Estonia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
No edit summary |
||
56. lerroa:
== Geografia ==
[[Fitxategi:Estonia 1999 CIA map.jpg|left|thumb|Estoniako mapa.]]
Estonia iparraldeko Europan dago, [[Itsaso Baltikoa]]ren ekialdeko bazterrean. 45.336 kilometro koadroko eremua dauka. Iparraldean, [[Finlandiako golkoa]]rekin du muga; mendebaldean,
=== Mugak ===▼
▲Iparraldean, [[Finlandiako golkoa]]; mendebaldean, [[Baltikoa|Itsaso Baltikoa]] eta [[Rigako golkoa]]; ekialdean, Txudsk edo [[Peipus]] aintzirak eta [[Narva]] ibaiak banatzen dute [[Errusiako Errepublika]]tik; hegoaldean, [[Letonia]].
Estonia lurralde laua da; gailurrik garaiena hego-ekialdean dago ([[Suur Munamägi]], 317 m). Itsasoa, hondarrezko dunak eta harri potorrez betetako ibaiak, aintzirak, ibai ugariak eta padurak (lurraren % 10) dira Estoniako lurren ezaugarriak. Gutxi gorabehera 1.500 uharte ditu Estoniak, [[Saaremaa]] eta [[Hiiumaa]] dira handienak, konderri bana osatzen dute. 1.400 [[aintzira]] daude Estonian; [[Peipus]] da handiena.
=== Banaketa administratiboa ===▼
{{sakontzeko|Estoniaren banaketa administratiboa}}▼
Estonia 15 [[konderri]]tan banatuta dago. Gobernuak konderri bakoitzerako gobernadore bat izendatzen du. Hauek dira konderriak:▼
[[Fitxategi:Eesti maakonnad 2006.svg|thumb|250px|left|Estoniako konderriak.]]▼
{|▼
|▼
* [[Harju konderria|Harju]]▼
* [[Hiiu konderria|Hiiu]]▼
* [[Ida-Viru konderria|Ida-Viru]]▼
* [[Järva konderria|Järva]]▼
* [[Jõgeva konderria|Jõgeva]]▼
* [[Lääneko konderria|Lääne]]▼
* [[Lääne-Viru konderria|Lääne-Viru]]▼
* [[Pärnu konderria|Pärnu]]▼
|▼
* [[Põlva konderria|Põlva]]▼
* [[Rapla konderria|Rapla]]▼
* [[Saare konderria|Saare]]▼
* [[Tartu konderria|Tartu]]▼
* [[Valga konderria|Valga]]▼
* [[Viljandi konderria|Viljandi]]▼
* [[Võru konderria|Võru]]▼
|}▼
== Historia ==
=== Erdi Aroa ===
[[Fitxategi:Medieval Livonia 1260.svg|thumb|Erdi Aroko Livonia.]]
X-XII. mendeetan, Estoniako hego-ekialdea antzinako Errusiar estatuaren mende egon zen. [[XIII. mendea]]ren hasieran alemaniarrek menderatu eta kristautu zituzten [[estiar]]rak (estoniarren aurretikoak, arrazaz [[fino-ugriar]]rak, eta [[paganismo|paganoak]]). Ondoren [[danimarka|daniarrak]] etorri ziren, eta [[Tallinn]] sortu zuten [[1219]]. urtean. 1343-1345 urteetako nekazarien matxinada handien ondoren, [[Ezpataren Anaia Livoniarrak|Ezpataren Zaldunek]] (Livoniar Zaldunak) Estonia Danimarkari erosi ([[1346]]), eta zergapeko egin zituzten estoniarrak, [[Hansa]]k portuetako joan-etorria beretzat gordetzen zuelarik.
130 ⟶ 98 lerroa:
1996an Lennart Meri hautatu zuten berriz ere presidente. 1999an, [[Mart Laar]] izendatu zuten lehen ministro. 2002an eman zuen dimisioa, desadostasunak izan zituelako bere alderdiarekin. Haren agintaldian, Estonia izan zen sobietar errepublika ohien artean ekonomia sendoena zeukana, eta bidea urratzen hasi zen [[Europar Batasuna|Europar Batasunean]] sartzeko. 2003ko erreferendumean, herritar gehienek Europar Batasunean sartzearen aldeko aukera egin zuten. 2004an, Estonia [[Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea|NATOn]] eta Europar Batasunean sartu zen. 2014ean, [[Taavi Rõivas]] eskuindarra aukeratu zuten lehendakari.
== Gobernua eta administrazioa ==
== Ekonomia ==▼
▲=== Banaketa administratiboa ===
▲{{sakontzeko|Estoniaren banaketa administratiboa}}
▲Estonia 15 [[konderri]]tan banatuta dago. Gobernuak konderri bakoitzerako gobernadore bat izendatzen du. Hauek dira konderriak:
▲[[Fitxategi:Eesti maakonnad 2006.svg|thumb|250px|left|Estoniako konderriak.]]
▲{|
▲|
▲* [[Harju konderria|Harju]]
▲* [[Hiiu konderria|Hiiu]]
▲* [[Ida-Viru konderria|Ida-Viru]]
▲* [[Järva konderria|Järva]]
▲* [[Jõgeva konderria|Jõgeva]]
▲* [[Lääneko konderria|Lääne]]
▲* [[Lääne-Viru konderria|Lääne-Viru]]
▲* [[Pärnu konderria|Pärnu]]
▲|
▲* [[Põlva konderria|Põlva]]
▲* [[Rapla konderria|Rapla]]
▲* [[Saare konderria|Saare]]
▲* [[Tartu konderria|Tartu]]
▲* [[Valga konderria|Valga]]
▲* [[Viljandi konderria|Viljandi]]
▲* [[Võru konderria|Võru]]
▲|}
▲== Ekonomia ==
Estoniako baliabide natural nagusia [[arbel betundun]]a da, herrialdearen ipar-ekialdean ekoizten dena. [[Erregai]] gisa erabiltzen da, elektrizitatea lortzeko eta lehengai gisa industria kimikoan. Estonian ugariak dira, besteak beste, [[fosforita]] hobiak; fosforita ongarriak ekoizteko erabiltzen dira. Dena dela, arrazoi ekologikoak direla-eta, ekoizpen mota hori gutxitu egin da. [[Turba]] eta [[buztina]] ere ekoizten dira.
| |||