Pribilegio: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
|||
3. lerroa:
Adibidez, liburuetan, sarri adierazten zen egile eskubidea [[Cum privilegio]] esaera [[latin]]darrarekin. Pribilegioa ez da [[eskubide]] bat, eta, kasuren batzuetan, baliogabetua izan daiteke, eman den bezain modu arbitrarioan (ohi, erregeak). Eskubidea berezkoa da, pribilegioa emate bat den bitartean. Dena dela, praktikan, pribilegioa behin betikoa eta heredagarria da, eskubideak, historikoki, [[gizarte mugimendu]] ezberdinen borrokagatik konkistatuak izan ziren bitartean.
[[Antzinako
[[Klase pribilegiatu]] kontzeptua, egungo gizartean, [[klase altu]] edo [[klase agintari]]arekin alderatzen da, aberastasun eta botere politiko gehiena duena, [[elite]]aren baliokide bezala. Baina, jatorrian, gizarte feudal eta Antzinako Erregimeneko estamentu pribilegiatuak, pribilegioak definitutako [[gizarte gorputz]] bat ziren.
== Estamentu pribilegiatuak ==
Estamentu pribilegiatuak bi ziren: [[noblezia]] eta [[klero]]a, eta euren pribilegioak euren funtzioetan oinarritzen zituzten: ''Oratores, bellatores eta laboratores''en banatutako gizarte batek, [[botere (argipena)|boterea]]
Emaitza, estamentu bakoitzak (bertako pertsona bakoitzak bere kargu edo tituluaren arabera) hainbat onura izango zituen pribilegioagatik: [[zerga]]k ez ordaintzetik (are kobratzea), prelazio protokolarioetaraino (erregearen aurrean aurpegia estaltzea bezala, [[Espainiko Handi]]ak zirenek egin zezaketena. Eliza forua edo unibertsitate forua (hau da, honetara heltzen diren [[jurisdikzio]] pribatu edo pribilegiatua) kate batzuekin adierazten zen muga. Hemendik aurrera, edonor hel zitekeen tenplu baten sakratura edo ikasle bat bere eskolakora, autoritate zibila bere atzetik egon arren. Pribilegio horrek eragiten zituzten gatazkak, oso nabarmenak izan ziren askotan, [[Tomas Becket]]ek Ingalaterrako erregearekin izan zuena bezala.
== Lurralde pribilegiatuak ==
Lurralde, probintzia eta udalerri bakoitzak bere foru edo [[hiri-gutun]] propioa izan zezakeen. Honekin, hiriak jaun kolektiboak bihurtzen ziren, euren [[jaurerria]] euren lurrak edo [[alfoz]]ak zirelarik. Logikoki, tokiko pribilegio horiek ematen zituzten onurak oso ezberdinak ziren, [[Espainia]] iparraldeko lurralde batzuk (Bizkaia bezala) nahi zuten kaparetasun unibertsala, [[azoka|feria]] eta azoken ospakizunetaraino, zerga batzuk ordaintzetik edo karga militarretik libratzea, edo, azken honen kasuan, baita kontrakoa ere ([[Espinosa de los Monteros]] oso harro zegoen, erregea, [[Espinosako Eraikitzaile]]ekin hornitzearen pribilegioaz.
== Pribilegioen mende zeuden aktibitateak ==
[[Gremio]]ak eta merkataritza eta artisautza aktibitateak ere, pribilegioaren printzipioarekin erregulatzen ziren, ondo kontrolatua izateko, aktibitate bakoitzaren sarrera eta langintza, autoritateen edo gremioko pertsonen euren kargu, [[lehia]] eragotziz.
[[Ibilbide komertzial]] batzuen edo merkataritza produktuen monopolioa, batez ere koloniala, [[merkantilismo]] izeneko [[ekonomi sistema]]ren konstanteetako bat izan zen. Testuinguru horretan ulertzen da [[konpainia pribilegiatu]] deituriko lehen merkataritza konpainien esistentzia ([[VIC]] eta [[VOC]] herbeheretarrak, [[Ingalaterra]]ko [[Ekialdeko Indien Konpainia]] edo, Espainiari, eta kasu honetan, [[
Barne merkataritzan ere badaude [[estanku]] edo monopolioak (gatzarena, [[tabako]]arena, karta jokoena...) erregearen [[erregalia]]k direnak.
== Pribilegioen amaiera? ==
Pribilegioak, egungo munduarekin kontraesankorrak dira, eta, teorikoki, [[Iraultza Liberal]], [[Iraultza Burges]] eta [[Industria Iraultza]]rekin desagertzen dira. [[Frantzia]]n, [[Frantziako Iraultza]]k, gauza bera egiten du [[Biltzar Konstituziogile]]aren lan legislatiboarekin, sinbolikoki, [[Gizona eta Hiritarraren Eskubideen Adierazpena]]rekin. Ingalaterrak, bere [[Ingalaterrako Iraultza]] [[XVII. mendea]]n izan zuena, gizarteari dagokionez, egoera pribilegiatu asko mantentzen ditu, ekonomia arloan, [[merkatu libre]]a defendatzen duen arren. Espainian, [[Cadizko Gorte]]en lana jartzen da adibidetzat [[1812ko Konstituzioa]] batez ere, pribilegioak ezabatzen dituena ([[Fernando VII.a Espainiakoa|Fernando VII.ak]]
[[Kategoria:Etika]]
| |||