Miletoko eskola: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fitxategi:Map of Lydia ancient times.jpg|thumb|300px|[[Ekialde HurbilHurbila|Ekialde Hurbileko]]eko greziar [[kolonia (argipena)|koloniak]]k]]

[[Miletoko eskola]] mendebaldeko lehen [[eskola]] filosofikoa izan zen, [[K. a. 600600eko hamarkada|K. a. 600tik]]tik [[K. a. 490]].era iraun zuelarik. Bere partaide nagusiak [[Tales|Miletoko Tales]], [[Anaximandro]] eta [[Anaximenes]] izan ziren, V. mendean eskolako kideak banatu behar izan zirelarik [[pertsiapersia|pertsiarek]]rek [[Mileto]] suntsitu baitzuten.

K. a. XII. mendean [[doriarrak|doriarrendoriar]]ren inbasioek [[joniarrak]] [[Asia]] Txikira bultzatu zituen, bertan [[kolonia (argipena)|kolonia]] ugari fundatu zituztelarik, [[doriarrak|doriarrendoriar]]ren migrazioekin sendotu zirelarik. Kostaldean zeuden hiri hauek ([[Mileto]], [[Efeso]], [[Klazomene]], [[Samos]], etab.) lautada emankorretan zeuden kokaturik, azkar garatuz eta [[Ekialde Hurbila]]rekin lotura kultural sendoak garatuz. Kolonia hauetan K. a. VI. mendean jaio zen mendebaldeko [[filosofia]], [[Mileto]]n zehazki. Eztabaidan jarri izan den arren egiazko eskola bat egon ote zen bertan, [[Teofrasto]]ren testigantzak konponduriko ezbaia da. Bere fundatzailea [[Tales|Miletoko Tales]] izan zen, [[Anaximandro]] eta [[Anaximenes]] honen ondorengoak, '''fisiologo''' eta '''jakitun''' izena jasoz.

Zail da eskolaren izaera zehaztea, [[Tales]]ek ez zuen idatzirik utzi dirudienez, beste biek ondoren "Naturari buruz" izenburua eman zaien idazkiak utzi zituzten, [[Anaximandro]]ren testu labur bat iritsiz gaur egunera eta [[Anaximenes]]ez ezer ere ez. Beraiei buruzko lehen testigantzak [[AristoteleAristoteles|Aristotelen]]n lanetan daude.

Hiru filosofoek [[unibertso]]ko dena osatzen duen ''arkhe'' izeneko printzipioa bilatu zuten, sustantzia hau aldaketan guztiak emanda ere aldatzen ez zen printzipioa izanik. [[Tales]]ek [[uraur]]nan ikusi zuen, [[Anaximandro]]k infinitua edo zehaztugabean eta [[Anaximenes]]ek airean. Guztiek [[hilozoismoa]]n sinesten zutela dirudi beraz, printzipio honi bizitza garatzeko gaitasuna atxikitzen baitiote.

Gudu Medikoak [[Mileto]] zela eta hasi ziren, [[K. a. 546]]. urtearen ondoren [[Jonia]] [[pertsiapersia|pertsiarren]]rren menpe gelditu zelarik eta [[Anaximenes]]en heriotza eta gutxira [[Mileto]] suntsitua izan zen ([[K. a. 494]]), [[Miletoko eskola]]ri amaiera emanez. [[Magna Graecia]] eta [[Sizilia]]ko kolonia doriarretara eta [[Atenas]]era ondoren lekualdatu zen garapen intelektuala, [[Jonia]]ko hirietan [[Mileto]]ren eragina oso nabarmena izan bazen ere. [[Heraklito]]ren [[kosmologia]] [[mileto]]ko ezaugarriak zituen eta Magna Graeciako lehen filosofoak [[Mileto]]ko herbesteratuak izan ziren: [[Pitagoras]], [[Eskola Pitagoriko]]ko fundatzailea [[Samos]]sen jaio zen, dirudienez berak eraman zuelarik [[Mileto]]ko kosmologia hartara, oso antzeko delarik, bereziki [[Anaximandro]] eta [[Anaximenes]]ekin alderatuz, hauen elementuak konbinatzen baititu.

[[Xenofanes]], [[Eleako Eskola]]koa, [[Kolofon]]en jaio zen, [[Tales]] zuen miresten eta [[mileto]]ko [[fisika]] ezaguntzen, bere pentsamendua beste bide batzuk jarraitu bazituen ere. [[Parmenides]]ek ezagutu zuen baita ere, honekin ados ez egon arren, baina [[Anaximandro]]ren iritziaren bidea jarraituz. [[Jonia]]r izpiritua [[Enpedokles]]en biziraun zuen bereziki. [[Atenas]]en filosofia hedatu zuen lehenetarikoa [[Anaxagoras]], [[Klazomene]]koa zen, [[Mileto]] herbesteratuek [[Anatolia|Asia TxikiaTxikian]]n fundaturiko [[kolonia (argipena)|kolonia]] batekoa alegia, ziurrenik bertan gorde zirelarik [[Mileto]]ko ideia eta tradizioak. [[Leuzipo]] ere [[Mileto]]koa zen, [[Demokrito]]k zabaldu eta garatuko zuen [[atomismoa]]ren sortzaile.