Lope Enekoitz: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Marklar2007 wikilariak «Lope Eneko Harokoa» orria «Lope Eneko» izenera aldatu du: Ez zuen abizena erabili |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Agintari infotaula
| izena = Lope Eneko
| irudia =
| tamaina =
| irudioina =
| armarria =
| hasiera = [[1077]]
| bukaera = [[1093]]
| kargua = [[Bizkaiko jaurerria|Bizkaiko jauna]]
| aurrekoa = [[Eneko Lopez]]
| jaiodata = c. [[1050]]
| jaiolekua = [[?]]
| hildata = [[1093]]
| hillekua = [[?]]
| ezkontidea = Tekla Diaz
| senideak =
| semeak =
| egoitza =
| sinadura =
| erlijioa = [[Kristautasuna|Kristaua]]
}}
'''Lope Eneko''' (c. [[1050]] - [[1093]]) ezagutzen den Bizkaiko bigarren kondea izan zen, 1077-1093 urteetan. Nafarroako koroaren aurka jardun zuen eta politika horren ondorioz jabetu ziren gaztelauak [[Bureba]]z eta [[Errioxa]]z, eta geratu zen Bizkaia [[Gaztelako koroa]]ren eraginpean.{{lur erref}}
== Bizitza ==
[[Eneko Lopez]] lehendabiziko jaunaren eta Toda Fortunezen semea izan zen. Gaztea zenean, Iruñeko Gortean izan zen eta 1063an [[Nafarroako Erresumako Gortearen ofizioak|erregearen koparia]] zen. Gero ezkutaria eta mariskala ere izan zen. Bitartean hainbat tenentzia izan zituen: Laturce mendiko San Prudentzioko monasterioan agertu zen agiri batean 1063an [[Naiara]]ko tenentea izan zen eta Valvanerako monasterioan agertu zen beste batean 1074an [[Alberite]]rena.
[[Fortun Eneko (XI. mendea)|Fortun Eneko]] eta Gartzea Eneko bere anaiek, [[Antso IV.a Gartzez Peñalengoa|Antso IV.a Gartzez]] erail zutenean, [[Antso V.a Ramirez]]en alde egin zuten eta Gortean zenbait kargu izan zituen.<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 182]]</ref> Lopek, berriz, aitarekin batera, [[Alfontso VI.a Gaztelakoa]]ren alde egin zuen eta honek Bizkaia, [[Araba]], [[Gipuzkoa]]ren zati bat eta [[Errioxa]] konkistatu zituenean, bere [[tenentzia]]k mantendu zituzten.<ref>{{Erreferentzia|abizena =Pescador Medrano|izena= Aitor|izenburua = Tenentes y tenencias del Reino de Pamplona en Álava, Vizcaya, Guipúzcoa, La Rioja y Castilla (1004-1076)| urtea = 1999|aldizkaria = Vasconia: Cuadernos de historia-geografía| alea = 29| orrialdea = 107-144|issn = 1136-6834|url = http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/vasconia/vas29/29107144.pdf}}</ref> Bizkaiko lehenengo jauna laster hil eta Lope Enekok, [[Gartzea Ordoñez]] gaztelar noblearen mesedetan<ref name= Martin>{{Erreferentzia| abizena = Martín Duque|izena= Ángel J.| izenburua = Vasconia en la alta edad media: somera aproximación histórica| urtea = 2002| aldizkaria = Príncipe de Viana| alea = 227| issn= 0232-8472| orrialdea= 898|url = http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=497678}}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena=Baury|izena=Ghislain|izenburua =Los ricoshombres y el rey en Castilla: El linaje Haro, 1076-1322 |urtea=2011|aldizkaria=Territorio, Sociedad, y Poder: Revista de Estudios Medievales |argitaletxea= Oviedoko Unibertsitatea | alea=6|orrialdea=53-72|issn= 1886-1121|url=http://www.unioviedo.es/reunido/index.php/TSP/article/view/9468/9281}}</ref>, Naiarako gobernua galdu eta ordainez [[Arabako konderria|Araba]] (1081)<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 257-258]]</ref> eta [[Gipuzkoa]]ko (1082)<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 257-258]]</ref> eskubideak irabazi zituen. Durangaldeak Nafarroarekiko leialtasunari eutsi zion. Hartatik aurrera, Nafarroako koroaren eta Bizkaiko jaurerriaren arteko harremanak guztiz korapilatsuak izan ziren. Hala ere, 1076an gaztelar erregeak Naiarako [[hiri-gutun]]a zin zuenean Lope eta [[Diego Alvarez Okakoa]]rekin batera.
1082an [[San Millán de Susoko monasterioa]]n topaturiko agiri batean horrela sinatu zuen:
{{esaera2|{{lang|la|''Ego senior Lope Enneconis dominante Bizcaia et Ipuzcoa et Alaba''}}</br>Nik, Lope Eneko jauna, Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba gobernatzen ditudana}}
Bitxia baden ere, nafar izendapena ''senior'' (jaun) erabili zuen gaztelar ''dominus'' baino. Botere-elkartze honek Arabako diozesi desegin zuen, 1087an Calahorrako probintzian sartu zuelako.
Epeka-epeka, gero eta botere gehiago lortu zuen gaztelar gortean, 1089an Alfontso VI.ak [[konde]] izendatu zuen. Jada Erresumako titulurik gorenera zuen eta ''Comite domno Lope Bizcaie'' (Bizkaiko konde On Lope) sinatzen zuen, gaztelar izendapena erabiliz. 1091n, berak hala eskatuta, Alfonso VI.ak [[Astigarribia]]ko San Andres monasterioa San Millango monasterioari eman zion.
* [[Haroko Diego Lopez I.a|Diego Lopez I.a]], oinordekoa.▼
Lopek Alfontsorekin batera hartu zuen parte [[errekonkista]]n. Ziur asko, 1085ean [[Toledo]]ko konkistan izan zen. Hurrengo urtean, arabar gudarosteek [[Sagrajasko gudua]]n parte hartu zuten, kondeak zuzenduak. 1092ko udaberrian Gartzea Ordoñezekin batera Errioxa defendatu zuen [[Cid Campeador]] mertzenarioaren aurka.
== Ezkontza eta seme alabak ==
Tekla Diaz anderea ezkondu zuen. Bere jatorria ez da ezaguna, badaude Diego Alvarez Okakoaren alaba zela esaten dutenak<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 257-259]]</ref>. Besteek berriz, Diego Alvarez Aiarakoa.<ref>{{erreferentzia|izena=Juan Antonio |abizena= Llorente|izenburua=Observaciones sobre las dinastías de España|lekua= Valentzia |urtea= 1812}}</ref> 1079an ezkondu eta San Millani dohaintza egin zioten. Teklak ezkon-sari moduan [[Enkarterri]] eraman eta Bizkairekin batu zuen eskualdea.
Bost seme-alabak izan zituen:
* Antso Lopez, [[Poza de la Sal|Pozako]] tenentea.<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 291-293]]</ref>
* Toda Lopez, [[Lope Gonzalez]] Arabako kondea ezkondu zuena.
* Antsa Lopez<ref>[[#Balp|Balparda de las Herrerías 293]]</ref>
* Teresa Lopez, Gartzia Antso Zurbanokoa ezkondu zuena.
1093an, senarra hil eta handik gutxira, Teklak [[Bermeo]]tik gertu zegoen Albonigako monasterioa San Millani eman zion senarraren arimaren mesedetan. Tekla 1104 inguru hil zen eta San Millanen lurperatu zuten.
▲'''[[Haroko Diego Lopez I.a|Diego Lopez I.a]]'''<br />
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Bibliografia ==
* {{Erreferentzia |abizena1 =Balparda de las Herrerías|izena1 = Gregorio|egile1-lotura =Gregorio Balparda|editorial = Imprenta Mayli| izenburua = Historia crítica de Vizcaya y sus fueros. |liburukia= II| urtea = 1933-34|oclc= 634212337| Erref = Balp}}
* {{Erreferentzia|abizena = Sánchez de Mora|izena = Antonio |izenburua = La nobleza castellana en la plena Edad Media: el linaje de Lara|argitaletxea= Sevillako Unibertsitatea|urtea = 2003|url = http://fondosdigitales.us.es/thesis/thesis_view?oid=271}}
* {{Erreferentzia| abizena1 = Ubieto Arteta|izena1= Antonio |egile1-lotura=Antonio Ubieto Arteta| izenburua = Cartulario de San Millán de la Cogolla (759-1076)| urtea = 1976|argitaletxea = Anubar Ediciones|lekua= Zaragoza | isbn= 84-7013-082-X}}
{{kutxa hasiera}}
{{oinordekotza kutxa
| aurrekoa = [[Eneko Lopez]]
| titulua = [[Bizkaiko jaurerria|Bizkaiko jauna]]
| epea = [[1077]] - [[1093]]
| ondorengoa = [[Diego Lopez I.a Harokoa|Diego Lopez I.a]]
}}
{{kutxa amaiera}}
[[Kategoria:Bizkaiko jaun-andereak]]
[[Kategoria:
[[Kategoria:
{{bizialdia|1050eko|1093ko|Eneko, Lope}}
| |||