Jesus Larrañaga Txurruka: berrikuspenen arteko aldeak

[[1912]]an, ''Colegio Apostólico de Javier'' ikastetxera bidali zuten gurasoek, [[Zangoza]]n ([[Nafarroa]]). ZentruZentro hartan, apaiztegian sartu aurreko prestakuntza ematen zieten ikasleei. Ikastetxeko agirien arabera ikasle ona izan zen, izan ere, han egon zen hiru ikasturteetan "bikain" atera zuen ebaluazio guztietan (1912-1915). Jesuitek historikoki sakon landutako [[oratoria]]n trebatu zen garai hartan, geroagoko bizitza politikoan baliagarri izango zitzaiona. Nahiz eta ikasle ona izan, ikstetxeaikastetxea utzi zuen, hango diziplina zurruna ezin zuelako eraman. Ikasketak utzi baino lehen, Comillasko Unibertsitate PontifizioanPontifize-Unibertsitatean ([[Kantabria]]) izena eman zuen 1916-1917 ikasturtean. [[1917]] edo [[1918|18an]] [[Beasain]]era itzuli eta [[Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles|CAF]] enpresan hasi zen lanean.

Urte eta erdi ondoren, [[1927]]an, erbestetik itzuli zenean, [[Donostia]]n amarekin eta Maria arrebarekin bizitzera joan zen [[Artzain Onaren katedrala|Artzai Onaren]] plazako etxebizitza batera, hango eraikin batean amak atezain gisa lana aurkitu zuelarik. Garai hartarako bi anaiak hilak ziren, eta aita familia abandonatuta etxetik alde egina zen. Karmen Agarrista Lauzirika, ahizparekin San Martingo azokan arraindegiarrandegi bat zeukana, ezagutu eta harekin bikote-bizitza egiten hasi zen. Seme bat eta alaba bat eduki zituzten: Semea jaio eta berehala zendu zen. Alabari, 1934an jaioa, Rosa izena jarri zioten, [[Rosa Luxemburg]] komunista alemaniarrarengatik.

[[UGT]]ko metal-alorreko sindikatuan izena eman zuen, [[Espainiako Alderdi Komunista]]ko Euskal Federazioaren militante egin eta alderdiko zuzendaritzara iritsi zen. [[1931]]ko [[apirilaren 12]]ko [[Donostia]]ko udal hauteskundeetara hautagai aurkeztu zen [[Kontxa]]ko barrutian, baina botuboto gutxi eskuratzeko, izan ere, komunistak oraindik oso alderdi txikia eta ahula ziren. Gainera, garai hartan gainerako alderdi [[ezker (politika)|ezkertzaleekin]] batzearen aurkako politika ofiziala zuen Alderdi Komunistak, modu horretan Errepublika helburu estrategiko gisa ukatuz, nahiz eta lau urte geroago jokabide hori aldatu. Politika horren ondorioa izan zen Alderdi Komunistak bere burua inguru politikotik bakartzea.

[[1934]]ko [[Asturiasko matxinada]]ren ondoko errepresioaldianerrepresioan, Larrañagak muga pasatzen lagundu zien [[Asturiasko Printzerria|Asturiastik]] ihesi ateratako iraultzaileei, xede horrekin sortutako militante-sare batean parte hartuz.

[[1935]]ean [[Euskadiko Partidu Komunista]]ren sorreran parte hartu zuen, besteak beste, [[Dolores Ibarruri]] eta [[Juan Astigarribia|Juan Astigarrabiarekin]] batera. Urte hartako uztail eta abuztu bitartean egindako kongresuan, [[III. Internazionala|Kominternak]] jarrera aldatu zuen gainerako ezkerreko organizazioekin egin beharreko aliantzei zegokionez, eta [[sozialismo|sozialista]], [[anarkismo|anarkista]] eta [[kristautasun|kristauekin]] elkalaneanelkarlanean aritzera eta haiekin herri-fornteakfronteak osatzera deitu zituen Europako komunistak, modu horretan [[faxismo]]ari aurre egiteko.

Donostiako pilotaleku batean [[1935]]ean egindako mitin komunistan, [[Jose Calvo-Sotelo]]k garai beretsuanberean esandakoari erantzunez, honek esan baitzuen nahiago zuela ''"Espainia gorria, Espainia apurtua baino"'', horrela esan zuen Larrañagak,: (itzulpena) ''"Calvo Sotelok badaki, eta hor duzue SESBko ([[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuneko]]) adibidea, Espainia gorri bat, hain zuzen ere, berak gaitzesten duen horixe izango dela: hautsitako Espainia. Hau da: Federazioa, Sobietar Errepublika Sozialisten Batasun Iberiarra. [[Errusia]] gorria alegia, Sobietar Errusia, gaur Errepublika Sozialisten Batasuna dena, SESB, «antzinako» [[Tsar]]ren Errusia Batuaren ordez. Espainia langilea, garailea, gorria, apurtutako Espainia inperialista baino ez da. Eta Euskadi librea eta Katalunia librea eta Galizia librea... Espainia gorria helduko balitz, Calvo-Sotelo eta beretarrak langileen fusilatze-pelotoien eskuetan utziko genituzke"''

Gipuzkoa nazionalen eskuetan gelditu zenean, Larrañagak eta bere familiak Bilboko [[Kolon LarreategikorenLarreategi kalea]]ren 10. zenbakia hartu zuten bizilekutzat, kartzelaratutakokartzelatutako faxista batenabaten etxea. Gero, [[Oviedo]]ren aurkako erasoan hartu zuen parte urriaren 1ean, batailoi baten buru zela: ''Larrañaga batailoia''. Larrañagaren izena jendartean ezaguna eta errespetua izaten hasiko zen.

Iritsi zelarik [[Bilbo]] hustu eta hiria frankisten eskuetan uzteko unea, industria-makinaria astuna suntsitzeko agindua eman zuen [[Indalecio Prieto]] Errepublikako defentsa ministroak, hauek faxisten eskuetan eror ez zitezen. Nahiz eta Larrañaga agindua betetzen saiatu, erabaki horri aurre egin zioten EAJak eta [[Jose Antonio Agirre]] lehendakariak. EAJko ''Gordexola'' batailoiak ametrailadorametrailadore-tiroka defendatu zituen [[BilbokoBizkaiko Labe Garaiak]], hauek suntsitzera joandako ''Larrañaga'' batailoiaren kontra. EAJaren erabakiari esker Bilboko industriak osorik iraun zuen gerraostean eta hiria ez zen suntsitua gelditu, baina horrekin batera, arma lantegiak eta Bilboko industria siderurgikoa faxisten eskuetara igaro ziren.

[[Abuztuaren 21]]ean Prieto ministroak komisario kargua kendu zion Larrañagari eta ''[[Euskadi Roja]]'' euskal egunkari komunista kalean banatzea debekatu zen, Larrañagak [[Turtzioz]]eko mitin batean Euzko Jaurlaritzak Bilboren ebakuazioan hartutako jokabidea eta, oroharoro har, Iparraldeko Fronteko deskoordinazioa salatu zituenean. Horrela, Larrañaga soldadu arrunt gisa borrokatzera pasa zen, Joan Ibarrola GoardiaGuardia Zibileko Teniente Koronelaren agindupean, 51. dibisioan.

Urriaren 20an, erresistentziaren azken unean, [[Gijón|Xixon]] ekialdean faxisten etorrera mantsotzea lortu zuten Larrañagaren bi batailoi komunistek eta zenbait gudari anarkistek. Handik portu aldera zihoazen, itsasoz alde egiteko asmoz. Portuan itsasontzi bat hartu ahal izan zuen, 9000 gudarirekin batera, [[YeukoYeu]] uhartera (Frantzia) bidean.

[[Valentzia]]n, gerra geldiarazteko eta Francorekin bakea negoziatzeko asmoz [[Segismundo Casado]] koronel errepublikarrak [[Juan Negrín|Juan NegrinenNegrínen]] gobernuaren aurkako golpeakolpea eman zuenean PSOEko eskuinaldearen, CNTren eta sektore militar baten laguntzaz, Larrañaga Valentzian egon zen golpearenkolpearen kontrako erresistentzia antolatzen. NegrinNegrín Errepublikako presidenteak eta Alvarez[[Julio Álvarez del Vayo|Álvarez del Vayo]] Gobernuko presidenteak ordurako Frantziara ihes eginak zirela jakinda, erabaki zen irtenbide bakarra ihesaldia antolatzea zela. Horrela, Larrañagak ahalik eta militante komunista gehien salbatzeko ardura hartu zuen bere gain.

[[Alacant]]etik itsasontzi gutxi batzuk irten ziren, eta Larrañaga zeraman ontzia italiar dibisio batek geldiarazi zuen. La Albaterako preso-esparruan sartu zuten, beste 25.000 lagunekin batera. Buruzagi komunista ezaguna baitzen, uneoro ezkutatuta egon behar izan zuen. Harrigarriki, esparrutik ihes egitea lortu zuen: Maribel Larrañaga arrebak dioenez, uniforme militar batez mozorrotuta lortu zuen; beste baten arabera, bazter batean pixa egiten ari denaren itxurak egiten; EPKren arabera, ordea, alderdikide batek emandako salbokonduktu ibiltzeko baimen pertsonal baten bitartez lortu omen zuen ihes egitea. Gainera, ''Goierrik'' [[Alacant]], [[Valentzia]], [[Zaragoza]] eta [[Nafarroa]] zeharkatu behar izan zituen, bakarrik, oinez eta gabezia izugarriekin, harik eta muga igaro eta [[Bokale]]ko komunisten artean babesa lortu zuen arte.

[[1941]]ean, alderdiak [[Lisboa]]ra bidali zuen itsasontzi batean ezkutatuta, handik Espainiara sartu eta Jesús Hernandez eta Pedro Checa burkideen laguntzaz alderdia berrosatzeko. [[Lisboa]]n, baina, [[Portugal]]eko poliziak atxilotu zuen eta [[Espainia]]ko agintari frankisten eskutan utzi. Gerra-kontseilu batean heriotzeraheriotzara kondenaturik, [[1942]]ko [[urtarrilaren 21]]ean [[Madril]]go La Almudena hilerriko horma batean fusilatu zuten beste burkide batzuekin batera, haien artean Manuel Asarta, Jaime Girabau eta Isidoro Dieguez.