Gares: berrikuspenen arteko aldeak

| eskualdea = [[Izarbeibar]]

| postakodea = 31100

| kokapena = Navarra - Mapa municipal Puente la Reina.svg

| koordenatuak = {{koord|42|40|20|N|1|48|55|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}

'''Gares'''<ref>[http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf Nafarroako Udal Izendegia] (155. araua)</ref> ([[gaztelania]]z ''Puente la Reina'') [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaiko]] erdialdeko [[udalerri]] bat da. [[2012]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldan, 2.835 biztanle ditu. [[Izarbeibar]]rean kokaturik, 39.7&nbsp;km²ko azalera du, eta batez beste 344 metroko garaiera, nahiz eta Ekoien izeneko gailurra 923 metrora ere iritsi. Robo ibaia [[Arga]]ra isurtzen da Garesen. Herriak [[Mañeru]], [[Artazu]] eta [[Girgillao|Girgilao]] ditu muga mendebaldean, [[Mendigorria]] hegoaldean, [[Obanos]] eta [[Legarda]] ekialdean eta [[Beraskoain|Belaskoain]], [[Arraiza]] eta Erreniega mendia iparraldean.

 

Perdoneko mendizerraren hegoaldean kokatzen da [[Izarbeibar]]rean [[Iruñeko merindadea]]n. Klima mediterraneoko gunea da, urteko batezbesteko prezipitazioak 593mm ingurukoak dira. Urteko tenperaturak leunak izaten dira, batez beste, 11&nbsp;°C eta 14&nbsp;°C.

 

Garesen, itsasoaren mailatik 348 metrora, [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak]] 1928an jarritako [[estazio meteorologiko]]a dago.<ref>[http://meteo.navarra.es/estaciones/estacion_detalle.cfm?idestacion=199 Nafarroako Foru Erkidegoko Meteorologi Agentziaren webgunea.]</ref>

 

=== Auzoak ===

Santiago, La Población, San Pedro, Zubiurrutia, Aloa, Zabalzagain, Nekeas eta Fuente de la Grana.

=== Jaurerriak ===

 

 

== Historia ==

Udalerriari izena emango zion [[Arga|Arga ibaiaren]] gaineko [[Garesko zubi erromanikoa]]ren ondoan, eta erromesek [[Santiago de Compostela|Santiago Compostelakoara]] egiten zuten [[Donejakue bidea|Donejakue Bidean]], bazen [[XII. mendea]]ren amaieran, "biztanle libreek" osatutako herrixka bat. Alfontso I.a erregeak, herriaren mugak zehaztu eta [[Lizarra]]ko forua eman zien [[1122]]an. [[Iratxeko monasterioa|Iratxe]] eta [[Leire|Leireko monasterioak]] hainbat jabetza izan zituzten Garesen [[Erdi Aroa|Erdi Aro]] osoan zehar. Erregeak "hiribildu on" izendatu ostean, jarlekua izan zuen [[Nafarroako Gorteak|Nafarroako Gorteetan]]. Katalina eta Juan III.a erregeek, urteroko azoka eta asteroko merkatua antolatzeko eskubidea eman zioten herriari [[1498]]an.

 

 

[[1416]]an udalerriaren mugak handitu ziren, Zubiurrutia eta Gomaziaingo guneak anexionatuz, eta [[1846]]an udalerrien erreforma administratiboa burutzearekin batera, Ekoien, Sarria, Sotes eta Hiriberriko guneak Garesi batuz. [[1498]]an erregeek emandako urteroko azoka [[uztailaren 29]]tik [[abuztuaren 12]]ra antolatzen hasi ziren arren, [[1709]]an [[Erriberri]]n bilduriko gorteek, [[uztailaren 14]]tik [[uztailaren 31]]ra aldatzea erabaki zuten. [[XVII. mendea]]ren amaieran, herriaren inguruko lurretako laborerik garrantzitsuena mahastiak ziren. Industria xumea izan arren, pattarra eta oihalak ekoizten zituzten lantegi bana zeuden.

 

[[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaiko]] udalerri gehienek bezala, [[XVIII. mendea|XVIII. mende]] eta [[XIX. mendea|XIX. mendeetako]] gerrak jasan behar izan zituen, eta Independentzia Gerrako nahiz [[Karlistaldiak|Karlistaldietako]] gudetako batzuk udalerriaren mugetan gertatu ziren. [[XIX. mendea]]n, azoka eguna aldatu zen berriro ere, [[irailaren 26]]tik [[irailaren 30]]era. [[XX. mendea]]ren hasieran, bi eskola publiko, eta beste bi ikastetxe pribatu zeuden Garesen. Horrez gain, irina ekoizten zuten bi errota, zazpi txokolate- lantegi, abarketak egiten zituzten bi tailer, bi olio-prentsa, [[Guardia Zibila|Goardia Zibilaren]] koartela, eta udal ospitalea zeuden. [[1891]]n herriko gazteenen hezkuntza hobetzeko asmoarekin Juan de Mena y Goldaratz fundazioa sortu zen.

=== Ospitaleak ===

Bi ospitale izan ziren [[XV. mendea|XV. mendetik]] aurrera Garesen. Zaharrena Tenplarioena izan zen (ondoren Jerusalengo Ospitalarien ordenaren jabetzakoa izango zena). Ospitalea [[X. mendea|X. mende]] eta [[XI. mendea|XI. mendeen]] artean sortu zen, eta jatorriz [[Donejakue bidea|Donejakue Bideko]] erromesak hartzen zituela uste da. [[1448]]an, Juan II.aren erregealdian, beste ospitale bat eraikitzeko agindua eman zen, tenplarioen ospitalea zegoen toki berean.

Gurutzearen Ospitalea, [[Viana]]ko printzeak [[1448]]ko [[otsailaren 6]]an idatzitako dokumentu bati esker eman zen ezagutzera. [[Viana]]ko printzeak berak ospitalea eraikitzeko lurrak eskaini zituen Sorakoitz izeneko lekuan. Ospitaleak garrantzia handia izan zuen [[XV. mendea|XV. mendetik]] [[XVI. mendea|XVI. mendera]], baina, azkenik, erabili ez, eta eraikina bertan behera geratu zen.

 

 

== Ekonomia ==

Garesko udalerriaren ipar-ekialdean, [[Erreniega]] mendizerran, [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak]] gobernuak eraikitako "Hiriberri" izeneko parke eolikoa dago. Parkeak duen potentzia 19,80 [[watt|megawattekoa]] da. Parkearen jabea [[Acciona]] da gaur egun.

 

 

 

 

 

 

== Politika ==

[[2007]]an Garesko alkate kargurako [[Agrupación Electoral Puentesina]] (AEP) taldeko Feliciano Vélez Medrano aukeratu zuten. Udaleko hamaika zinegotzietatik lau lortu zituen eta [[Eusko Abertzale Ekintza]]ren botoei esker lortu zuen alkatetza. Baliogabeko botoak 11 izan ziren (emandako guztien %0,66) eta 34 boto zuri izan ziren (botoen %2,04). Abstentzioa %16,86koa izan zen.

 

|+'''Garesko Udala (2007)'''

| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak'''

[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] ere [[Agrupación Electoral Puentesina]] (AEP) taldeko kide bat, Fidel Arakama Azona, hautatu zuten alkate, nahiz eta zerrenda bozkatuena ez izan. [[Ximenez de Rada (Garesko taldea)|Ximénez de Rada]] eskuindarrak irabazi zuen botoen kopuruari begiratuz gero, baina [[Bildu]]ren zinegotziek Puentesinaren aldeko botoa eman zutenez hark eskuratu zuen alkatetza. Bi taldeen arteko ituna egin zuten<ref>[http://www.gareskoauzalan.com/index.php?limitstart=60 Akordioa] [[Garesko Auzalan]] webgunean.</ref>.

 

|+'''Garesko Udala (2011)'''

| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak'''

* HELBIDEA: Julian de Mena Plaza, z/g

 

! Urteak !! Alkatea !! Alderdia

|-

| align=right| 2007 - 2011 || Fidel Arakama Azona || [[Agrupación Puentesina]]

|}

 

== Jaiak eta ospakizunak ==

 

Feriak [[Irail]]aren azken asteburuan antolatzen dira. [[Maiatzaren 1]]ean eta [[Irail|iraileko]] bigarren igandean, Gomantzinako San Martin erromeria egiten da.

 

== Garestar ezagunak ==