Wikipedia

Gaztaina: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Joxemai (eztabaida | ekarpenak)
48.195 edits
Joxemai (eztabaida | ekarpenak)
48.195 edits
No edit summary
1. lerroa:
{{Beste erabilpenak|fruituari|zuhaitza|Gaztainondo}}
[[Fitxategi:Frucht der Edelkastanie.jpg|thumb|350px|Morkotsa, eta bere barnean gaztainak.]]
'''Gaztaina''' [[Gaztainondogaztainondo]]aren fruituakfruitua dirada, [[Pagazeo]] familiako zuhaitza, [[Ipar Hemisferioa]]n ohikoa dena. Fruitua arantzadun morkots baten barnean agertu ohi da, honek 5 eta 11 zentimetro arteko diametroa du eta 2tik 7ra gaztainez osatuta egon ohi da.
 
== Jatorria ==
39. lerroa:
 
=== Kontserbazioa ===
Euskal Herrian kontserbazio modu hauek jaso dira:
[[Fitxategi:Castañas asadas.jpg|thumb|250px|right|Gaztaina erreak.]]
Gure herrialdean, gainontzeko Europan gisan, gaztainak kontserbatzeko metodo ugari erabili izan ohi dira (gutxienez hilabete batzuetan zehar).
 
#* Ziur aski antzinakoena dena, lurzoruan zuloa egin eta bertan gaztainak lurperatu, aurretik morkotsa eta azala kendu zaielarik. Gero zuloa buztinez hermetikoki itxi ohi zen. Barnealdean jazotzen zen hartzidura txikiak lehendik gelditzen zen aire eskasa kontsumitzen zuen, honela usteltze prozesua egonkortzen zen eta [[har]]rrak egotea saihesten zen, oxigenorik ez baitzegoen.▼
Euskal Herrian helburu horretarako gure arbasoek erabilitako konponbideak lautan sailka ditzakegu:
#* Modu berdina, baina treska edo tinatan ere egin ohi zen, adibidez [[Araba]]ko mendebaldean.▼
 
#* [[Bizkaia]]n [[kirikiñausi]] eta [[Nafarroa]]ko iparraldean ''eskortie'' deitzen diren biltegietan. Beren morkotsen barnean ere eduki ohi ziren, euren hezetasuna mantendu zezaten, harri idor edo lehorrezko hesien barnean, hosto eta adarrekin estaliaz, honela [[basurde]]ek jan ez zitzaten. ▼
▲# Ziur aski antzinakoena dena, lurzoruan zuloa egin eta bertan gaztainak lurperatu, aurretik morkotsa eta azala kendu zaielarik. Gero zuloa buztinez hermetikoki itxi ohi zen. Barnealdean jazotzen zen hartzidura txikiak lehendik gelditzen zen aire eskasa kontsumitzen zuen, honela usteltze prozesua egonkortzen zen eta [[har]]rrak egotea saihesten zen, oxigenorik ez baitzegoen.
#* Helburu horretarako espresuki eraikitako etxoletan, han beren morkotsen barnean mantendu eta [[gatza]] gehitzen zitzaien. [[Gipuzkoa]]n oso ohikoa zen: "''Gaztanborda"'' izeneko eraikuntza.▼
▲# Modu berdina, baina treska edo tinatan ere egin ohi zen, adibidez [[Araba]]ko mendebaldean.
▲# [[Bizkaia]]n [[kirikiñausi]] eta [[Nafarroa]]ko iparraldean ''eskortie'' deitzen diren biltegietan. Beren morkotsen barnean ere eduki ohi ziren, euren hezetasuna mantendu zezaten, harri idor edo lehorrezko hesien barnean, hosto eta adarrekin estaliaz, honela [[basurde]]ek jan ez zitzaten.
▲# Helburu horretarako espresuki eraikitako etxoletan, han beren morkotsen barnean mantendu eta [[gatza]] gehitzen zitzaien. [[Gipuzkoa]]n oso ohikoa zen: "Gaztanborda".
 
== Gaztainen inguruko kultura ==
[[Arimen Eguna]]ren inguruan gaztaina erreak lagunartean jateko ohitura zabaldua da oso. [[Euskal Herria]]n [[Gaztainerre]] ospatzen da herri batzuetan. [[Katalunia]]n "Castanyadas" deitzen diote ohiritua honi, [[Galizia]]n "Magosto", [[Portugal]]en "Magusto" (izendapen honekin gaztainak berak nahiz hauek prestatzen diren suari deitzen zaio), aldiz [[Asturias]]en lagunartean [[sagardo]] gozoarekin batera burututako gaztaina jateari "Maguestu" deitzen zaio. [[Andaluzia]]ko ''Tosantos'' jaia ospatzen da Domu Santu egunean.▼
 
=== Gaztainak prestatzeko erasukaldaritzan ===
 
==== Gaztain erreak ====
[[Fitxategi:TixoloCastañas con castañasasadas.jpg|thumb|left250px|215pxright|Gaztainak zartaginanGaztaina erretzenerreak.]]
Gaztainen albo bat ebaki edo hausten zaie, soilik "lehertu ez daitezen", Danbolineaneta sartuondoren (xedelabean honetarakoedo espresuki[[danbolin egina(gaztainak denerretzeko danbortresna)|danbolin]]ean itxurako gailua)sartu eta zuzenean su gainean ipintzen dira. Labean edo estalkidunEstalkidun zartagina ere erabil daitezkedaiteke (gaztainak jauzi egin dezakete eta) eta eginez joaten dira. Mugitu egin behar dira alde guztietatik ongi egin daitezen.
 
==== GaztainaGaztain egosien errezetaegosiak ====
[[Ura]] eta [[gatza]] jarri, eta ura irakiten hasten denean gaztainak botatzen dira, egosketa denbora 40 minutuz mantendu, baina adi eta arretaz egon hautsi ez daitezen. Gero azala kendu eta zerbitzatu egiten dira.
 
=== IkusOhiturak gaineraeta jaiak ===
▲[[Arimen Eguna]]ren inguruan gaztaina erreak lagunartean jateko ohitura zabaldua da oso. [[Euskal Herria]]n [[Gaztainerre]] ospatzen da herri batzuetan. [[Katalunia]]n "Castanyadas" deitzen diote ohiritua honi, [[Galizia]]n "Magosto", [[Portugal]]en "Magusto" (izendapen honekin gaztainak berak nahiz hauek prestatzen diren suari deitzen zaio), aldiz [[Asturias]]en lagunartean [[sagardo]] gozoarekin batera burututako gaztaina jateari "Maguestu" deitzen zaio. [[Andaluzia]]ko ''Tosantos'' jaia ospatzen da Domu Santu egunean.
* [[Gaztainondo]]
* [[Gaztainerre]]
 
== Erreferentziak ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Gaztaina"(e)tik eskuratuta