Harrikatz: berrikuspenen arteko aldeak

Harrikatza [[arroka sedimentario]] beltz edo beltz marroixka da, naturan, gehienetan, ''[[Zain (geologia)|zain]]'' edo ''beta'' deritzen geruzetan pilatuta agertzen dena. Formarik gogorrenak, esaterako [[antrazita]], [[arroka metamorfiko]]tzat har daiteke, tenperatura eta presio handiak jasan izan dituen harria baita. Ikatzaren elementurik nagusiena [[karbono]]a da, eta [[hidrogeno]]a, [[sufre]]a, [[oxigeno]]a eta [[nitrogeno]]a ere ditu. Historian zehar oso baliabide erabilia izan da energia iturri gisa eta [[meatzaritza]] jarduera handia eragin du. Gaur egun, batez ere [[elektrizitateargindar|elektrizitatea]]a edota beroa sortzeko erretzen da, baina [[koke]]a eta gasa produzitzeko ere erabiltzen da.

Munduko ikatz ekoizle handienak hurrengo herrialde hauek dira (2011ko datuak): [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] 3.520 milioi tona (Mt), [[Ameriketako Estatu Batuak]] 992,8 Mt, [[India]] 588,5 Mt, [[Australia]] 415,5 Mt, [[Errusia]] 333,5 Mt, [[Indonesia]] 324,9 Mt, [[Hegoafrika|Hego Afrika]] 255,1 Mt, [[Polonia]] 139,2 Mt, [[Kazakhstan]] 115,9 Mt eta [[Ukraina]] 86,8 Mt<ref name="BPReview2011">[http://web.archive.org/web/20120619171812/http://www.bp.com/assets/bp_internet/globalbp/globalbp_uk_english/reports_and_publications/statistical_energy_review_2011/STAGING/local_assets/spreadsheets/statistical_review_of_world_energy_full_report_2012.xlsx BP Statistical Review of World Energy June 2012] Bp.com</ref>.

Harrikatza [[erregai fosil]]a da, izadian harri eran aurkitzen dena. Geologia aldi askotan zehar airearen ukimenetik kanpo jasandako presioaren, beroaren eta bakterien eraginez eratu den ikatza da. Historiaurreko basoetako egurra [[istingazingira|istingetan]] pilatuz eta lurperatuz joan zen eta, lehen pauso batean, eta prozesu biokimikoek eraginda, [[zohikatz]] delako ikatza eratu zen. Ondoren, [[bakteriabakterio|bakterien]] eraginez, zohikatz hori [[lignito]] bilakatu zen, eta lignitoa, berriz, presioaren eta beroaren eraginez ikatz azpibituminoso, [[harrikatz bituminoso]] eta azkenik [[antrazita]]. Antrazita da ikatzaren eraketan azken gaia, eta lur geruzen tolestatze prozesuan harrikatzak jasandako presioaren eta tenperatura garaien ondorioz eratu zen.

aire zabaleko meategiak oso hedaturik daude. Esate baterako, [[Australia]]ko produkzioaren %80 eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu BatuBatuetakoaren]]etakoaren %67 lur gaineko meatzaritzaren bidez erauzten da<ref name=wcoal>[http://www.worldcoal.org/coal/coal-mining/ Coal mining] World Coal Association. Worldcoal.org</ref>.

[[Fitxategi:Shuozhou coal power plant.JPG|thumb|right|250px|[[Shuozhou]]ko ([[Txinako Herri Errepublika|Txina]]) ikatz-[[zentral termiko]]a.]]

Harrikatza elektrizitatea sortzeko energia iturri nagusia da mundu mailan, bai eta [[karbono dioxido]]aren isurketa iturri handienetakoa ere. Mundu osoko argindarraren %40 ikatzaren bidez lortzen da<ref>Egoitz ETXEBESTE ADURIZ: [http://zientzia.net/site_media/pdf/035_20.pdf «Beltzetik berderako bidean»] Zientzia.net</ref>, eta zenbait herrialdetan ehuneko handiagoa da: Polonian %94, [[Hegoafrika|Hego-AfrikaAfrikan]]n %92%, [[TxinaTxinako Herri Errepublika|Txinan]]n %77 eta [[Australia]]n %76<ref name=charbon>[http://www.worldcoal.org/bin/pdf/original_pdf_file/coal_resource_overview_coal_french(03_06_2009).pdf Le charbon comme ressource] World Coal Institute. Worldcoal.org</ref>... [[Zentral termiko|Zentral termoelektrikoak]] ikatz meatokien inguruan egon ohi dira produkzio-kostua merkatzeko<ref name=otxoa>Miren OTXOA DE BAKEDANO: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/es_otrosamb/adjuntos/euskal_ikasmaterialgintza/gabirel_jauregi/953003e_Pub_EJ_energia_baliabideak.pdf Energia baliabideak] Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia. Hezkuntza.ejgv.euskadi.net</ref>.

! style="width:100pt;"|[[Antrazita]] & [[IkatzHarrikatz bituminoso|Bituminosoa]]