Lurrun-makina: berrikuspenen arteko aldeak

Lurrun-makina [[ur]]aren [[energia termiko]]a [[energia mekaniko]]an eraldatzen duen [[kanpo-errekuntzako motor]] bat da. Ura irakitea orain dela 2000 urte baino gehiago asmatu zen, nahiz eta azken 300 urtetan izan duen garapen handia [[energia]] eta [[mugimenduhigidura|mugimendua]]a lortzeko. Hasiera batean [[meatzemeatzaritza|meatzetan]]tan ura ateratzeko sistemak baziren ere geroago mugimendu birakaria lineal bihurtzeko sistemak asmatu zirenean makinaria ugari sortu zen. Lurrun-makina ura eta [[harrikatz|ikatza]] edo [[zurazur]]a dagoen edozein lekutan jar daiteke funtzionamenduan, lehenago sistema [[hidraulika|hidraulikoek]] mugimenduan zegoen ura eskatzen zuten bitartean. [[Tren]]aren garapenean funtsezkoa izan zen eta gaur egun ur beroak biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko [[elektrizitateargindar|elektrizitatearen]]aren %80a sortuz. [[Energia nuklear]]rak, [[eguzki-energia]]k eta [[zentral-termiko]]ek erabiltzen dute. Funtsean, betebehar-zikloa bi fasetan banatzen da:

# Itxirik dagoen galdara batean ura irakiten da eta [[lurrun]]a sortzen da. Honek sortzen duen espantsioak [[zilindro]] bat mugitzen du, [[pistoi]] bat bultzatuz. Mugimendu hori alternatiboa da baina [[biela]] eta [[biradera]] mekanismo batekin sistemak energia hori birakari bilakatzea lortzen du. Bidearen bukaerara heltzen denean [[enbolo (argipena)|enboloa]]a hasierara itzultzen da eta ur-lurruna kanpora isurtzen da [[inertzi bolante]]ak duen [[energia zinetikoazinetiko]]a erabiliz.

Gaur egun [[argindar|elektrizitatea]] sortzeko erabiltzen diren lurrinezko makina modernoek jada ez dute erabiltzen [[pistoi]] edo desplazamendu positiboa deskribatzen duen [[makina]], baizik eta turbomakinak erabiltzen dira. Hauetan, etengabeko lurrun-fluxuarekin [[turbina]] bat zeharkatzen dute eta honen ardatza biratzen da. Adibidez, gaur egun [[ur- lurrun|ur-lurruna]]a biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko [[elektrizitateargindar|elektrizitatearen]]aren %80a sortuz. [[Energia nuklear]]rak, [[eguzki-energia]]k eta [[zentral termiko]]ek erabiltzen dute.

Lurrun-makinan datza lehenengo [[Industria Iraultza]]. [[Ingalaterra]]n XVIII. mendearen bukaeran eta ia XIX. mende erdia arte, Mendebaldeko Europako herrialde nagusietan eta Estatu Batuetan nabarmenki bizkortu zuen garapen ekonomikoa. 1890 eta 1930 urte bitartean [[ikatzharrikatz|ikatzez]]ez bultzatutako lurrun-makinaren erabilera murriztu zen; [[petrolio]]tik eratorritako [[hidrokarburo]]ak [[erregai]] gisa erabiltzen duten barne-errekuntzako motorrei bidea eman zien.

Jerome Ayanz eta Beaumont [[gudari|militar]], [[margolaritza|margolari]] eta [[musikarimusika]]ri kosmografo, baina gehienbat asmatzaile espainiarrak, ezagutzen den lurrun-makinaren lehen patentea erregistratu zuen 1606. urtean. Beraz, lurrun-makinaren asmatzailetzat har daiteke. Izan ere, patente honen berri duela gutxi izan zen. Jendeak ezezaguna duen datua da.