Ahaide nagusiak: berrikuspenen arteko aldeak

[[XIII. mendea|XIII. mende]] amaieratik [[XV. mendea|XV.]] erdira arte, leinu handien arteko gizarte-liskar bortitzak izan ziren, [[oinaztar]]ren eta [[ganbotarganboatar|ganbotarren]]ren arteko borrokak eta [[agaramontar|agramondar]] eta [[beaumondarbeaumontar|beaumondarren]]ren artekoak. Dorretxe eta jauregietako etxeko jaun edo etxekoandreen arteko borrokei [[leinu gerrak|bando gerrak]] edo alderdi gerrak deritze. Bereziki, [[Gipuzkoa]], [[Nafarroa]] eta [[Araba]]n izan ziren gerra horiek.

Ahaide nagusiak bi bando handitan banatuta zeuden: [[oinaztar]]rak batetik, [[ganboatar]]rak bestetik. Oinaztarrek [[Gaztelako Erresuma]]ren babesa zuten; ganboatarrak, ostera, [[Nafarroako Erresuma]]ren aldekoak ziren. Espainiar historialariek eta Euskal Herriko batzuek ere bertsio desberdinak argitaratu dituzte bi bando horien sorrera azaltzeko. Hortaz, historialari batzuen arabera prozesio batean gertatutako liskarren ondorioz sortu ziren bi bandoak. Antza, alde batekoek kandelak lepoan (ganboan) eraman nahi zituzten, eta besteek behean (oinean). Lehenengoaren defendatzaileak [[Ulibarri-Uribarri Ganboa|Ulibarrikoak]] ziren eta bigarrenak [[Murua]]koak.<ref name="bibando">http://www.banderizoak.net/bibando.html</ref>

Gaur egun egindako ikerketetan argi geratu da arestikoa kontakizun bat baino ez dela eta [[kultura]], [[ekonomia]] eta bestelako arrazoiak zeudela bi bandoen sorreraren atzean. Nafarra zen Gipuzkoako herrialdeari dagokionez, [[ganboatar]]rak normalean [[ekonomia]] berriarekin lotu izan dira, [[hiribildu]] eta merkataritzarekin. Oinaztarrak, berriz, nekazaritza eta abeltzaintzarekin, eta beraz [[Lur Edegialaua|Lur Edegiarekin]]rekin. Era berean, gipuzkoar nekazariak ere oinaztarren bandora batu ziren,