17:39, 8 ekaina 2018ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.274 edits t →‎Deskripzioa ← Aurreko ezberdintasuna		18:31, 8 ekaina 2018ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.274 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Choghazanbil2.jpg\|thumb\|300px\|~~Dur-Untash~~Chogha Zanbileko zigurata (Susa, [[Iran]]).]] '''Zigurata''' ([[akadiera]]z: ''ziqqurat'', "erakitzea eremu goratu batean") [[Mesopotamia]]ko dorre mota da, [[piramide (arkitektura)\|piramide]] mailakatu baten gisakoa, mailatik mailara eskaileraz igotzen zena. [[K. a. 2200]]-[[K. a. 500\|500]] bitartean eraiki ziren gehienak. Barnetik [[adreilu]]z eginak izaten ziren, harrizko xaflaz estaliak. Ez zuten gelarik izaten. ~~40x50~~40 × 50 metro inguruko oin karratua izaten zuten. 2532 zigurat inguru ezagutzen dira, [[Sumer]], [[Babilonia]] eta [[Asiria]]n.{{lur erref}} == Deskripzioa == Ziguratak ~~dorre~~antzinako [[Sumer]], [[Akad]], [[Asiria]], [[Elam]], [[Ebla]] eta [[Babilonia]]n egini ziren. Dorre mailakatu trinkoak ziren, ''kiggallu'' izeneko terraza zabal baten gainean eraikitakoak. Oinarria karratua edo laukizuzena izan zitekeen. Hiru eta zazpi maila (''rikbu'') artean izaten zituzten, eta gaineko terrazan tenplua (''gigunû'') zegoela pentsatzen da. Aditu batzuen arabera, zigurat osoa zen tenplua, ez gaineko eraikina bakarrik.<ref name="iranica">{{erreferentzia\|izena=Michael \|abizena= Herles \|url=http://www.iranicaonline.org/articles/ziggurat \| izenburua=Ziggurat \|sartze-data=2018-6-8 \|argitaletxea=Encyclopædia Iranica, online edition}}</ref> Eskailera edo pasabide batek lotzen zituen terrazak. [[Buztin]]ezko [[adreilu]]z eraiki ziren; Asirian besterik ez zen harria erabili ([[Nimrud]]ekoan adibidez). Antza denez, zigurat zaharrenek oinarri laukizuzena zeukaten, baina oinplano karratua nagusitu zen geroago. Neurriak oso aldakorrak dira: [[Tell Rimah]]ekoak 31,50 × 19 metroko oinarria du, eta [[Chogha Zanbil]]ekoak 105 × 105 metrokoa; tarteko neurriak dituzte [[Dur Sharrukin]]goak (43,10 × 43,10 metro), [[Nimrud]]ekoak (51 × 51 metro) edo [[Eridu]]koak (61,80 × 36,50 metro). Zaila da jakitea zenbat maila zituzten, goikoa aldea higaturik egoten delako. Esate baterako, [[Dur-Kurigalzu]]koaren hondakinak 57 metro gora badira ere, jatorrian 70 metroko garaiera zuela uste da. [[Mesopotamia]]ko hiri bakoitzak zuen bere zigurata eta eraikitzen zen hiriko patroia zen Jainko edo Jainkosa babesteko. Helburu nagusia zen zeruaren eta lurraren arteko zubia eraikitzea, trentza beharrezkoa baitzen bi errealitateak lotzeko. [[Sumer]]tarrek ardatza kosmiko baten eran ulertu zuten: lokarri bertikala, zeruaren, lurraren ea lurrazpiko munduaren artean, baita unibertso ezberdinen lokarri horizontala ere. Honela, tenpluaren maila bakoitzak unibertsoko zeruak, lurrak, izarrak eta planetak irudikatzen ditu.▼ Guztira 32 zigurat ezagutzen dira, gehienak [[Iran]] eta [[Irak]]en. Irakeko azken gerran, ordea, herrialde hartako zigurat batzuk suntsitu dira.<ref>{{erreferentzia\|izena=Caroline \|abizena= Elbaor \|url=https://news.artnet.com/art-world/isis-destroys-assyrian-ziggurat-nimrud-746846 \| izenburua=ISIS Destroys 2,900-Year-Old Assyrian Ziggurat \|sartze-data=2018-6-8 \|argitaletxea=news.artnet.com}}</ref><ref>{{erreferentzia\|izena=Fiona \|abizena= Macdonald \|url=https://www.sciencealert.com/two-iconic-ancient-cities-have-reportedly-been-destroyed-by-isis-in-iraq \| izenburua=ISIS Has Reportedly Bulldozed Two of The World's Most Important Ancient Cities \|sartze-data=2018-6-8 \|argitaletxea=sciencealert.com}}</ref> Ezagutzen den zaharrena Tappeh Sialkekoa da, [[Kashan]]dik gertu, [[K. a. 3. milurteko]]koa. [[Elam]]go Chogha Zanbilekoa da hobekien kontserbatu direnetako bat.<ref>{{erreferentzia\|izena=\|abizena= \|url=http://whc.unesco.org/fr/list/113 \| izenburua=Tchoga Zanbil \|sartze-data=2018-6-8 \|argitaletxea=whc.unesco.org}}</ref> == Funtzioa == [[Fitxategi:Ur-Nassiriyah.jpg\|thumb\|300px\|[[Ur hiria]]ren hondarrak, eta, atzealdean, Ur-Nammu zigurata ([[Irak]]).]] Ziguratetan ez ziren zeremonia edo ospakizun publikoak ospatzen, ~~Jainkoen~~jainkoen etxeak kontsideratzen baitziren. Helburua zen ~~Jainkoak~~jainkoak herritik hurbil sentitzea eta, aldi berean, herriak ~~Jainkoen~~jainkoen babesa sentitzea. Apaizek bakarrik zuten aukera tenpluaren barrura sartzeko, jainkoak zaintzeko eta jainkoen beharrak asetzeko. Hala, sakrifizioak, eskaintzak eta herriak eginiko opariak kudeatzen zituzten. Apaizak pertsonaia boteretsuak bilakatu ziren Mesopotamian. Jainkoekin zeukaten harreman zuzenak, estatus berezia eskaintzen zien garaiko gizarte mailakatuan. ▲[[Mesopotamia]]ko hiri bakoitzak zuen bere zigurata eta eraikitzen zen hiriko patroia zen Jainko edo Jainkosa babesteko. Helburu nagusia zen zeruaren eta lurraren arteko zubia eraikitzea, trentza beharrezkoa baitzen bi errealitateak lotzeko. [[Sumer]]tarrek ardatza kosmiko baten eran ulertu zuten: lokarri bertikala, zeruaren, lurraren ea lurrazpiko munduaren artean, baita unibertso ezberdinen lokarri horizontala ere. Honela, tenpluaren maila bakoitzak unibertsoko zeruak, lurrak, izarrak eta planetak irudikatzen ditu. Zigurata, [[Babiloniar Inperioa\|babiloniarren]], [[asiria]]rren eta [[sumer]]tarren ohiko tenplua bilakatu zen. Guztira 32 zigurat ezagutzen dira garaiko Mesopotamia osatu zuten lurraldeetan. Gehienak [[Iran]]en eta [[Irak]]en kontserbatzen dira, nahiz eta Irakeko azken gerrak herrialde hartako zigurat ugari suntsitu dituen. Zaharrena [[Kashan]]goa da, [[K. a. 5. milurteko]]koa. Hobekien kontserbatzen den zigurata, berriz, garaiko [[Elam]] erreinuko Choga Zanbil dugu, egungo Iranen. [[Hamurabi\|Hammurabiren]] obratzat jotzen da, eta oinarrian zigurat zaharragoen aztarnak topatu dira. Ondoren, [[Nabukodonosor]] erregeak amaitu zuen eraikina. Mesopotamiako zibilizazioa amaitu ostean ere, beste hainbat kulturak ziguratetan oinarritu ziren tenpluak eraikitzeko orduan. Badirudi [[Babelgo dorrea]]ren deskribapen biblikoa tenplu hauetan inspiratu zela.

Zigurat: berrikuspenen arteko aldeak