10:25, 30 abuztua 2018ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.273 edits t →‎Zeharkako dunak ← Aurreko ezberdintasuna		15:43, 30 abuztua 2018ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.273 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Morocco Africa Flickr Rosino December 2005 84514010.jpg\|thumb\|250px\|[[Erg Chebbi]], [[Maroko]]]]▼ ~~{{lanean\|xirkan}}~~ ▲[[Fitxategi:Morocco Africa Flickr Rosino December 2005 84514010.jpg\|thumb\|[[Erg Chebbi]], [[Maroko]]]] '''Duna''' [[harea]]-[[muino]]a da, haizeak lurzoru finkatugabea multzo erregularretan pilatuz eratua. Landaredi gabeko zoru hareatsuetan eta hareazko [[basamortu]]etan eratzen dira batik bat.<ref name="euskalterm">{{erreferentzia\| izena= \|abizena= \|url=http://www.euskadi.eus/q91EusTermWar/kontsultaJSP/q91aBilaketaAction.do \| izenburua=Hiztegi terminologikoa: duna \|sartze-data=2018-8-29 \|argitaletxea=Euskalterm, euskadi.eus}}</ref> Dunak mugikorrak dira haizearen eraginez etengabe lekualdatzen badira, eta finkoak landarediak lekuz aldatzea galarazten dienean.<ref name="zara">{{erreferentzia\| egilea=Botanika Saila (Aranzadi Zientzia Elkartea) \| url=http://www.aranzadi.eus/fileadmin/docs/Miniguias/Minigida_Vegetacion_Dunas_Zarautz.pdf \| izenburua=Zarauzko dunetako landaredia \|sartze-data=2018-8-29 \|argitaletxea=aranzadi.eus}}</ref> 28 ⟶ 27 lerroa: === Itxuraren arabera === ~~Hauek dira duna mota nagusiak: zeharkakoak, barjanak , luzetarakoak, izar itxurakoak eta parabolikoak.~~ ==== Zeharkako dunak ==== Haizearen norabidea beti bera izaten den lekuetan eta hondar ekarpena handia denean sortzen dira. Eremu handiak betetzen dituzte, [[uhin]] formakoak izaten dira, eta gailur [[bihurgune]]tsuak eta haizearekiko [[elkarzut]]ak izaten dituzte. Uhinetik uhinera tarte erregularrak izaten dira eta batzuen eta besteen ~~arte~~artean [[Prozesu eoliko#Deflazioa\|deflazio]] guneak izaten dira; horietatik mugitzen dira zatiki finak. <gallery mode="packed" heights="180"> File:Tranverse dune.jpg\|Zeharkako dunen eraketa File:Cross-bedding.gif\|Zeharkako dunak haizearekiko perpendikularrak dira, eta horrek aurrerantz mugiten ditu </gallery> ==== Ilargierdi formakoak edo barjanak ==== ~~haizearen~~Haizearen norabidea beti bera izaten den lekuetan baina hondar ekarpena mugatua denean sortzen dira. Barjana dunak ilargierdi baten forma duten metatzeak dira, haizearen norabidearen kontrako aldean irekitzen direnak. Duna horien forma bi faktoreren eta faktore horien orekaren mende dago: haizearen indarra batetik eta, bestetik, hondar malda, 33 edo 34 gradu bitartekoa izaten dena. Zeharkako profila, beraz, disimetrikoa du; hau da, alde batean malda gutxiko aurpegi [[ganbil (argipena)\|ganbila]] du eta bestean, berriz, desnibel handiko aurpegi [[ahur (argipena)\|ahurra]], eta, ~~horrez~~horrezaz gainera, gailur kurbatu eta zorrotz batek banatzen ditu bi aldeak. Duna horiek, gutxi gorabehera, bakandurik egoten dira eta norabide berean edo antzekoaren arabera mugitzen dira beti; batzuetan, gainera, kate luzeak edo koloniak osa ditzakete. Tamaina handiko barjanek laurehun metroko diametroa eta hogeita hamar metroko garaiera izan dezakete, baina izaten dira ehun ~~metrotatik~~metrotik gorakoak ere. <gallery mode="packed" heights="180"> File:Barchan.jpg\|Barjanaren egitura. 46 ⟶ 43 lerroa: ==== Luzetarako dunak ==== Hondar ekarpena mugatua den lekuetan sortzen dira, haizeen konbergentzia gertatzen denean. Luzetarako dunak, bestalde, ''seif'' izenaz ere ezagutzen dira eta nagusi den haizearekiko paralelo diren gailur estu eta luzez osatzen dira. Kilometro askotan zehar heda daitezke, eta zenbaitetan ehun ~~kilometrotatik~~kilometrotik ~~gorakoak~~gorako luzera izaten ~~dira~~dute; garaierari dagokionez, berrehun metro ere irits dezakete. ~~Duna~~Ez dago adostasunik duna horien eraketari buruzko teorien artean ~~ez dago adostasunik~~: batzuen ustez, hondarraren pilaketa hutsetik sortzen da duna, oztopo baten atzean eta haizearen norabidean; besteen ustez, berriz, barjan aldez suntsitu horien (adarren) koaleszentzia adierazten dute duna hauek. Beste iritzi berriagoen arabera, aire jarioak [[helize (mekanika)\|helize]] formako mugimenduak egiten dituenean, eta mugimendu horiek hasierako hondar metatzeetako tarte edo barrutietan gertatzen direnean sortzen dira duna mota horiek. [[Australia]] erdialdean lur hedadura handiak hartzen dituzte; hala ere, hedadura ikusgarrienak [[Sahara]] basamortuko iparraldeko [[erg]] handietan, eta [[Arabia\|Arabiar Penintsulan]] aurki daitezke. <gallery mode="packed" heights="180"> File:Longitudinal_dune.jpg\|Luzetarako dunen eraketa. 54 ⟶ 51 lerroa: ==== Izar formako dunak edo piramidalak ==== [[Fitxategi:NA Sossusvlei Dune 45.JPG\|thumb\|320px\|Izar formako duna, [[Namib]] basamortua, [[Namibia]]]] Haizearen norabidea aldakorra den lekuetan sortzen dira. Oinarriek zenbait puntatako izar baten itxura dute, eta punta horiek bat egiten dute gailurrean. Izar itxurako dunak oso garaiak izaten dira: inguruko [[ordoki]]aren mailatik gora ehun metro ere izan daitezke. Duna erradial mota hau [[Iparraldeko Afrika]]ko eta [[Saudi Arabia]]ko eskualde askoren bereizgarri da. Barruko egituraren arabera, hiru norabide edo gehiagoko haizeek sortuak direla jakin da. Harrigarria bada ere, duna hauek finko iraun dute mendeetan zehar, eta basamortuan bidaiatzeko benetako bide erakusle izan daitezke. ==== Duna parabolikoak ==== ~~[[Itsasertz]] haize~~Haize bortitzek jotzen dutenean sortzen dira. Basamortuetan ez ezik, hondar kopuru handiko eta landaredi eskaseko hondartzak dauden kostaldeetan ere izan ohi dira. Obalo itxura izaten dute, haizearen norabide nagusian [[Prozesu eoliko#Deflazioa\|deflaziozko]] sakonuneak sortzen direlako, eta handituz doazen arku itxurako profilak eratzen direlako. Goitik ikusita, duna parabolikoen profilak barjanen profilen antzekoak dira. == Duna garaienak ==

Duna: berrikuspenen arteko aldeak