La Hoya: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (- errito + erritu) |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Aztarnategi arkeologiko infotaula
[[Fitxategi:La Hoyako bizilekuaren irudiak, Biasterin (Araba).PNG|thumb|left|200px|alt=La Hoyako bizilekuaren irudiak, Biasterin (Araba)|▼
| izena = La Hoya
La Hoyako bizilekuaren irudiak, Biasterin (Araba)]]▼
| bertoko_izena =
| ezizena =
| irudia = La Hoyako bizilekuaren irudiak, Biasterin (Araba).PNG
| irudia_tamaina = 200px
▲
| mapa_mota = EH-AR
| mapa_alt =
| mapa_oina =
| mapa_tamaina =
| mapa_ikurra =
| erliebea =
| dn = 42
| mn = 33
| sn = 54
| N = N
| de = 2
| me = 35
| se = 11.04
| E = W
| coordinates_display = inline, title
| lekua = [[Biasteri]]
| eskualdea =
| mota = Giza-kokalekua
| multzoa =
| luzera =
| zabalera =
| azalera = 4 ha
| altuera =
| eraikitzailea =
| materiala =
| eraikia =
| hustua = [[K. a. II. mende]]
| garaia = [[K. a. XV. mende]]tik [[k. a. III. mende]]ra
| kultura = [[Zeltiberiar]]
| metropolia =
| biztanleria =
| gertaera =
| indusketa = 1935-egun
| arkeologoa = Alejandro Sampedro Martínez ''et al''
| egoera =
| jabea =
| emakidaduna =
| bisitagarria =
| webgunea =
| oharra =
}}
[[Fitxategi:La Hoyako oin biribileko etxe baten maketa. La Hoyako bizilekuaren irudia, Biasterin (Araba).PNG|thumb|alt=La Hoyako oin biribileko etxe baten maketa. La Hoyako bizilekuaren irudia, Biasterin (Araba)|Goian, La Hoyako oin biribileko etxe baten maketa. Gasteizko Arkeologia Museoa. Behean, La Hoyako bizilekuaren irudia, Biasterin (Araba)]]
[[Fitxategi:Brontzezko irudia, La Hoyako maila zeltiberiarrean aurkitua, Biasterin (Araba). Gasteizko Arkeologia Museoa.PNG|thumb|120px|alt=Brontzezko irudia, La Hoyako maila zeltiberiarrean aurkitua, Biasterin (Araba). Gasteizko Arkeologia Museoa.|Brontzezko irudia, La Hoyako maila zeltiberiarrean aurkitua, Biasterin (Araba).Gasteizko Arkeologia Museoa.]]
[[Fitxategi:La Hoyako zeramikazko kutxak. Gasteizko Arkeologia Museoa.PNG|thumb|alt=La Hoyako zeramikazko kutxak. Gasteizko Arkeologia Museoa|La Hoyako zeramikazko kutxakkutxak –barrurantz zein kanporantz egindako ildaxkez apainduak–. Gasteizko Arkeologia Museoa]]▼
'''La Hoya''' izenez ezagutzen den herrixka edo aztarnategia [[Biasteri]]ko udal-barrutian (Araba) dago, herri horretatik 700 bat metrora, lehen El Torreon zeritzan leku edo muinoan.
14 ⟶ 58 lerroa:
Orain arte egin diren azterketen arabera, lau hektarea inguru hartzen zuen herriak. Inguruko zelaiak baino 5 bat metro altuago dago, baina, 5 metro horietatik 3, mendeetan zehar pilaturiko hondakinez osatuak ditu. Harresiz inguratua zegoen, eta puska handia oraindik zutik da. Harresiaren oinean bada, halaber, saihetsik saihets igarotzen den aspaldiko bide bat ere; dirudienez, Biasteri aldea Errioxarekin, Nafarroako mendebalarekin eta Kantabriako mendiekin lotzen zuen.
La Hoyako lehenbiziko biztanleak zein izan ziren, ez dago indusketa sakonagoak egin arte zuzen jakiterik. Dena den, K. a. XV. mendean hartua zegoen jada, eta jakitunek diotenez, Europako erdialdeko lehenengo taldeak Pirinio mendietatik barrena sarturik, inguruetan bizitzen jarri zirenerako, leku horretan zenbait mende bazeramaten beste batzuek.
Europako erdialdeko lehenbiziko talde horiek La Hoyara ailegatu eta urte batzuetara, beste talde batzuk iritsi ziren, K. a. XIII. mendean. Europako erdialdeko herriak ziren horiek ere. Azkeneko horiek [[Ebro]] ibaian gora sartu ziren, Aragoitik eta Nafarroatik barrena, jakitun batzuek diotenez, alde horietakoen antzeko etxe-egiturak (lauki-zuzenak) agertu baitira aztarnategiaren azpieneko mailan. Nolanahi ere, bertan lehendik bizi zirenekin bat egin, eta geroztik beroi izenez ezagutu den herria osatu zuten horiek.
K.a. V. eta IV. mendeen bitartean, berriz, herri [[zelta]]k heldu ziren hegoaldetik, eta, indarrez edo bestela, La Hoya harturik, bertakoekin (zeltak horiek ere), arabarrekin bat egin zuten horiek ere. Horrela bizi izan ziren La Hoyakoak, dena utzi (noiz eta zergatik ez dakigu oraindik) eta norabait sakabanatu ziren arte. Zernahi dela ere, erromatarrak iritsi baino lehen gertatu zen hori, I. mendea baino lehen, alegia, ez baita horien mende egonda izango zen adina [[Antzinako Erroma|erromatarren]] aztarna aurkitu.
La Hoyak ere bazuen (badu), garai bereko beste bizigune askok bezala, bere harresia. Aurkitu diren harresi-atalen eta aztarnen arabera, hiru alditan egin zen gutxienez. Hasierakoak habez eta hesolaz egina zuen parte bat, mendebalekoa, eta harriz eraikia, ekialdekoa. Biak garai berekoak diren ala ez, ez da jakin ahal izan oraindik. Horiek baino eremu zabalagoa hartzen zuen gero eraiki zutenak. Honetan ere bi alde bereiz daitezke: ekialdeko parte osoa eta iparraldearen parte bat hartzen zuena, eta mendebaleko alde guztia eta iparraldearen parte bat hartzen zuena. Bi horma-errenkada ditu lehenengoak, harriz eta karez eginak biak, eta harri soilez betea, hormatik hormarako tartea. Teknika hobea nabari da bestean, zeltak sartuz gero eraiki bide zenean. Harri handiz eta horiei harri txikiagoz altxagarria ezarriz egina dago hori. Alde batzuetan, azpiko harkaitzari zimenduz erantsiak ditu oinarriak. Garai horretako harresia nahiko osorik dago oraindik. Leku batzuetan 3 metrorainoko altura du. Hegoaldeko partean bakarrik ez da harresi-aztarnarik aurkitu, baina, horma-barruti triangeluar bat agertu da, harresietako sarrera nagusia zaintzen zuen dorrearena edo, agian.
28 ⟶ 72 lerroa:
Tamalez, zehaztasun gutxiago eman daiteke antzinako herriari eta etxeei dagokienez, aztertu ere, ez baita behar adina aztertu hori, ez sakonean ez zabalean.
▲[[Fitxategi:La Hoyako zeramikazko kutxak. Gasteizko Arkeologia Museoa.PNG|thumb|
Etxeei buruz zenbait datu eman daiteke, hala ere. Bi alde bereiz daitezke antzinako herrian. Alde bateko etxeek horma zuzenak edo elkarri buruz angeluak eratuz lotzen zirenak zituzten; biribilean edo biribil samar eratuak, aldiz, beste aldekoek.
54 ⟶ 99 lerroa:
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
[[Kategoria:Lantziego]]
| |||