eko [[azaro]]an guda bukatu zenean, euskal fronteak gobernuaren armadaren ahalegin guztiak erakarri zituen. Hori zela eta, [[1876]]ko [[urtarril]]ean eraso bortitza hasi zuten eta [[otsail]]ean [[Lizarra]] konkistatu zuten<ref name = "Extramiana"/>. [[Lizarra]] erori ondoren, liberalek behin betiko garaipena lortu zuten eta [[1876]]ko [[otsailaren 28]]an [[Karlos Maria Borboi Austria-Estekoa|Karlos VII.ak]] [[Frantzia]]ra ihes egin behar izan zuen<ref name="Karlos"/>. Egun berean, [[Alfontso XII.a Espainiakoa]] [[Iruñea]]n sartu zen.
121. lerroa:
</div>
== Iruditegia ==
<gallery mode="packed" heights="175">
Irudi:Examen de un cañón carlista.jpg|Karlista kanoi baten azterketa.
Irudi:Événements d'Espagne, prise de la redoute de Gavate sur les carlistes par les miquelets et l'infanterie de marine (Dessin de M Vierge, d'après le croquis de notre correspondant spécial).jpg|[[Mikelete]]en eta itsas armadako infateriaren karga karlisten aurka.
Irudi:Bataille de Somorostro (25 février) - Prisonniers espagnols amenés devant don Carlos, de Vierge.jpg|Armada liberaleko presoak [[Karlos Maria Borboi Austria-Estekoa|Karlos VII.
Irudi:Batalla de Murrieta en San Pedro Abanto (Segunda parte de la Guerra Civil. Anales desde 1843 hasta el fallecimiento de don Alfonso XII).jpg|[[San Pedro Abantoko gudua]].
Irudi:Accion de Santa Barbara de Mañeru (Segunda parte de la Guerra Civil. Anales desde 1843 hasta el fallecimiento de don Alfonso XII).jpg|Santa Barbarako gudua.
| |||