Filipe II.a Espainiakoa: berrikuspenen arteko aldeak

ez dago edizio laburpenik
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
63. lerroa:
Maria Tudor, baina, [[1558]]ko azaroan hil zen, hainbeste desira zuten oinordekoa eduki gabe. Ondoren, Filipe [[Elisabet I.a Ingalaterrakoa]]rekin ezkontzen saiatu zen, baina alferrik, eta aurrerantzean Ingalaterrako [[Anglikanismo|protestanteak]] izan zituen arerio.
 
Saint-Quentin (1557) eta [[Gravelinesko gudua|Gravelinesko]] (1558) garaipenen ostean, [[1559]]ko [[apirilaren 3]]an Espainiako Filipe II.ak [[Cateau-Cambresisko bakea]] sinatu zuen Frantziako [[Henrike II.a Frantziakoa|Henrike II.arekin]]. Henrikeren alaba [[Elisabet Valoiskoa (1546-1568)|Isabelen]] eta Filiperen arteko ezkontzak berretsi zuen bake hitzarmena<ref name=caten/>. Ezteien ondoan Filipe [[Espainiar Herbehereak|Herbeheretatik]] Espainiara itzuli zen. Handik aurrera ez zen inoiz [[iberiar penintsula]]tik atera<ref name=brit>[{{erreferentzia |izena= |abizena= |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/456081/Philip-II | izenburua= Philip II] |sartze-data=2013.-1-14 |argitaletxea=Encyclopædia Britannica Online., 2013ko urtarrilaren 14an begiratuabritannica.com}}</ref>. [[1561]]ean gortea Valladolidetik [[Madril]]era eraman zuen gortea.
 
== Barne politika ==
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5"
| style="text-align: left;" | '''Kulturarekiko jarrera'''<br />
«Gure erresuma guztietako justiziei agindu behar diegu eta agintzen diegu hemendik aurrera gure menpekorik edo [[biztanle]]rikbiztanlerik, elizgizonik edo sekularrik, ez dadila gure erresumetatik atera kanpoko [[unibertsitate]]etaraunibertsitateetara, eskoletara, edo ikasketetara, ez irakastera, ez ikastera, ez bertan egotera, ez bizitzera.<br />
Eta horrelako egoeran orain arte eta oraintxe bertan daudenak atera bitez, eta ez daitezela egon bertan lau hilabete baino gehiago. Eta oraindik ere, [[gutun]] honetan esandakoaren aurka, norbait ikastera eta irakastera, irakurtzera edo bizitzera kanpora joango balitz, erresuma hauetan arrotz eta kanpotartzat hartu eta haien aurka behar bezalako neurriak hartuko genituzke.»
|-
| style="text-align: left;" | Felipe II.aren Pragmatika, Aranjuezen agindua, 1559-11-22. Egokitua.
77. lerroa:
Izan zuen lehen liskarra [[Alpujarretako altxamendua]] izan zen. [[Morisko]]en integrazioa zaila zenez gero, [[1567]]an beren [[Islam|erlijioari]], [[arabiera|hizkuntzari]] eta ohiturei uko egitera behartzen zituen dekretua eman zen (1567ko berrespen pragmatikoa). Horri erantzunez, [[1568]]ko [[eguberria|eguberrietan]] Granada eta Almeriako moriskoak matxinatu ziren. [[Alpujarra|Alpujarretan]] tropa kristauei aurre egin zieten, baina [[1570]]ean [[Flandria|Flandestik]] iritsitako erregimentuek, [[Joan Austriakoa]] buru zutenek, altxamendua zapaldu zuten<ref>{{erreferentzia |izena= Federico |abizena= Ortega |url=http://www.lasalpujarras.org/moriscos/index.htm | izenburua= La guerra de los moriscos en las Alpujarras |sartze-data=2013-1-14 |argitaletxea=lasalpujarras.org}}</ref>
 
KontuzkoOso kontuzko arazoa izan zen Filipe II.aren idazkari izandako [[Antonio Pérez del Hierro|Antonio Perezena]]. [[1579]]an Perez eta [[Ana de Mendoza (Eboliko printzesa)|Eboliko printzesa]] atxilotuak izan ziren, [[Juan de Escobedo]], [[Joan Austriakoa]]ren konfiantzazko gizona, hil izana leporatuta. Antonio Perez 11 urtez espetxean egon zen, baina [[1590]]eko apirilean Madrildik [[Aragoi]]ra ihes egitea lortu zuen. Han, Aragoiko gorteen babesa eskuratu ostean, Escobedoren hilketan Filipe II.a ere nahasirik zegoela salatu zuen. [[1591]]ko maiatzmaiatzean eta irailean Inkisizioa atxilotzen saiatu zen arren, [[Zaragoza]]ko herritarrak bereharen alde altxatu ziren. Azkenik, azaroan Frantziara ihesiegin joanzuen zenihes<ref name=brit2>{{erreferentzia |izena= Helmut Georg KOENIGSBERGER:|abizena= [Koenigsberger |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/451414/Antonio-Perez | izenburua= Antonio Pérez] |sartze-data=2013.-1-14 |argitaletxea=Encyclopædia Britannica Online., 2013ko urtarrilaren 14an begiratuabritannica.com}}</ref>.
 
== Kanpo politika ==
118. lerroa:
=== Portugal ===
[[Fitxategi:Dominios de Felipe II.svg|thumb|300px|<small>Felipe II.aren agindupeko lurraldeak [[Europa]] eta [[Iparraldeko Afrika]]n, [[1580]] aldean</small>.]]
Portugalgo erresumaren anexioa Filipe II.aren atzerri politikako lorpen handiena izan zen. [[Sebastian I.a Portugalgoa]] [[1578]]ko [[abuztuaren 4]]an hil zen, [[Ksar el-Kebirko gudua]]n ([[Larache]]tik hurbil). Haren ondorengoa [[Henrike I.a Portugalgoa|Henrike kardinala]] (Henrike I.a) izan zen. Henrikeren erregealdian Filipe II.a ([[Elisabet Portugalgoa]]ren semea baitzen), [[Antonio I.a Portugalgoa|Antonio, Cratoko priorea]] eta [[Katalina Braganzakoa]] Portugalgo erregegai bilakatu ziren. Aristokrazia espainarraren aldekoa zen eta herri xeheak, berriz, Cratoko priorea nahiago zuen<ref name=atenea>{{erreferentzia |izena= Fernando DE|abizena= de la LAGuardia GUARDIASalvetti SALVETTI:[http|url=https://wwwdialnet.revistateneaunirioja.es/revistaateneaservlet/revista/WebA/portadas/Articulo2_37.pdfarticulo?codigo=3613182 | izenburua= Felipe I de Portugal (II de España): Lala unión de dos imperios: Portugal|sartze-data=2013-1-14 y|argitaletxea= España]Revista Revistateneageneral de marina, ISSN 0034-9569, 260. liburukia (martxoa), 2011, 225-231. orrialdeak, dialnet.unirioja.es}}</ref>.
 
Henrike I.a [[1580]]ko urtarrilean hil zen. Felipe II.a Portugal inbaditzera deliberatu zen, baina egun batzuk lehenago, ekainaren 20an, Cratoko prioreak bere burua errege ([[Antonio I.a Portugalgoa]]) izendatu zuen [[Santarém|Santaremen]]. Filipek, [[Fernando Álvarez de Toledo]], Albako dukea, buru zuen 26.000 laguneko armada bat igorri zuen haren aurka. Espainiar tropak [[Alcantarako gudua]]n (1580ko abuztuan) garaipen erabakigarria izan zuten. [[Lisboa]] hartzeko, Albako dukeak [[Álvaro de Bazán]] buru zuen itsas armadaren laguntza izan zuen. Antonioren aldekoek [[Azoreak|Azoreetara]] ihes egin zuten eta, [[1583]] arte, espainiarrei aurre egin zieten<ref name=atenea/>.
162. lerroa:
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2013/01/09}}
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
 
{{commonskat}}
41.954

edits