Viena: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
tNo edit summary |
||
23. lerroa:
| distantzia =
| sorrera =
| herritarra = vienar<ref name="Euskaltzaindia"/>
| alkatea =
| webgunea = http://www.wien.gv.at
| oharrak =
}}
'''Viena'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-de|Wien}}, {{IPA|viːn}} ahoskatua) [[Erdialdeko Europa|Europa Erdialdeko]] hiria da, [[Danubio]] ibaiaren ertzetan kokatua dagoena, [[Alpeak|Alpeetako]] lehenengo haranetan. [[Austria]]ko hiriburua da, eta herrialdea osatzen duten estatu batekoa ere (Bundesland Wien).
[[Fitxategi:Stadtteile von Wien entlang der Donau (gesehen von Nordwesten).jpg|left|230px|thumb|Vienako ikuspegi bat.]]
Bere gaur egungo biztanleria 1.670.347 pertsonetakoa da <ref>[http://www.statistik.at/web_de/statistiken/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_und_veraenderung/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/index.html Statistik-Austria] </ref> (ikus, 2007ko datuak), [[Austria]]ko gune kultural eta politikorik handiena delarik. Gune metropolitarrak 2,3
Hiriak historia luzea du, [[Europa]] osoko hiribururik zaharrenetarikoa baita. Horren ondorioz, ondare artistiko eta kulturala izugarria da. XIX. mendean zehar, munduko musika-hiribururik garrantzitsuenetarikoa izan zen, eta XX. mendean, filosofia, pentsaera eta eztabaida politikoaren gune nabarmena ere.
== Izenaren etimologia ==
''Viena'' izenak [[zelta]] jatorria du, eta «hiri zuria» esan nahi bide zuen, zenbait ikerlariren iritziz. [[Antzinako Erroma|Antzinako erromatarrek]] ''[[Vindobona]]'' deitu zioten, zelta hitz hartan oinarrituta. Europa osoan zabalduta dauden ''Viena, Viana'' eta ''Veana'' izenek jatorri bera ei dute: ''beann'' hitza, alegia. ''Beann'' izenak «mendia» edo «gailurra» esan nahi du. Zelta jatorriko hizkuntzetan gorde da hitz hori. Adibidez, [[Eskoziako gaelera]]n, ''beann'' «gailurra» da; eta [[Irlanda]]ko protogaelikoan, ''benn'' hitza erabiltzen zuten.
Beste ikerlari batzuen ustez, ''Viena'' izena ''windu'' zelta hitzetik dator, haren esanahia «
== Historia ==
49. lerroa:
[[Lehen Mundu Gerra]]ren ondoren, [[1918]]an, Viena [[Austriako Lehenengo Errepublika]]ko hiriburua bihurtu zen. Hurrengo urteetan, [[sozialismo]]aren gotorlekua izateko ospea hartu zuen Vienak, ''Viena Gorria'' goitizenaren azpian. [[1934]]an, [[Engelbert Dollfuss]] kantzilerrak armada Vienara eraman zuen milizia sozialistak sortutako matxinada bertan behera utz zezan. [[1938]]an, Austrian heroi moduko sarreraren ondoren, [[Adolf Hitler]]rek hitzaldi entzutetsua eman zuen bertan, Austriarekiko bat-egitea ([[Anschluss|Anschluß]]) defendatzeko. [[Bigarren Mundu Gerra]] amaitu arte, hiriburu estatusa galdu zuen Vienak [[Berlin]]en mesederako.
Gerra horretan, [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|sobietarrek]] okupatu zuten Viena [[1945]]ean, bi asteko setio baten ostean. Hasiera batean lau eremutan banandu zuten [[Bigarren Mundu Gerrako aliatuak|Aliatuek]]. Atzerritarren okupazioak iraun zuen hurrengo 10 urtetan, [[Gerra Hotza]]ren bi blokeren artean nazioarteko espioitzaren gune estrategikoa
[[1970eko hamarkada]]n, [[Bruno Kreisky]] kantzilerrak Vienako Nazioarteko Zentroa inauguratu zuen. Hor, nazioarteko elkarteen egoitzak eraikitzekoak ziren. Honela, Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentzia, Petrolioa Esportatzen duten Herrialdeen Elkartea edo Europako Segurtasunerako eta Elkarlanerako Erakundea bertan finkatu dira, Vienari lehengo nazioarteko ospea itzuliz.
| |||