Baskonia: berrikuspenen arteko aldeak

'''Baskonia''' terminoa euskal komunitate kultural eta antropologikoa izendatzeko erabili izan da. Albo-erdaretan erabili izan da (latinez, espainieraz), batez ere. Euskaraz, historikoki, [[Euskal Herria]] hitza erabili izan da errealitate hori izendatzeko. Gaur egun, hala ere, erabilera mugatua du, hizkuntza kultuan erabiltzen baita batez ere, notazio historiko edo kulturalak adierazteko.

"Vasconia" izena 394 urte inguruan agertzen da lehen aldiz, Paulino de Nola-k [[Ausonio]]ri bidalitako gutun batean (konparazio baterako, gatelaniazko ''País Vasco'' izena ez da dokumentatzen 1818 urtera arte.<ref>ZAMÁCOLA, Juan Antonio de, 1818: ''Historia de las Naciones Bascas de una y otra parte del Pirineo Septentrional y costas del Mar Cantábrico, desde sus primeros pobladores hasta nuestros días. Con la descripción, carácter, fueros, usos, costumbres y leyes de cada uno de los estados Bascos que hoy existen. Dividida en varias épocas'', Viuda de Duprat, Auch, hiru liburuki.</ref> Hori baino lehen [[Tito Livio]], [[Plinio Zaharra]], [[Estrabon]] eta [[Klaudio Ptolomeo]] historialari klasikoek aipatua zuten [[baskoiak|baskoien]] lurraldea, bertan bi alde bereiziz: ''Vasconum saltus'' eta ''Vasconum agrum''<ref name="Blázquez">José María Blázquez Martínez, ''Los vascos y sus vecinos en las fuentes literarias griegas y romanas de la Antigüedad'', hemen eskuragarri: [http://descargas.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/antig/12691632124594839432435/018222.pdf?incr=1| edición digital]</ref><ref name="Schulten">Adolf Schulten, ''Las referencias sobre los Vascones hasta el año 810 después de J.C.'', hemen eskuragarri: [http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/riev/18225240.pdf edición digital]</ref><ref name="Fraile">José María Gómez Fraile, ''Sobre la adscripción étnica de Calagurris y su entorno en las fuentes clásicas'', rev. Kalakorikos, 6.2001, hemen eskuragarri: http://dialnet.unirioja.es/servlet/oaiart?codigo=192213</ref> .

[[Bisigodo]]en eta [[franko]]en garaian, [[Tourseko Gregorio]]k ''Wasconia'' izena erabili zuen Ipar Euskal Herriko lurraldeak izendatzeko. Aldaera horren bilakaera fonetikotik heldu da “Gascuña”, “Gascogne” edo [[Gaskoinia]] izena, Ipar Euskal Herriaren ondoko lurraldea izendatzeko.

''Saint-Sever''-eko mapamundian ([[XI. mendea]]ren hasiera) ''Wasconia'' ageri da. Bere kokapena: ''Aquitania'' eta ''Gallicia'' bitartean, eta honen ondoan ''Lusitania''. Letra txikiz ''Aſtures'' eta ''Cantabria'' ere ageri dira. ''Francia'' izena iparralderago ageri da, ''Gallia Lugdunense'' eta ''Gallia Belgica''ren ostean. Egilea, Estefano García, [[Zuberoa]]ko bizkondeen familiakoa zen eta, itxuraz, [[Oloroe]]ko apezpikua.<ref>Bixente Serrano Izko. "Navarra. Las tramas de la historia" ISBN84-932845-9-9</ref>

Armando Besga-ren iritziz, mapamundi horretan ageri den ''Wasconia'' hori gaur eguneko [[Gaskoinia]]ri dagokio (Ipar Euskal Herria barne). Aldiz, ''Cantabria'' izena agian Iruñeko Erresumaren izendapen bat izan daiteke (orduan [[Araba]], [[Gipuzkoa]], [[Bizkaia]] eta [[Nafarroa]]ren zati bat barnean hartzen zituela).<ref>BESGA MARROQUÍN, Armando, 2004: "La "Wasconia" del mapa del Beato de Saint-Sever y el problema del nombre (o la existencia) del País Vasco en el siglo XI" in ''Letras de Deusto'', Vol. 34, Nº 105, orr. 9-42.</ref>

[[Arnaud Oihenart]] euskal idazle eta lege-gizonak ''Notitia utriusque Vasconiae, tum ibericae, tum aquitanicae'' (1638) idatzi zuelarik, bi Baskonia aipatzen ditu, mugaren alde banatan kokatuak.