1980ko hamarkada: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
10. lerroa:
== Gertaerak ==
=== Zientzia eta teknologia ===
* [[1981]]eko [[apirilaren 12]]an [[Columbia (anezka)|Columbia espazio anezka]]lehenengo aldiz espaziorantz abiatu zen.
* [[1982]]an "[[Internet]] Protocol Suite" (TCP/IP) delakoa estandarizatu eta mundu mailako sarearen kontzeptua zabaldu zuten. ▼
**[[Abuztuaren 12]]an [[IBM]] [[Ordenagailu|konputadore]] pertsonala aurkeztu zuten.
* [[1984]]ko [[abuztuaren 30]]ean [[Discovery transbordadorea]]k lehenengo hegaldi espaziala egin zuen.▼
**[[Irailaren 22]]an [[Frantzia]]ko abiadura handiko trenak, [[TGV]]ak, lehen bidaia egin zuen Paris eta Lyon bitartean.
▲* [[1982]]an "[[Internet]] Protocol Suite" (TCP/IP) delakoa estandarizatu eta mundu mailako sarearen kontzeptua zabaldu zuten.
**[[Abenduaren 31]]n emititu zuen lehenengoz [[ETB 1]] euskarazko telebista kanalak.
* [[1983]]ko [[ekainaren 13]]an [[Pioneer 10]] espazio-ontzia eguzki-sistematik irten zen gizakiak eginiko lehen aparatua bihurtu zen.
* [[1984]]ko [[otsailaren 7]]an [[Bruce McCandless]] NASAko astronautak lotu gabeko lehen espazio-itzulia egin zuen ''"Manned Maneuvering Unit"'' erabiliz.
▲*
* [[1985]]eko [[apirilaren 25]]ean [[HIES]]ak lehen pertsona hil zuen [[Euskal Herria]]n.
**[[Uztailaren 10]]ean Frantziako inteligentzia agenteek Greenpeace erakundearen "[[Rainbow Warrior]]" ontzia hondoratu zuten [[Auckland]]eko portuan, Zeelanda Berrian, Mururoako saio nuklearretan sar ez zitezen.
* [[1986]]ko [[urtarrilaren 28]]an "[[Challenger]]" espazio anezkaren istripua izan zen, eta zazpi ontzikoak hil.
**[[Apirilaren 26]]an [[Txernobylgo hondamendia]] jazo zen, inoizko [[istripu nuklear]]rik handiena izan dena.
**[[Maiatzaren 31]]an [[ETB 2]] gaztelaniazko telebista kanalaren emisioa hasi zuten EH-n.
* [[1988]]an [[Stephen Hawking]] zientzialari britainiarrak ''"A Brief History of Time"'' liburu ezaguna argitaratu zuen, "Big Bangetik zulo beltzetara".
**[[Boston]]go Whitehead Institutuko zientzialariek, gizakiaren sexua erabakitzen duen genea (TDF) bakartzea lortu zuten, [[Y kromosoma]]n dagoena eta gizonezkoetan bakarrik dagoena.
**[[Japonia]]n munduko urpeko tunelik luzeena ireki zuten, [[Hondo]]ko eta [[Hokkaido]]ko uharteen artekoa.
**Kablezko transmisio-sistemarik modernoena inauguratu zen, [[zuntz optiko]]zkoa, alegia.
* [[1989]]ko [[abuztuaren 25]]ean "[[Voyager 2]]" espazio zunda [[Neptuno]]ra iritsi zen, hamabi urtez espazioan ibili ondoren.
=== Gertaerak ===
29 ⟶ 51 lerroa:
* [[1987]]ko [[ekainaren 19]]an [[ETA]]k egin zuen populazio zibilaren aurkako bere historia osoko atentaturik odoltsuenetakoa [[Bartzelona]]n, Hipercor supermerkatuan 21 pertsona erailez eta beste 45 zaurituz.
**[[Abenduaren 8]]an [[Lehenengo Intifada]] piztu zen [[Palestina]] eta [[Israel]] artean.
**[[Abenduaren 11]]an ETAk eskala handiko beste atentatu bat egin zuen, [[Zaragoza]]ko Goardia Zibilaren koartelaren aurka oraingoan, 11 hildako eta 88 zauritu eraginez.
* [[1988]]ko [[ekain]] eta [[irail]] artean [[Yellowstone Parke Nazionala]]k pairatu zuen sute kate suntsigarria, mundu mailan lehenengo aldiz [[Klima aldaketa]]ren mehatxua piztuz.
*
**[[Abuztuaren 20]]an [[Iran-Irak gerra]] amaitu zen. Milioi bat pertsona hil zirela kalkulatzen da, %60a irandarrak.
* [[1989]]ko [[apirilaren 15]]etik [[ekainaren 4]]ra [[Tiananmen plazako protestak]] gertatu ziren [[Beijing]]en ([[Txina]]). Erregimen komunistaren erantzun militarrak hildako zibil kopuru zehaztu gabea eragin zuen, 400 eta 2.600 artean beti ere.
41 ⟶ 66 lerroa:
**[[Apirilaren 15]]ean [[Jean-Paul Sartre]] idazle eta filosofo frantziarra hil zen.
**[[Apirilaren 29]]an [[Alfred Hitchcock]] zinema zuzendari ingelesa hil zen.
**[[Uztailaren 25]]ean [[AC/DC]] talde australiarrak ''"[[Back in Black]]"'' disko arrakastatsua kaleratu zuen.
**[[Abenduaren 8]]an [[John Lennon]] musikari ingelesa erail zuten.
89 ⟶ 115 lerroa:
=== Pertsona esanguratsuak ===
* [[Carlos Garaikoetxea]] [[Euskal Autonomia Erkidego]]ko lehendakaria izan zen [[1980]]tik [[1985]]era [[EAJ]] alderdiarekin. Hurrengo urtean, barneko ika-miken ostean, [[Eusko Alkartasuna]] partidua sortu zuen beste kide batzuekin batera.
* [[Dalai Lama]]ri ([[Tenzin Gyatso]]) [[Bakearen Nobel Saria]] eman zioten [[1989]]an, [[Tibet]]en aldeko borrokagatik.
* [[Desmond Tutu]] gotzain [[hegoafrika]]rrak [[Bakearen Nobel Saria]] lortu zuen [[1984]]an [[apartheid]]aren aurkako borrokagatik. Hala ere, nabarmendu da HIESa, tuberkulosia, sexismoa eta pobreziaren kontra lan egitearren.
* [[Felipe González]] [[Espainia]]ko presidente izendatuta [[1982]], [[1986]], [[1989]] eta [[1993]]an [[PSOE]] alderdiarekin. Bere agintaldietan [[Europako Ekonomia Erkidegoa]]n sartu zuen herrialdea, eta beste afera batzuen artean [[GAL]] talde terroristarekin bere gobernuak edukitako balizko inplikazioa ikertu zuten.
* [[François Mitterrand]] [[Frantzia]]ko presidentea izan zen [[1981]] eta 1995 artean, [[Frantziako Alderdi Sozialista|Alderdi Sozialistarekin]]. Charles de Gaulleren gobernuan parte hartu zuen gaztetan Bigarren Gerra Mundua amaitu ondoren eta, besteak beste, [[Europar Batasuna]]ren bultzatzailea izan zen.
* [[Lech Wałęsa]] buruzagi [[polonia]]rra [[Solidarność]] sindikatuaren buru bihurtu zen [[1981]]ean, askatasunaren aldeko borrokagatik [[Bakearen Nobel Saria]] eman zioten [[1983]]an eta 1990 eta 1995 artean herrialdeko presidentea izan zen.
* [[Margaret Thatcher]] [[Erresuma Batu]]ko lehen ministroa izan zen 1979 eta 1990 artean [[Erresuma Batuko Alderdi Kontserbadorea|Alderdi Kontserbadorearekin]]. [[Falklandetako Gerra]] izan zen bere agintaldiaren pasarte ezagunenetakoa.
| |||