Kosako: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robotak {{Commonskat}} gehitu du. Txantiloiak commons:category:Cossacks lotu du, Wikidataren arabera.
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Repin Cossacks.jpg|thumb|300px350px|right|''[[Zaporozhiako kosako]]en [[Zaporozhiar kosakoak sultanari gutun bat idazten|erantzuna]] [[Turkia]]ko [[Mehmed IV.a]] [[sultan]]ari''. [[Ilya Repin]]ek margotua [[1880]] eta [[1891]] bitartean.]]
 
'''KosakoKosakoa''' hitza ([[errusiera]]z ''казак'', "kazak bezala" transliteratua, pluralean ''казаки'', [[ukrainera]]z ''козак'') gutxi gora-behera [[X. mendea]]nren aldean gaur egungo [[Errusia]] eta [[Ukraina]]ren hegoaldeko estepetan modu iraunkorrean ezarri zen herri nomada batek jasotzen zuen izena da,. herriHerri gerraria eta askatasunzalea. Kosakoakizan zen, eurenbere trebezia militarragatik eta eurenbere buruaganburuarengan zutenzuen konfiantzagatik ezagutuakezagutua izan zirenzena. Izena, ziuraski, ''quzzaq'' [[hizkuntza turkiko|hitz turkikotik]] dator, "abenturazalea" edo "gizaki librea" esan nahi duena. Izen hau lehendabizi [[1395]]ean datatua dagoen [[rutenia]]r agiri baten aipatzen da.
 
Soziopolitikoki, [[XV. mendea|XV. mendetik]] egundaino kosakoek primitibo demokratiko eta federaltzat har daitekeen barne egitura administratibo bat dute, erabat ez ohikoa, berritzailea eta onartezina [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] [[Europa]] ekialdeko eta [[Asia]]ko kasu guztietan.
 
Kosako modu independentean Europa ekialdeko eta inguruko tokietako historian zehar zenbait populazio gune eta unitate militarrek banatzenhartzen duten izen komuna da. Talderik garrantzitsu eta ugarienak kosakoukrainiar ukrainarrakkosakoak (''Козаки'') eta kosakoerrusiar errusiarrakkosakoak (''Казаки'') dira, [[Don ibaia|Don]], [[Kuban ibaia|Kuban]], [[Terek ibaia|Terek]] eta [[Ural ibaia|Ural]] ibaietakoak hurrenez hurren. Hain ezagunak ez direnak kosako poloniarrak (''Kozacy'') eta kosako [[tartariar]]rak (''Nağaybäklär'') dira.

== Historia ==
XV. mendearen bukaeran eta XVI. mendean, Dnieper eta Don arroetako gizataldeek hazkunde handia izan zuten jaunen mendetasunetik ihesi zihoazen poloniar, lituaniar eta errusiar jatorriko zerbitzariekin.
 
Oro har, arrantza, ehiza, fruitu bilketa, azienda, merkataritza eta batez ere lapurreta ziren kosakoen ekonomiaren oinarriak; geroago, turkiarren eta tartariarren erasoak gutxitu zirenean lurra lantzen hasi ziren. Kosakoena militar eiteko gizartea zen; agintari militarra (''hetman'') zen gobernuburua eta haren laguntzaileak (''ataman'') ofizialak ziren. Gizarte demokratikoa zen, bestalde: batzar nagusiak egiten zituzten eta kargu guztiak hautazkoak ziren.
16 ⟶ 19 lerroa:
 
Kosakoen bizitza idazle askok landu dute: Gogolek (''Taras Bulba'', 1837); Tosltoiek (''Kosakoak'', 1862); Isaak Babelek (''Zalditeria Gorria'', 1926) besteren artean.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
 
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
 
{{commonskat}}
[[Kategoria:Errusiako historia]]
[[Kategoria:Ukrainako historia]]