Valtierra: berrikuspenen arteko aldeak

| alkatea = Alfonso Mateo Miranda ([[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSN-PSOE]])

'''Valtierra'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Tuterako merindademerindadea|Tuterako merindadeko]]ko herri honek 2.523 biztanle zituen [[2012]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 85 kilometrora dago.

Herria, [[Nafarroa]] hegoaldean kokatzen da, [[Tuterako merindademerindadea]]arenren iparraldean, eta [[Ebro]] ibaitik gertu, historikoki estrategikoa izan den kokagunean. NA-134 errepideak udalerria zeharkatzen du.

Valtierrak [[BardeakBardeetako natura parkea|Bardeekin]] egiten du muga iparraldean, [[Arguedas]]ekin ekialdean, [[Cadreita]] eta [[ErrioxaErrioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxarekin]]rekin mendebaldean, eta [[Tutera]] eta [[Castejón (Nafarroa)|Castejón]]ekin hegoaldean.

[[K. a. IX. mendea|Kristo aurreko IX.]] eta [[K. a. II. mendea|II. mende]] bitarteko aztarnak azaldu dira Valtierratik hurbil. Torrazako nekropolian [[Burdin Aro]]aren lehen erdiko aztarnak eta [[Erromatar inperioInperioa|Erromatarren]] garaiko hainbat arrasto ere aurkitu dira, Torrazako harriak ere erromatarren hilobi monumenturen baten zati izan zirela uste da. Nekropoliaren inguruetan, mosaikoak, ontziak eta txanponak bildu dira.

Valtierra [[Musa ibn Musa]]ren inperio musulmanaren zati izan zen. Errege hori [[Espainia]]ko eta [[Ebro]]ko hirugarren errege moduan ezagutu zen eta [[Nafarroako Erribera|Erriberako]]ko herrien gainean agindu zuen. Erreinu musulmanaren aginteak [[VIII. mendea|VIII. mende]] eta [[XII. mendemendea|XII. mendeen]]en artean iraun zuen. [[1110]]. urtean Alfonso Bataiatzailea erregeak [[Valtierrako gudua|Valtierra birkonkistatu zuen]] eta Sobrarbeko forua eman zion, herria berriz eratu zen. Ondorengo mendeetan, Valtierran musulman biztanle asko bizi izan ziren, eta [[meskita]] bat ere eraiki zuten. [[XV. mendea]]n meskita eraitsi eta eliza eraiki zuten gainean, musulmanak lurraldetik kanporatu eta gero.

[[1367]]ko [[apirilaren 12]]an [[Karlos II.a Nafarroakoa|Karlos II.a erregeak]] "Hiribildu Ona"ren titulua eman zion herriari, eta bertan eskubideak eta pribilegioak eskaini zituen. [[1456]]an [[Joanes II.a Aragoikoa|Joanes II.a erregeak]], Peraltatarrei utzi zien herria jaurerri moduan, gerran eskainitako laguntza eskertzeko. Urteetan Peraltatarren morroi izan ostean, [[Karlos I.a EspainiakoaHabsburgokoa|Karlos I.ak]] Valtierrak eskuraturiko eskubideak eta askatasuna itzuli zizkien herritarrei. Bakeak, dena den, ez zuen askorik iraun, eta ondorengo mendeetan, [[Konbentzio Gerra]]k eta [[KarlistadaKarlistaldiak|Karlistadek]] eragina izan zuten herrian.

[[XVIII. mendea]]ren hasieran, herriak 12.000 dukatu ordaindu zituen [[BardeakBardeetako natura parkea|Bardeetako]] lurrak erabiltzeko eskubideagatik. [[1836]]an herrian egindako asanbladak, eskubide hori betirako berretsi zuen. [[XIX. mendea]]ren bigarren erditik [[XX. mendea]]ren lehen zatira bitartean, herriko nekazaritzak garapen handia izan zuen, [[BardeakBardeetako natura parkea|Bardeetako]] lurrak erabili ahal izan zituztelako. Landatutako lurren azalera laukoiztu egin zen. [[XIX. mendea]]ren erdian, herrian bi eskola zeuden, mutilen eskolan 80 umek ikasten zuten, eta bertako maisuak 4.000 erreal jasotzen zituen urtero. Nesken eskolan, 40 eta 50 neska bitartean ikasten zuten, eta bertako maistrak 1.600 erreal baino ez zituen irabazten urtean.

[[XIX. mendea|XIX. mende]] erdialdeko desamortizazioan, herrigunearen ondoko kaputxinoen komentua desagertu zen. [[1920ko hamarkada]]n, pattarra ekoizteko lantegi bat, txokolatea egiteko beste bat, eta tailer txikiak zeuden herrian. Horrez gain, olioa ekoizteko bi errota zahar zeuden.

* [[Andre Maria eliza (Valtierra)|Andre Maria eliza]], [[XVI. mendea]]n eraikitako eliza. Urre koloreko erretaula polikromatua dago barruan, estilo [[Pizkundepizkundea|errenazentistan]] egina.

* Gomaratarren jauregia, [[XVIII. mendea|XVIII. mendeko]] jauregi [[barrokobarrokoa]]a. Adreiluzko fatxada dauka.

[[Erdi Aroa]]n, Valtierrak, [[Fustiñana]], [[Tutera]], [[Cortes]], [[Buñuel]], [[Zarrakaztelu|Carcastillo]], [[Mélida|Melida]], [[Caparroso|Kaparroso]], [[Alesbes]], [[Cadreita]], [[Cabanillas]], [[Arguedas]], [[Santakara]], [[Martzilla]], [[Faltzes]], [[Azkoien]], [[Funes]], [[Milagro]], [[Corella]], [[Olibako monasterioa]], eta [[Erronkaribar|Erronkariko ibarra]] eta [[Zaraitzu]]ko ibarrekin batera, [[Nafarroa]]ko [[BardeakBardeetako natura parkea|Bardeetako]] elkartea osatu zuen. Bardeetako lur komunak nekazaritzarako erabiltzeko asmoz.

Valtierrako alkatea [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSN]] alderdiko Alfonso Carlos Mateo Miranda [[2007]]ko udal hauteskundeez geroztik. Alderdirik bozkatuena izan zen eta gehiengo osoa lortu zuen, zazpi zinegotzi lortuta. Baliogabeko botoak 22 izan ziren (emandako guztien %1,36) eta boto zuriak 46 (%2,89). Abstentzioa %22,54koa izan zen.

[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] ere [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSN]] izan zen garailea eta gehiengo osoa gorde egin zuen; Alfonso Mateok alkatetzan segitu zuen. Lehen aldiz aurkezten zen ''[[Valtierrako Aurrerakoien Kandidatura]]'' (CPV) bigarren geratu zen.

| align="left" bgcolor="#CD853F" | '''[[Nafarroako Demokraten Elkargunea|Nafarroako Demokraten Konbergentzia]] (CDN)'''

| align="left" bgcolor="#33CCCC" | '''[[PP|Alderdi Popularra]] (PP)'''

| align="left" bgcolor="#6495ED" | '''[[Unión del Pueblo Navarro|Nafar Herriaren Batasuna]] (UPN)'''

[[XIX. mendea]]ren erdialdean altxatutako eraikin [[Arkitekturaarkitektura neoklasikoneoklasikoa|neoklasikoa]] da. Oinarri laukizuzeneko eraikuntza hau, udaletxe izan aurretik, Santakarako markesen etxebizitza izan zen. Harlandu eta [[harlangaitz]]ezko materialez eraikia dago. [[XX. mendea]]ren amaieran, eraikina erabat berriztu zen Manuel Blasco arkitektoaren proiektuaren bitartez. Sotoa, beheko solairua eta honen gainean eraikitako beste bi solairu dauzka.

* [[Iruñea]] - [[Noain Elortzibar|Noain]] - [[Tebas-Muru Artederreta]] - [[Barasoain]] - [[Puiu]] - [[Tafalla]] - [[Erriberri]] - [[Caparroso]] - [[Valtierra]] - [[Arguedas]] - [[Tutera]] - [[Ribaforada]] - [[Buñuel]] - [[Cortes]] - [[Mallén]] eta [[Zaragoza]].

* [[Bardeetako natura parkea|Bardeak]]

* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]