Gasteizko gudua: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-\{\{[Cc]ommons[ck]at\|(.*)\}\} +{{commonskat}}) |
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
||
9. lerroa:
| gudulari1 =[[Fitxategi:Flag of France.svg|25px|Bandera de Francia.]] [[Frantziako Lehen Inperioa]]
| gudulari2 =[[Fitxategi:Flag of the United Kingdom.svg|25px]] [[Erresuma Batua]]<br />[[Fitxategi:Flag Portugal (1707).svg|25px]] [[Portugal|Portugalgo erresuma]][[Fitxategi:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|25px]] [[Espainia|Espainiako erresuma]]<br />
| komandante1 =[[Jean-Baptiste Jourdan]]<br />[[Josef Bonaparte|Joseph Bonaparte]]
| komandante2 =[[Arthur Wellesley|Wellingtongo markesa]]<br />[[Miguel Ricardo Alaba]]
| indarra1 =64.600 soldadu<br />153 kanoi
21. lerroa:
| galera2 =4.500 erori
}}
'''Gasteizko gudua''' [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentzia Gerra]] garaian gertatu zen gudua izan zen, [[1813]]ko [[ekainaren 21]]ean egina. Bertan [[Arthur Wellesley|Wellingtongo markesak]] zuzendutako armada aliatuaren garaipenak [[Iberiar
Porrotaren ondorioz, [[Napoleon Bonaparte]]k [[Fernando VII.a Espainiakoa]]ri koroa itzuli zion.
34. lerroa:
[[Arthur Wellesley|Wellington]] [[1813]]ko [[maiatzaren 20]]an [[Esla]] ibaiaren haranera heldu zen<ref name = "Gates">{{Erreferentzia| abizena1 =Gates| izena1 =David| izenburua = The Spanish Ulcer: A History of the Peninsular War| argitaletxea = Pimlico| urtea =[[2002]]| isbn = 0712697306}}</ref>. Honek frantziarrak kezkatu zituen eta [[Jean-Baptiste Jourdan]] mariskalak [[Duero]] eta [[Tajo]] iabiaen arteko eskualdean zituen 58.000 soldadu kendu eta [[Burgos]]era eraman zituen, [[Frantzia]]ko hegoaldearekin komunikazioa segurtatzeko.
Armada aliatuak orduan martxan ipini zen [[Jean-Baptiste Jourdan|Jourdanen]] ihesbidea mozteko. Honek [[
[[Josef Bonaparte|Jose I.a Espainiakoa]] [[Madril]] utzi zuenean [[Ebro]]ren lerroa sendotzea pentsatu zuen, [[Miranda Ebro]]n kuartel nagusia kokatuz. Baina Wellingtonek [[ekainaren 14]] eta [[ekainaren 15|15ean]] [[Valderredible|Polientes]], San Martín de Lines eta [[Merindad de Valdivielso|Puente-Arenastik]] Ebro zeharkatu zuela jakin zuenean, Bonarparte arin joan zen Mirandara Wellington [[Gasteiz]] aldera joanez.
== Armada inperialaren hedatzea ==
45. lerroa:
Lerro biek mendebalderantz bira egiten zuten, Bonapartek erasoaldia norabide hartatik etorriko zitzaiola pentsatzen zuelako.
Errege-guardia eta zalditeria gehiena erreserban zituen, [[Gasteiz]]tik mendebalderantz, [[Zuhatzu (Gasteiz)|Zuhatzu]] parean. Reillek zuzendutako ''Armée du Portugal'' izeneko armada gudu-zelaiaren iparraldean, [[Zadorra]] ibaian eta [[Arriaga]] eta [[
Guztira 58.000 soldadu eta 153 kanoi zituen.
66. lerroa:
Anglo-portugaldar 2. dibisioa espainiarrarekin bat egin zuenean frantziarrak mendean hartu zituzten. Aurrera egin eta britainiarrek [[Subilla Gasteiz]] hartu zuten<ref>{{Erreferentzia | izenburua = Conmemoración de la batalla de Vitoria en su 150 aniversario| izena1 =asko | abizena1 = Idazle| non= [[Gasteiz]]| urtea = [[1963]]}}</ref>. Hala ere, ezin aurrerago joan Conrouxek zuzendutako ''Armée du Midi''ren 4. dibisioiaren defentsa gogorra zelako.
Grahamen zutabeak Reillek zuzendutako eskuinaldeko napoleondar armadaren hegala, non ''Armée du Portugal'' armada zegoen. Longak zuzendutako espainiar 6. dibisioak [[Gamarragutxia]] hartu eta [[
Gogor borrokatu ondoren, [[Thomas Picton]]ek zuzendutako 3. dibisioak armada inperialaren erdigunea eraso eta mendean hartu zuen<ref>{{Erreferentzia| abizena1 = Larreina | izena1 = Emilio| izenburua = La Batalla de Vitoria 1813. El fin de la aventura| aldizkaria = Guerreros y Batallas| alea = 50| urtea = [[2009]]}}</ref>. Frantziarrek errenditu eta iparralderantz jo zuten 8.000 erori eta zauritu eta 2.000 preso utziz. Gainera zituzten 152 kanoietatik 152 galdu zituzten. Aliatuek, berriz, 4.500 erori izan zituzten.
[[
Behin garaipena lortuta, [[Miguel Ricardo Alaba|Alaba jeneralak]] britainiar-zalditeriaren unitate hartu eta [[Gasteiz]]en sartu zen. Horrela, garaileen arpilatzea saihestu zuen, beste hainbat lekutan egin ez zena. Gero, berriz, [[San Martzialgo gudua (1813)|San Martzialgo gudua]] eta gero, inork ez zuen horrelakorik egin eta garaileek [[Donostia]] erre zuten.
90. lerroa:
Garaipenaren berriak indarberritu zituen prusiar eta errusiar armadak, oraindik [[Lützengo gudua|Lützen]] eta [[Bautzengo gudua|Bautzenen]] izandako porrotak gertuak zituztenak. [[Austriar Inperioa]], Napoleonen aurkako koalizioan sartzeko dudatan zegoena, berriro sartu zen gudan.
[[Gasteiz]]tik aliatuak berrantolatu eta [[Gasteiz]] eta [[Iruñea]] hartzera joan ziren, [[abendu]]an [[Ipar Euskal
== Bitxikeriak ==
* [[
* Parte-hartzaileak omentzeko, [[1815]]eko [[ekainaren 21]]ean, [[Francisco Longa]] bizkaitar komandanteak hala eskatuta, [[Fernando VII.a Espainiakoa]]k domina bat sortu zuen, aurrealdean "''IRURAC-VAT''" eta atzealdean ''"Recompensa de la batalla de Vitoria"'' ([[euskara]]z: "Gasteizko guduaren ordainsaria") zioena.
* [[
* Egungo 38 britainiar errejimentuek bere zutoihaletan gudu honen izena daramate.
* Gasteizko [[Andre Maria Zuriaren plaza]]n, gudua omentzeko estatua eraiki zuten.
104. lerroa:
== Ikus, gainera ==
* [[Arabako Arma museoa|Arabako Arma Museoa]]
* [[Etxezarra]]
| |||