|
[[Irudi:Alfa_beta_gamma_radiation.png|303px|thumb|Alfa erradiakzioa [[Helio]]-4 (<sup>4</sup>He)aren nukleoak dira eta beraz paper orri batek geldi ditzake. Beta erradiakzioa, elektroiez sortuta, aluminiozko xafla batek eten dezake. Gamma erradiakzioaerradiazioa, berriz, materia dentsoak xurgatu egiten du.]]
'''Beta partikulakpartikula''' [[erradiakzioa|gertapen erradiaktibo]] batean egotzitako [[elektroi]] edo [[positroi]] bat da. [[Fajans]]-en legeak azaltzen duen bezala, [[atomo]] batek beta partikula bat emititzen duenean, bere [[karga elektrikoa]]ak unitate positibo bat irabazten du baina masa aldatu gabe. Hau elektroiaren masa atomoarena baino askoz txikiagoa delako gertatzen da. Egotzitako beta partikulakpartikulek ionizatutako erradiazio forma hartzen dute eta hortik beta izpi izena.
Beta partikulak egoiztenaskatzen dituzten atomoak erradiaktiboak dira, [[potasio]]-40ren antzekoak eta prozesu honi beta desintegrazioa deritzo, beta izki grekoarekin izendatuta (β). Bi beta desintegrazio prozesu ezberdin daude, elektroiak (β<sup>−</sup>) edo positroiak (β<sup>+</sup>) emititzen dituzten arabera.
== β<sup>−</sup> desintegrazioa (elektroia) ==
[[Neutroi]] gehiegi dituzten nukleo atomiko ezegonkorrakezegonkorrek β<sup>−</sup> desintegrazioa jasaten dute. Neutroia [[protoi]], elektroi eta elektroi antzeko [[antineutrino]] batean bilakatzen da, antineutrinoa [[neutrino]]aren antipartikula delarik:
<math>\mbox{n} \rightarrow \mbox{p} + \mbox{e}^- + \bar{\nu}_{e}</math>
Prozesu hau indar [[nuklear ahul]]aren bitartez gertatzen da. Neutroia protoi bilakatzen da partikula birtualak igorriz, W<sup>−</sup> [[bosoi]]a. Prozesu hau [[quark]] mailan aztertuaztertuz ezkerogero, W<sup>−</sup> igorketak "down" motako quark bat "up" motara aldatzen du eta beraz neutroi bat ("up" quark bat eta bi "down" quark) protoi bilakatzen da (bi "up" eta "down" quark bakarra). W<sup>−</sup> bosoia, beste aldebestalde, elektroi eta antineutrino parebikote batean bilakatzen da.
Fisio erreaktore nuklearretan gertatzen diren neutroi aberatseko azpiproduktuen nukleotan oso arrunta da, eta hortik fisio erreaktoretan sortzen diren elektroi eta antineutrinoen kopuru altuen arrazoia. Naturan aske dauden neutroiakneutroiek ere beta desintegrazioa pairatzen dute.
==β<sup>+</sup> desintegrazioa (positroia) ==
Beta desintegrazioren alderantzizko[[Protoi]] gehiegi dutendituzten nukleo atomiko ezegonkorretan gertatzen da. Beta desintegrazioaren alderantzizkoa hainbatdela esaten den prozesu honetan [[isotopoprotoi]]a, batzuek jasaten duten desintegrazioa da[[neutroi]], nukleoan protoi gehiegi izan arren energia nahikorik ez dutenean [[positroi]] bateta igortzeko.[[elektroi]] Elektroimotako harrapaketa[[neutrino]] edo beta desintegrazioaren alderantziko hau eguzkian gertatzen den fusio prozesuan gertatzenbatean denabihurtzen da.
Izarretan gertatzen diren [[fusio nuklear]]retako pauso bat dugu beta positiboaren desintegrazioa.
== Beta desintegrazioaren erabilerak ==
Egun begi eta hezurren minbizia sendatzeko erabiltzen da, batbai eta isotopo-salatari bezala ere. StrontiumEstrontzio-90 beta partikulak sortzeko erabiltzen den materialik arruntena da. Beta partikulak industriako hainbat produktuen kalitatea egiaztatzeko ere erabiltzen dira, adibidez paper edo zilindro sistema batetik pasatzen den beste edozein materialaren lodiera aztertzeko. Beta erradiazioaren parte bat produktuak xurgatzen du. Produktua meheegi edo lodiegi izanizanez ezkerogero, xurgatutako erradiazioa desberdina izango da eta sistema egiaztatzen duen ordenagailuak zilindoak lekuz aldatuko ditu produktuaren lodiera zuzenzuzena izan arte.
BetaBetaren desintegrazioalderantzizko alderantzizkoadesintegrazioa positroi igortzaileigortzeko prozesuetan erabiltzen da, adibidez tomografian.
== Ikusi ere ==
| 