Lurrun-makina: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
<!-----[[Fitxategi:Steam engine in Science Museum Power gallery.ogv|thumb|300px|[[Corliss lurrun-makina]] funtzionamenduan [[Londres]]ko Zientzia Museoan]]--->[[Fitxategi:Steam engine in action.gif|thumb|450px|Lurrun makina funtzionamenduan. ezkerreko gezi gorria lurrun beroa sartzen dela adierazten du eta gezi urdina zirkuitua igaro duen lurruna ateratzen adierazten du.]]
Lurrun-makina [[ur]]aren [[energia termiko]]a [[energia mekaniko]]an eraldatzen duen [[kanpo-errekuntzako motor]] bat da. Ura
# Itxirik dagoen galdara batean ura irakiten da eta [[lurrun]]a sortzen da. Honek sortzen duen espantsioak [[zilindro]] bat mugitzen du, [[pistoi]] bat bultzatuz. Mugimendu hori alternatiboa da baina [[biela]] eta [[biradera]] mekanismo batekin sistemak energia hori birakari bilakatzea lortzen du. Bidearen bukaerara heltzen denean [[enbolo]]a hasierara itzultzen da eta ur-lurruna kanpora isurtzen da [[inertzi bolante]]ak duen [[energia zinetikoa]] erabiliz.
6. lerroa:
# Lurrun-presioa balbula sorta batzuen bidez kontrolatzen da eta hauek lurrun-emariaren kargaren zaharberritze-prozesua erregulatzen dute. Hau da, [[zilindro]]ra sartzen eta irteten den lurrun kantitatea erregulatzen dute.
Gaur egun [[elektrizitatea]] sortzeko erabiltzen diren lurrinezko makina modernoek jada ez dute erabiltzen [[pistoi]] edo desplazamendu positiboa deskribatzen duen [[makina]], baizik eta turbomakinak erabiltzen dira. Hauetan, etengabeko lurrun-fluxuarekin [[turbina]] bat zeharkatzen dute eta honen ardatza biratzen da. Adibidez, gaur egun [[ur-lurrun]]a biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko [[elektrizitate]]aren %80a sortuz. [[Energia nuklear]]rak, [[eguzki-energia]]k eta [[zentral
== Bilakaera historikoa ==
12. lerroa:
[[Fitxategi:Locomotora de vapor.jpg|thumb|left|lurrun-trena.]]
Lurrun-makinan datza lehenengo [[Industria Iraultza]]. [[Ingalaterra]]n XVIII. mendearen bukaeran eta ia XIX. mende
Asko saiatu dira lurrun-makinaren asmakuntza data edo asmatzailea zehazten. Asmakuntza hau izen bakar bati lotzeko saiakera alferrikakoa izan zen. Bere garapen historikoan zehar izen asko azaltzen dira, Heron-en konpilaziotik [[James Watt]]-en makina sofistikatuetara. Lurrun-makinak hobekuntza ugari izan zituen Ingalaterran eta batez ere hasi berri zen Industri Iraultzaren testuinguruan, XVII. eta XVIII. mendeetan.
21. lerroa:
[[Fitxategi:Newcomen atmospheric engine animation.gif|thumb|200px|Newcomen-en makinaren funtzionamenduaren animazioa.]]
[[Joseph Black]]-en laguntzarekin, bero sorra aurkitzera bultzatuko zuten ikerkuntzetan lanpetuta zebilela, Newcomen-en makina hobetzeko helburua hartu zuen [[James Watt]]-ek. Saiakuntzetan zehar, lurrina ura baino bero-erreserba askoz handiagoa zela ohartu zen. Ondorioztatu zuen Newcomen-en artisau-makinan sortzen ziren
Hala ere,
▲[[Joseph Black]]-en laguntzarekin, bero sorra aurkitzera bultzatuko zuten ikerkuntzetan lanpetuta zebilela, Newcomen-en makina hobetzeko helburua hartu zuen [[James Watt]]-ek. Saiakuntzetan zehar, lurrina ura baino bero-erreserba askoz handiagoa zela ohartu zen. Ondorioztatu zuen Newcomen-en artisau-makinan sortzen ziren bero-galerak mugatu behar zirela erregai-kontsumoa txikitzeko, makina hauen eragozpen nagusia zena. Arazoa aztertzerakoan, hainbat fenomenoz jabetu zen: lurrina hozteko prozesuak hutsa nahikoa lortzeko makina mugitzeko, lurrunaren hondar-presioa eta zilindroak berak sortutako galerak. Bere hondorengo saiakuntzetan, benetako zientzia-lanetan murgilduta, zilindroa temperatura berdinean mantendu behar zela ondorioztatu zuen.Bere hitzen arabera, larunbat eder batean paseatzen ari zen bitartean, makinari buruz hausnartzen ari zela, ideia bat bururatu zitzaion: “lurruna gorputz [[elastiko]]a denez, hutsean hauspeatuko da. Beraz , [[zilindro]]a asetutako andel batekin elkartuta egongo balitz, bertan hauspeatuko litzateke kondentsatuz, zilindroa hoztu gabe”.
1774an, lehenengo makina eraiki zen Kinneil-en, Boroughstoness-etik hurbil. Hemendik aurrera lurrun-makinaren historioa Boulton & Watt firmarena izango da, eta
▲Hala ere, banadutako kondentsadorearen garapenak eta hobekuntzak behartsu utzi zuten Watt, eta 1765ean emplegua bilatu eta bere lana baztertu behar izan zuen. 1767an John Roebuck-ek bere saiakutzak eta ustiapen komertziala finantzatzea onartu zuen, patentearen onuren bi herenen truke. 1768an Watt-ek modu egokian jarduten zuen eredu bat eraiki zuen, inperfektua, eta hurrengo urtean patente-eskaera aurkeztu zuten. Hainbat gorabehera ekonomiko ondoren, Roebuck bere zatiari uko ugin zion, Matthew Boulton-en onuran.Azkenean, Boulton-ek eta Watt-ek praktikara eraman zuten bere asmaketa eta baita beste hobekutza batzuk ere.
▲1774an, lehenengo makina eraiki zen Kinneil-en, Boroughstoness-etik hurbil. Hemendik aurrera lurrun-makinaren historioa Boulton & Watt firmarena izango da, eta arneratutako hobekuntza gehienak Watt-ek asmatutakoak izango dira, hauen artean: Watt-en paralelogramoa, lurrin-hedapena, efektu bikoitzeko makina (non lurrinak pistoiaren bi aupegietan eragiten duen), eta abar.
{{commonskat}}
| |||