Göteborg: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-dn = +W = W | dn =) |
No edit summary |
||
35. lerroa:
| azalera metropolia =3717
| altuera =
| biztanleria =
| urtea =
| dentsitatea =
| metropolia = 945713
42. lerroa:
| oharrak =
}}
'''Göteborg'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0157.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 157. araua: Europako hiriak}}</ref> (
==
''Göteborg'' izenak [[gauta]] leinuaren hiria {{lang-sv|Götar}} da, Gothiako (Suedia hegoaldeko) biztanleak ziren hauek. 2009an udalak logotipoa diseinatzerakoan '''ö''' zeinuari buelta eman zion '''Go:teborg''' ezarriz.
== Geografia ==
=== Natura ===
Suediaren mendebaldeko kostaldean kokaturik dago, [[Kopenhage]] ([[Danimarka]]) eta [[Oslo]] ([[Norvegia]]) hiriburen arteko erdibidean. [[Göta ibaia]] itsasoratzen da bertan, [[Kattegat]] itsasoan hain zuzen ere. Hiriaren aurrealdean uhartedi bat dago baina gehienak uharte arrokatsu biluziak baino ez dira.
=== Metropoli eremua ===
1995eko [[atletismo]]ko munduko txapelketa bertan jokatu zen. [[Maratoi]]ko proban, [[Martín Fiz|Martin Fiz]] gasteiztar kirolaria izan zen txapeldun.▼
Göteborgeko metropoli eremua hainbat herrik osatzen dute: [[Ale (argipena)|Ale]], [[Härryda]], [[Kungälv]], [[Lerum]], [[Mölndal]], [[Partille]], [[Stenungsund]], [[Tjörn]], [[Öckero]] eta [[Kungsbacka]] herriek
== Klima ==
152 ⟶ 156 lerroa:
</div>
==
=== Lödöse ==
Eremu hau aurrehistoriatik popuilatua izan da, [[Harri Aro]]ko asentamentuak aurkitu baitira. Gaur egungo Götenborgen aurrekaria [[Lödöse]] izan zen, [[Göta ibaia]]n 40 kilometro gora dagoena. Erdi Aroan kaia eta merkatal herria izan zen.
Norvegiarrek eta daniarrek ibaiaren ahoa erraz eskuratzen zutela ikusita 1473an ''Nya Lödöse'' (Lödöse berria) sortu zuten gaur egun Göteborgeko Gamlestan suburbioa dagoen tokian. Honek ere arazo ugari izan zituen eta [[Älvsborg gotorlekua]]ren babespean jarri behar izan zuten.
===
XVII mendean Suedia inperio indartsua bihurtu zen eta kokapen estrategikoa zuela ikusita [[Gustavo II.a Adolfo]] erregeak 1621 urtean Götenborg hiria sortu zuen. Horretarako diseinatzaile eta ingeniari [[herbehereak|herbeheretar]], [[alemania]]r eta [[eskozia]]rrak ekarri zituen. Hauek padura eremuak dreinatu eta hiria planifikatu zuten. Hiria beraz herbeheretarrek beren estilora eraiki zen, aurrez [[Amsterdam]], [[Jakarta|Batavia]] (Jakarta) edo [[New York|Amsterdam Berria]] (New York) egin zuten bezala. Herbeheretarrek berehala lortu zuten botere politikoa eta 1652 arte suediarrek ez zuten alkatetza eskuratzerik izan. Eskoziarrek ere indarra bazuten, negoziogizon aberats bihurtu baitziren. Mende horretan bertan harresi sendoak eraiki ziren.
=== Aro modernoa: Hazkuntza garaia ==
▲[[Ale (argipena)|Ale]], [[Härryda]], [[Kungälv]], [[Lerum]], [[Mölndal]], [[Partille]], [[Stenungsund]], [[Tjörn]], [[Öckero]] eta [[Kungsbacka]] herriek osatzen dute Göteborgeko metropolitar lurraldea. Guztiak, Västra Götaland probintziakoak, azkenekoa izan ezik, Kungsbacka herria Halland probintziakoa baita.
1658ko [[Roskildeko Ituna]]ren ondoren Suediak Halland probintzia daniarra eta Bohus konderri norvegiarra eskuratu zituen eta Göteborgek lasaitasun handia lortu zuen eta hazten hasi zen.
XVIII mendearen hasieran arrantza zen hiriaren ekonomiaren oinarria baina Suediako Ekialdeko Indiako Konpainia sortzerakoan loraldi ekonomiko handia izan zuen [[Txina]]ra egindako espedizioetan ekarritako produktuekin.
XIX mendean hiria industrializatu egin zen eta populazioak nbabarmen egin zuen gora. 1800an 13.000 biztanle baziren 1900an 130.000.
== Kirolak ==
Hiriko kirol talde nagusia [[IFK Göteborg]]. Suediako futbol talde onenetakoa da, [[Malmö FF]]-rekin lehia gogorrean dabilena. Suediako 18 liga eta 7 kopa irabazi ditu, eta 1980. hamarkadan nazioartean ere bikain ibili zen, bi [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] irabaziz eta [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopako]] finalerdietara iritsiz 1986an eta 1993an.
▲1995eko [[atletismo]]ko munduko txapelketa bertan jokatu zen. [[Maratoi]]ko proban, [[Martín Fiz|Martin Fiz]] gasteiztar kirolaria izan zen txapeldun.
== Herri eta hiri senidetuak ==
| |||