21:34, 6 otsaila 2018ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.260 edits t →‎Errepideak ← Aurreko ezberdintasuna		18:10, 7 otsaila 2018ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.260 edits →‎Gobernua eta administrazioa Hurrengo ezberdintasuna →
159. lerroa: == Gobernua eta administrazioa == === Politika === {{sakontzeko~~\|Ameriketako Estatu Batuetako gobernu sailak\|2008ko Ameriketako Estatu Batuetako hauteskundeak~~\|Ameriketako Estatu Batuetako gobernua}} [[Fitxategi:WhiteHouseSouthFacade.JPG\|right\|thumb\|250px\|[[Etxe Zuria]]~~\|220px~~]] Errepublika konstituzional, demokratiko eta presidentzialista da. Sistema horren oinarrian “botere bereizketaren printzipioa” dago, zorrotz-zorrotz aplikatuta egon ere; botere hauek, hiruki baten hiru aldeen antzera ikus ditzakegu:<ref>{{erreferentzia \|url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/eu/contenidos/articulo/c1401/eu_d1401055/1401055.html \|izenburua=Gobernu motak: presidentzialismoa, parlamentarismoa \|argitaletxea=''Lur entziklopedia tematikoa'', CC-BY 3.0 lizentzia, euskara.euskadi.eus \|sartze-data=2018-2-7}}</ref> Ameriketako Estatu Batuetako Gobernua, konstituzio estatubatuarrak ezarria, 50 estatu, [[Washington\|Columbiako Barrutia]], [[Puerto Rico]], [[Birjina uharte amerikarrak]], [[Samoa Estatubatuarra\|Amerikar Samoa]], [[Ipar Marianak\|Iparraldeko Mariana Uharteak]] eta [[Guam]]eko uharteek osatzen dute [[errepublika]] [[federalismo\|federala]] da. * Presidentea, botere betearazlearen buru. Estatuburua da, eta haren eskun dira estatuburu ororen forma eta errepresentazio botereak; gainera, gobernu federalaren buruzagi gorena da, eta erabateko ahalmena du botere betearazlea erabiltzeko. Lau urtean behin hautatzen dute, zeharkako sistema batez; sistema horretan, hiritarrek konpromisario talde bat hautatzen dute, eta hauek izango dira, azken batean, presidentea hautatuko dutenak. Konpromisario edo “hautesle presidentzial nagusiek” ezin dute beren botoa aldatu eta, hala, hautaketa bi aldetan egite hori sinbolo hutsa da. * Kongresua, [[Ameriketako Estatu Batuetako Ordezkarien Etxea\|Ordezkarien Etxeaz]] eta [[Ameriketako Estatu Batuetako Senatua\|Senatuaz]] osatua, botere legegilea osatzen duena. Ordezkarien Etxeak 490 ordezkari edo diputatu ditu, hiritarrek zuzenean hautatuak, neurri berdin samarreko hauteskunde barrutietan. Bi urteko agintaldia dute. Senatariak, berriz, 100 dira, eta sei urteko agintaldia daukate. Ameriketako Estatu Batuetako gobernu federalaren tamaina eta botereengatik, [[mundu]]ko botere handienetako gobernu bezala ezagutzen da. Horregatik, [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda\|Herrialdeko presidentea]] munduko pertsonarik boteretsuenetarikoa bezala ezagutzen da. * Auzitegi Gorena, Justizia administraziorako agintaritza nagusia. === Banaketa administratiboa === 169 ⟶ 170 lerroa: Estatu Batuak 50 estatuz eta ''barruti federal'' batez ([[Washington\|Columbiako Barrutia]]) osatuta daude. 48 estatuk (denak, [[Alaska]] eta [[Hawaii]] izan ezik), kontinenteko estatuak edo ''lower 48'' izenekoek [[Ipar Amerika]]ko erdialdea hartzen duten. Alaska [[Kanada]]k banantzen du beste estatuetatik. [[Hawaii]], berrogeita hamargarrena, [[Ozeano Barea]]n dagoen uhartedia da. Ondorengo mapan agertzen diren lurraldeez gain, beste batzuek ere osatzen dituzte AEBak, batez ere Ozeano Bareko eta [[Karibe (~~argipena~~eskualdea)\|Karibeko]] hainbat [[uharte]] eta [[ameriketako Estatu Batuetako itsasoz haraindiko uharteak\|atoloiek]]. [[1898]]tik, armadak [[Guantanamoko Badia Basea\|Guantanamoko]] badian ([[Kuba]]) itsas base garrantzitsua du. Menpeko lurralde horietako biztanleek beste estatubatuar herritarren eskubide berdinak dituzte, baina ez dute zerga federalik ordaintzen, ez eta herrialdeko presidentea hautatzeko hauteskundeetan parte hartzen ere.<ref>Raskin, James B. (2003). ''Overruling Democracy: The Supreme Court Vs. the American People''. London and New York: Routledge, pp. 36–38. ISBN 0-415-93439-7.</ref> {{AEB estatu mapa}} 256 ⟶ 257 lerroa: === Hauteskundeak === {{sakontzeko\|2008ko Ameriketako Estatu Batuetako hauteskundeak}} <gallery mode="packed" heights="250"> 1948,_1952,_1960_eta_1976ko_lehendakaria_aukeratzeko_hauteskundeen_emaitzak_estatuka.jpg\|1948, 1952, 1960 eta 1976ko presidentetzarako hauteskundeen emaitzak estatuka. Gorria [[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa\|errepublikanoa]], urdina [[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata\|demokrata]]<ref>{{erreferentzia\|izena=Fernando\|abizena=Martínez Rueda\|\|izena2=Mikel\|abizena2=Aizpuru Murua\|izenburua=Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009\|argitaletxea=Udako Euskal Unibertsitatea\|data=2011\|url=http://www.buruxkak.eus/liburua/gaur-egungo-munduaren-historia-1945-2009/1915\|isbn=9788484383345}}</ref>

Ameriketako Estatu Batuak: berrikuspenen arteko aldeak