09:50, 3 azaroa 2016ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.270 edits t →‎Geografia ← Aurreko ezberdintasuna		22:23, 3 azaroa 2016ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.270 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
50. lerroa: == Geografia == {{sakontzeko\|Italiako geografia}} [[Fitxategi:Italy topographic map-blank.svg\|thumb\|right\|~~220px~~250px\|<small>Italiako mapa topografikoa</small>]] === Mugak === Italiak Europako mendebaldean dago, ipar latitudeko 35° eta 47°-ren artean eta ekialde longitudeko 6° eta 19°-ren artean. Iparraldean [[Frantzia]], [[Suitza]], [[Austria]] eta [[Eslovenia]]rekin du muga, ekialdean [[Itsaso Adriatikoa]]rekin, hegoaldean, [[Itsaso Jonikoa]]rekin, eta mendebaldean [[Tirreniar itsasoa\|Tirreniar]] eta [[Liguriako itsasoa\|Liguriako]] itsasoekin. Horrezaz gainera, bi uharte handi, [[Sardinia]] eta [[Sizilia]], eta beste txikiago batzuk ere hartzen ditu. [[San Marino]] eta [[Vatikano Hiria]] estatu independenteak Italia barneko [[barrendegi]]ak dira. [[Campione d'Italia]], berriz, italiar [[exklabe]]a da, Suitzan kokatua. === Eskualde naturalak === * Italia kontinentala: [[Alpe]]en hegoaldeko isurialdea, [[Po ibaiaren harana]] eta [[Liguria]]ko [[Apeninoak]], [[La Spezia]] eta [[Rimini]] lotzen dituen irudizko lerrotik iparraldera. Po ibaiaren ordokia, iparraldean, herrialdeko ekonomia jardueren erdigunea da eta industria- eta nekazaritzagune nagusia. Penintsulan zehar, Apenino mendiek alderik alde zeharkatzen dutela, abeltzaintza eta nekazaritza (olibondoak eta mahatsondoak) dira jarduera nagusiak. Hego muturreko kostaldean ere mahatsa lantzen da gehienbat. * Italia penintsularra. Goian aipatutako lerrotik hegoaldera, [[Italiar penintsula]]ren hegoaldeko muturreraino ([[Melito di Porto Salvo]]). * Italia uhartetarra: [[Sizilia]] (25.707 km²) [[Sardinia]] (24.090 km²) [[Elba (uhartea)\|Elba]] (223 km²) [[Sant'Antioco]] (108,9 km²) [[Pantelleria]] (83 km²) Isla txikiago ugari daude. Aipagarria da [[Lampedusa]] (20,2 km²), Italiako lurralderik hegoaldekoena. <gallery class="center" mode=packed> Fitxategi:Mont_Blanc_from_Aosta_Valley.JPG\|<small>[[Alpeak]]: [[Mont Blanc\|Monte Bianco]] (4.808 m), [[Aosta Harana\|Aosta Haranean]].</small> Fitxategi:RisaieVercellesi_Panorama2.jpg\|<small>[[Po ibaiaren harana]]: [[Monferrato]]ko [[arroz]] alorrak.</small> Fitxategi:Nel_chianti_prima_della_vendemmia.jpg\|<small>[[Toscana]]ko [[mahasti]]ak.</small> Fitxategi:Gran_sasso_italia.jpg\|<small>[[Gran Sasso d'Italia]] (2.912 m), [[Apeninoak\|Apeninoetako]] gailurra.</small> Fitxategi:Tuaredda_beach,_Sardinia,_Italy.jpg\|<small>[[Sardinia]]ko hegoaldeko itsasaldea.</small> </gallery> === Erliebea === Italia herrialde menditsua da; ordokiak lurraldearen %23,2 besterik ez dira, [[muino]]ak %41,6 eta mendiak %35,2<ref name="sapere">{{erreferentzia\|url=http://www.sapere.it/enciclopedia/It%C3%A0lia+%28geografia+e+storia%29.html\| izenburua= Itàlia (geografia e storia)\| argitaletxea= sapere.it\| sartze-data=2016-11-3}}</ref>. Mendilerro nagusiak bi dira: [[Alpeak]], iparraldean, eta [[Apeninoak]], 1.350 kilometroan Italiar penintsula luzetara zeharkatzen dutenak. [[Liguriako Alpeak\|Liguriako Alpeetako]] Colle di Cadibona hartzen da Alpe eta Apeninoen arteko mugatzat<ref>{{erreferentzia\|url=http://es.touristlink.com/italy/colle-di-cadibona/overview.html\| izenburua= Colle di Cadibona\| argitaletxea= es.touristlink.com\| sartze-data=2016-11-3}}</ref>. Bi mendilerroen artean [[Po]] ibaiaren [[Po ibaiaren harana\|haran zabala]] dago, Italiako ordokirik handiena, 46.000 kilometro koadroko eremua hartzen duena<ref>{{erreferentzia\|url=http://www.treccani.it/enciclopedia/pianura-padana/\| izenburua= Padana, Pianura\| argitaletxea= treccani.it\| sartze-data=2016-11-3}}</ref>. Iparraldean [[Alpeak]] daude: ekialdeko muturrean, [[Dolomitak]] haren parte dira. [[Mont Blanc]] edo Monte Bianco (4.808 metro) da mendirik altuena. Haren ondoren, [[Gran Paradiso]] (4.061 m), [[Ortler]] (3.905 m), [[Monte Viso]] (3.841 m), [[Presanella]] (3.558 m) eta [[Marmolada]] (3.343 m) dira garaienak. Penintsulan zehar, [[Apeninoak\|Apenino]] mendiek alderik alde zeharkatzen dute. Gainera, bi [[sumendi]] ezagun daude bertan: [[Napoli]] ondoko [[Vesuvio]] eta Siziliako [[Etna]]. Alpeetako mendirik garaienak [[Mont Blanc\|Monte Bianco]] (4.808 metro), [[Cervino]] (4.478), [[Monte Rosa]] (4.634) [[Gran Paradiso]] (4.061 m), [[Ortler]] (3.905 m), [[Monte Viso]] (3.841 m) eta [[Presanella]] (3.558 m) dira. Mendilerroaren ekialdeko zatiari [[Dolomitak]] izena ematen zaio; bertako gailurra [[Marmolada]] da (3.343 m). [[Gran Sasso d'Italia]] da Apeninoetako mendirik gorena (2.912 m). Penintsularen hegoaldean eta uharte batzuetan sumendi ugari dago; Siziliako [[Etna]], [[Napoli]] ondoko [[Vesubio]], [[Messinako probintzia]]ko [[Stromboli]] eta [[Vulcano]], eta [[Campania]]ko [[Campi Flegrei]] dira aipagarrienak. === Hidrografia === [[Po]] da herrialdeko ibairik garrantzitsuena: 652 kilometro luze da eta 74.970 kilometro koadroko arroa dauka; [[Monte Viso]]n du iturburua eta, [[Po ibaiaren harana\|Padanar ordokia]] mendebaldetik ekialdera zeharkaturik, [[Adriatiko]]ra isurtzen da. Bigarren ibairik luzeena [[Adige]] da (410 kilometro), Resiako aintziratik hurbil jaio eta Adriatikoan itsasoratzen dena, [[Chioggia]]tik gertu. [[Tiber]] da hirugarren luzeena (405 kilometro); [[Emilia-Romagna]]ko Fumaiolo mendian du iturburua, eta [[Tirreniar itsasoa]]n ahoa<ref name="sapere"></ref>. [[Po]] da herrialdeko ibairik luzeena (652 km). Eta, [[aintzira\|aintzirei]] dagokienez, [[Gardako aintzira\|Gardakoa]], [[Maggiore]] eta [[Comoko aintzira\|Comokoa]] dira handienak; [[Alpeak\|Alpeetako]] eskualdean daude aintzira horiek guztiak.▼ ▲[[~~Po]] da herrialdeko ibairik luzeena (652 km). Eta, [[aintzira~~Aintzira\|~~aintzirei~~Aintzirei]] dagokienez, [[Gardako aintzira\|Gardakoa]], [[Maggiore]] eta [[Comoko aintzira\|Comokoa]] dira handienak; ~~[[Alpeak\|~~Alpeetako]] eskualdean daude aintzira horiek guztiak. == Historia ==

Italia: berrikuspenen arteko aldeak