|
== Kultura helenistikoa ==
Kulturaren ikuspuntutik, zibilizazio grekoa Alexandroren inperioa osatzen zuten ekialdeko herrietara eramatea suposatu zuen helenismoak[[helenismoa]]k. Emigrazio oldeak erakarri zituzten Greziatik errege greko-mazedoniarrek; aldez aurretik zeudenen gainean, sortu zituzten erreinuak,erresumak eta, hala, SortaldeEkialde osora zabaldu ziren hizkuntza, bizimodu, politika eta erakunde grekoak. Hiriak, antzina izan zuen esanahi politikoa galdurik, kultura horren gertaleku izaten jarraitu zuen. Baina, hiritarren bizitza politikoan parte hartzea ezabaturik, monarkiaren antolamendu zorrotzaren baitan mendeko bihurtu zen gizabanakoa. Filosofia eskola berriak sortu ziren, estoizismoa[[estoizismo]]a eta epikureismoa[[epikureismo]]a adibidez, gizonaren patuari buruzko erantzunak eman beharrak bultzatuta.
Hiri handien eraikuntzarekin espazio urbanoaren neurriak aldatu ziren, eta zientziek, arteek eta letrek aurrera egin zuten, prestijiozko arrazoiengatik erregeek sustaturik. Helenismoan, hirietako kultura zenez gero, indar handia izan zuen hirigintzak. Hirien plangintza egiterakoan, marrazki hipodamikoa deritzana erabili zen, lauki zuzenez osatua, kaleek eremu oso antzekoak mugatzen zituztela. Auzuneak funtzionalak ziren, eta osagai monumentalak izaten zituzten apaingarri: sarrera ateak, [[agora]], antzokia, gimnasioa, tenpluak, zutabediak eta atariak.
Arkitekturan, handikeria eta arrandia dira ezaugarri nagusiak, [[Alexandriako Itsasargianitsasargia]]n edo [[Rodasko Kolosoa|Rodasko Heliosen estatuan ]] ikusten den bezala («Koloso» ospetsua). Arte apaingarriak, eskultura eta pintura, aldendu egin ziren klasikoen neurrizkotasunetik, eta soiltasunak forma barrokoei utzi zien lekua, beti ere efektu dramatiko bat eragin nahian, mugarik eta baretasunik gabe. Aipagarria da, bestalde, gizabanakoaren gorestea, erretratugintzan gauzatu zena. Eskulturagintzan, Rodas eta Pergamo izan ziren bi eskola aipagarrienak. Rodasek, Lisiporen[[Lisipo]]ren eragina baztertu gabe, gizonezkoen eredu atletikoak eta oinazetuak sortu zituen, adibide baterako LaokoonteLaokoon eta Farnesio[[Farnese zezenakZezena]]. Pergamoko antze aberatsak asko zor dio [[Eskopas]]i: Zeusen aldareko friso erraldoiadu obra nagusia, [[Berlin]]en dagoena gaur egun. Baina, dudarik gabe, [[Samotraziako Garaipena]], mugimendu zoragarrikoa, helenismoaren obrarik adierazgarriena da. ▼Helenismoan, hirietako kultura zenez gero, indar handia izan zuen hirigintzak.
Hirien plangintza egiterakoan, marrazki hipodamikoa deritzana erabili zen, lauki zuzenez osatua, kaleek eremu oso antzekoak mugatzen zituztela. Auzuneak funtzionalak ziren, eta osagai monumentalak izaten zituzten apaingarri: sarrera ateak, agora, antzokia, gimnasioa, elizak, zutabediak eta atariak.
▲Arkitekturan, handikeria eta arrandia dira ezaugarri nagusiak, Alexandriako Itsasargian edo Rodasko Heliosen estatuan ikusten den bezala («Koloso» ospetsua). Arte apaingarriak, eskultura eta pintura, aldendu egin ziren klasikoen neurrizkotasunetik, eta soiltasunak forma barrokoei utzi zien lekua, beti ere efektu dramatiko bat eragin nahian, mugarik eta baretasunik gabe. Aipagarria da, bestalde, gizabanakoaren gorestea, erretratugintzan gauzatu zena. Eskulturagintzan, Rodas eta Pergamo izan ziren bi eskola aipagarrienak. Rodasek, Lisiporen eragina baztertu gabe, gizonezkoen eredu atletikoak eta oinazetuak sortu zituen, adibide baterako Laokoonte eta Farnesio zezenak.
Pergamoko antze aberatsak asko zor dio Eskopasi: Zeusen aldareko friso erraldoiadu obra nagusia, Berlinen dagoena gaur egun. Baina, dudarik gabe, Samotraziako Garaipena, mugimendu zoragarrikoa, helenismoaren obrarik adierazgarriena da.
== Erlijio helenistikoa ==
Helenismoa erlijio kezka eta asalduren garaia izan zen. Grekoen eta ekialdekoen nahasketak, zeinek bere usadiozko erlijioa zuela, jainko grekoen eta indigenoen ezaugarrien nahasketa eragin zuen. Grekoen hiri erlijio usadiozkoak, beraz, gainditu egin zuen hirien gainbehera politikoa eta erregearen gurtzarekin aberastu zen, dinastiarekiko leialtasunaren adierazgarri moduan.
|
