17:31, 4 urtarrila 2017ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.245 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		21:05, 4 urtarrila 2017ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.245 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
70. lerroa: [[Musulman]]ek [[636]]an konkistatu zuten [[Damasko]]. [[Muawiyah I.a]], Siriako enperadore arabiarra, inperio sortu berriaren aginpidea eskuratzeko borroketan atera zen irabazle, eta, [[kalifa]] izendaturik, Damaskon ezarri zuen hiriburua, eta [[661]]-[[750]] bitartean [[Omeiatar Kaliferria\|Omeiatar inperioaren]] erdigunea izan zen; hortik [[Iberiar penintsula]] eta [[Erdialdeko Asia]]ren tarteko lurrak gobernatzen ziren. 750. urtean, arabiar kalifen [[Abbastar Kaliferria\|Abbastar dinastia]] Omeiatar dinastiari nagusitu zitzaion, eta harrezkero, kalifa herriaren hiriburua [[Bagdad]] izan zen, Damaskoren kaltetan, Siria kalifa herriaren probintzia bat besterik ez zela. [[Fitxategi:BattleOfHoms1299.JPG\|thumb\|right\|250px\|<small>Wadi al-Khazandarko guduan (1299) [[mongol]]ak nagusitu ziren [[mameluko]]en aurka</small>]] [[X. mendea]]n [[Alepo]]ko hamdaniarrek ez zioten [[Bizantzio]]ren erasoari aurre egiterik izan. Geroago, turkiar [[Seleukotar Inperioa\|seleukotarrek]] Damasko eta [[Jerusalem]] hartu zituzten (1076-77). Leku santuak musulmanen mendetik askatzera egindako [[Gurutzadak\|gerra joanaldietan]] ([[1099]]-[[1291]]) europar gurutzatuek Mediterraneo itsasoaren kostaldea hartu zuten, baina barnealdeko hiriek, Damasko eta Alepo, musulmanen eskuetan jarraitu zuten. [[1291]]n, [[egipto]]ar [[mameluko]]ek kristauak behin-betiko egotzi zituzten Mediterraneotik; halaber, sortaldetik sartu, eta [[1300]]ean Damasko hartu zuten [[mongol]]ak egotzi zituzten. Hurrengo bi mendeetan, [[Tamerlan]] (Timur Lang) mongolaren inbasioa bitartean izan ezik (1400-01), nolabaiteko bakean bizi izan ziren mamelukoen mende. 75 ⟶ 76 lerroa: === Arabiarren iraultza. Siria Frantziaren administraziopean === [[Fitxategi:Armenian_woman_kneeling_beside_dead_child_in_field.png\|thumb\|right\|250px\|<small>1915eko [[Armeniar genozidio]]ko biktimak</small>]] [[XX. mendea]]ren hasieran, [[Damasko]]n, [[Beirut]]en eta [[Palestina]]n arabiar abertzaletasuna piztu zen. Baina, [[1916]]an, Arabiako [[Otomandar Inperioa]] Frantziaren eta Britainia Handiaren artean banatzea hitzartu zen ([[Sykes-Picot hitzarmena]]). [[1918]]an, [[Lehen Mundu Gerra]]ren testuinguruan, [[Arabiar Iraultza]]ko armadak, britainiarrek lagundurik, Damasko hartu zuen. [[1920]]ko martxoan, Damaskoko Nazio Kongresuak [[Faisal I.a\|Faysal I.a]] emirra Siriako Arabiar Erresumako izendatu zuen, baina Frantziak ez zuen erregetza onartu. Faysalen erreinaldia 1920ko uztailean bukatu zen, Frantziako armada Sirian [[Nazioen Liga]]ko mandatua indarrean ezartzera sartu zenean. [[Uztailaren 23]]an, Frantziako armadak Siriakoa garaitu zuen<ref name="WDL">{{erreferentzia \|url = http://www.wdl.org/en/item/400/ \|izenburua= Report of the Commission Entrusted by the Council with the Study of the Frontier between Syria and Iraq \|website = [[World Digital Library]] \|date = 1932 \|sartze-data = 2013-07-08 }}</ref>. ▼ [[XX. mendea]]ren hasieran, [[Damasko]]n, [[Beirut]]en eta [[Palestina]]n arabiar abertzaletasuna piztu zen. [[Lehen Mundu Gerra]]n otomandarrek sarraskitu zituzten bertako kristauak ([[Armeniar genozidioa]] eta [[Asiriar genozidioa]]); [[Deir ez-Zor]] izan zen [[heriotzaren martxa\|heriotzaren martxen]] jomuga nagusia<ref>{{erreferentzia\|izena= Ronald Grigor \| abizena= Suny\|izena2= Fatma \| abizena2= Muge Gocek\|izena3= Norman M. \| abizena3= Naimark\|url = https://books.google.es/books/about/A_Question_of_Genocide.html?id=q_mHshUAeZ8C&redir_esc=y \|izenburua= A Question of Genocide: Armenians and Turks at the End of the Ottoman Empire \|argitaletxea = Oxford University Press, books.google.es\|sartze-data = 2017-01-04}}</ref>. [[1916]]an, Arabiako [[Otomandar Inperioa]] Frantziaren eta Britainia Handiaren artean banatzea hitzartu zen ([[Sykes-Picot hitzarmena]]). [[1918]]an, [[Arabiar Iraultza]]ko armadak, britainiarrek lagundurik, Damasko hartu zuen. ▲[[XX. mendea]]ren hasieran, [[Damasko]]n, [[Beirut]]en eta [[Palestina]]n arabiar abertzaletasuna piztu zen. Baina, [[1916]]an, Arabiako [[Otomandar Inperioa]] Frantziaren eta Britainia Handiaren artean banatzea hitzartu zen ([[Sykes-Picot hitzarmena]]). [[1918]]an, [[Lehen Mundu Gerra]]ren testuinguruan, [[Arabiar Iraultza]]ko armadak, britainiarrek lagundurik, Damasko hartu zuen. [[1920]]ko martxoan, Damaskoko Nazio Kongresuak [[Faisal ~~I.a\|Faysal~~ I.a]] emirra Siriako Arabiar Erresumako errege izendatu zuen, baina Frantziak ez zuen erregetza onartu. ~~Faysalen~~Faisalen erreinaldia 1920ko uztailean bukatu zen, Frantziako armada Sirian [[Nazioen Liga]]ko mandatua indarrean ezartzera sartu zenean. [[Uztailaren 23]]an, Frantziako armadak Siriakoa garaitu zuen<ref name="WDL">{{erreferentzia \|url = http://www.wdl.org/en/item/400/ \|izenburua= Report of the Commission Entrusted by the Council with the Study of the Frontier between Syria and Iraq \|website = [[World Digital Library]] \|date = 1932 \|sartze-data = 2013-07-08 }}</ref>. Frantziaren menpeko urteetan, sentipen nazionalista areagotu ahala, matxinadak bortizki erreprimitzen ziren. Nolanahi ere, ekonomiak gora egin zuen eta, azpiegituren aldetik, herrialdea modernizatu zen.<ref name="WDL"></ref> Lau barruti autonomotan zatitu zuten lurraldea: Damasko, Alepo, eta alawiarren eta drusoen lurraldeak. 82 ⟶ 86 lerroa: === Adib Shishakli === Hainbat [[estatu-kolpe]]ren ostean, [[1949]]ko abenduan [[Adib Shishakli]] koronelak hartu zuen boterea. [[1951]]n bere burua presidente izendatu eta legebiltzarra bertan behera utzi zuen. Bai [[Erresuma Batua]]k, bai [[Ameriketako Estatu Batuak\|Ameriketako Estatu Batuek]] laguntza handia eman zioten Adib Shishakliri. Era horretan, [[Palestina]]ko gatazka amaitzea espero zuten. AEBek [[1948ko Arabiar-israeldar Gerra\|1948ko Arabiar-Israeli Gerrako]] palestinar errefuxiatuak Sirian kokatu nahi zituzten. Horretarako, 400.000.000 dolar ordaintzeko prest agertu ziren 1952an, 500.000 palestinar [[Jazira]] lautadan kokatuz gero. Siriako ezkertiarrek, [[Arabiar Alderdi Sozialista]]k eta [[Baath Alderdi Arabiar Sozialista]]k, gogor kritikatu zuten akordio hori, palestinarren itzultzeko eskubidea saltzen ari zelakoan. Aipatutako bi alderdiek bat egitean, Shishaklik Mendebaldeko eskaintzei muzin egin behar izan zien. Beste estatu kolpe baten bidez, [[1954]]an Shishakli kendu zuten boteretik. Hala ere, armadaren arteko desadostasunek herrialdearen egonkortasunik eza eragiten zuten. [[1956]]ko [[Suezko krisialdia]]ren ostean, [[Gamal Abdel Nasser]] [[Egipto]]ko presidentearen lidergoak Egiptorekin bat egitearen aldeko korrontea sortu zuen Sirian. Horrela, [[1958]]ko [[otsailaren 1]]ean, [[Arabiar Errepublika Batua]] sortu zen.

Siria: berrikuspenen arteko aldeak