Friedrich Engels: berrikuspenen arteko aldeak

'''Friedrich Engels''' [[filosofia]]lari eta [[iraultzaileiraultza]]ile [[alemania]]rra (Wuppertal, Renania, garai hartan [[Prusia]], [[1820]] - [[Londres]], [[1895]]). [[Karl Marx]]en lagunmin eta lankidea izan zen eta, harekin batera, mugimendu [[sozialismo|sozialista]] nahiz [[komunistakomunismo|komunistarentzako]]rentzako obra funtsezkoak idatzi zituen: besteak beste, [[Agiri Komunista|Manifestu Komunista]]. [[Lehen Internazionala|I.]] zein [[Bigarren Internazionala|II. InternazionalaInternazionalaren]]ren buruzagia izan zen.

[[1844]]ean [[Karl Marx|Marxekin]]ekin elkartu zen Bruselan. Elkarrekin ''[[Familia Santua, Alemaniar ideologia]]'' eta ''[[Alderdi Komunistaren Manifestua]]'' (1848) idatzi zituzten. Alemaniara itzuli ondoren, Kolonian, Barmenen eta Palatinatuan izan ziren matxinadetan parte hartu zuen armada errepublikarrarekin (1848). Mugimendu haren hondamendiaren ondoren ''Nekazarien gerra'' (1850), ''Reich-aren eraketarako Kanpaina ''(1850), eta ''Iraultza eta Kontrairaultza Alemanian ''(1851-1852) liburuak idatzi zituen Londresen. 1850etik 1869ra arte bere aitaren lantegian lan egin zuen eta era horretan lagundu ahal izan zion Marxi diru kontuetan. Hizkuntzak ikasi zituen, gizarteen historiak hobeto ezagutzeko, arazo militarrak ikertu zituen eta artikulu ugari idatzi zuen. Berriro Londresa itzulirik, Internazionalean bere lekua hartu eta Alemaniako sozial-demokraziaren garapena hurbiletik zaindu zuen (''Gothako eta Erfurteko programen kritika'', Marxekin batera, 1875-1891). Bere azken obretan teoria landu zuen gehienbat: ''Anti-Dühring'' (1877), ''Izadiaren dialektika ''(bukatu gabea), ''Familiaren, jabego pribatuaren eta Estatuaren jatorria ''(1884), ''Feuerbach eta Alemaniako filosofia klasikoaren bukaera ''(1888). ''[[Das Kapital|Kapitala]]'' burutu zuen, Marxek bukatu gabe utzi baitzuen.

"[[Charles Darwin|Darwinek]]ek natura organikoaren garapena aurkitu duen bezala, Marxek giza historiaren garapenaren legea aurkitu du, hau da, (...) gizakiek politika, [[zientzia]], artea, [[erlijio]]a anintzat hartu baino lehen, jan, edan, bizilekua aurkitu eta jantzi beharra daukate eta, ondorioz, Estatuaren erakundeak, lege irizpideak, [[arte]]a eta erlijioa bera, bizitzeko baliabide materialen produkzioan eta herri bateko aldi bateko ekonomi garapen mailan oinarritu eta bertatik ateratzen eta azaltzen dira, eta ez alderantziz, orain arte esaten izan den moduan."