Salbaziorako Islamiar Frontea: berrikuspenen arteko aldeak

(Euskaraz: '''Salbaziorako Islamiar Frontea'';' frantsezez([[arabiera]]z: الجبهة الإسلامية للإنقاذ, ''Frontal-Jabhah Islamiqueal-Islāmiyah du Salutlil-Inqādh''; gaztelaniaz[[frantses]]ez: ''FrenteFront IslámicoIslamique dedu SalvaciónSalut'')., Aljeriako'''FIS''', [[Aljeria]]ko alderdi politikoa da, [[1992]]. urteaz geroztik Aljeriako gobernuak legez kontrakotzat deklaratua. Aljeriako erregimenaren aurkari nagusia [[XX. mendearenmende]]aren azkeneko urteetan. Alderdia indartuz joan zen hauteskundez hauteskunde, baina bere azken garaipenaren bezperan Aljeriako egitura demokratikotik kanpo utzi zuten. Harrezkero FISek armen indarrez egin zion aurre Aljeriako gobernuari, hark aginpidea indarrez beretu zuelakoan.

[[1989]] eta [[1990]]. urteetan manifestazio handiak egin ziren ''[[sharia]]'' legearen eta arabiar ohituren arabera gobernatutako gizarte baten alde. FISek bere onerako baliatu zuen 1988ko[[1988]]ko urrian Aljerreko[[Aljer]]reko gazteek egin zuten matxinada, gerora [[Oran]], [[Mostagenem]], [[Blida]] eta beste hiri eta leku batzuetara hedatua.

FIS 1989ko martxoan sortu zen, eta urte bereko irailean legeztatu zuten. 1990eko hauteskundeetan hartu zuen parte lehen aldiz eta gobernuko alderdiari alde handia kenduz irabazi zituen hauteskunde haiek: FISek botoen % 65 jaso zituen eta [[Nazio Askapenerako Frontea (Aljeria)|FLNek]] (Front de libération nationale; Aljeriaren Askapenerako Frontea) % 28. FISek eskualde guztien erdietan lortu zuen gehiengoa, baita hiri nagusi gehienetan ere. Salbuespen bakarrak [[Kabilia]] eta [[Sahara]] aldea izan ziren. Hauteskunde zuzenak izan ziren, baina oposizioko alderdi handiek boikota[[boikot]]a egin zuten. FISek ''ummak'' balira bezala gobernatu zituen eskualdeak, eta ez zituen aintzat hartu pertsona banakoen eskubideak. FISentzat [[demokrazia]] [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldeko]] herrialdeen kontua zen. Handik gutxira alderdia bi zati egin zen: demokrazia eta hauteskundeak[[hauteskunde]]ak aldezten zituztenak, batetik, eta "afganiarrak", bestetik, Afganistanen[[Afganistan]]en [[Sobiet Batasuna|sobietarren]] aurka borrokatu ziren soldadu ohiak, alegia. Alderdia ''Majlisu sh-Shura'' izeneko batzordeak kontrolatzen zuen; 35 bat kidez osatua zen, eta haren barruan ere bi alde bereizten ziren: salafiak eta jaza'ir-ak. Salafien iritzian, Koranaren[[Korana]]ren irakaspenetara egokitu behar da gizartea, eta Jaza'ir-en iritzian, berriz, Korana egokitu behar zaio gaur egungo bizimodu eta kulturara.

1991n[[1991]]n jaza'ir-ak nagusitu ziren eta FIS hauteskundeetarako prestatzen hasi zen. FISek, bestalde, bere langile-mugimendua zeukan, eta grebak[[greba]]k bultzatzeko erabili zuen: 1992ko[[1992]]ko ekainekoa, esate baterako. Buruzagi nagusiak Ali Belhadj (salafia, unibertsitateko irakaslea), Abassi Madani (salafia, Psikologia irakaslea), eta Abdelkader Hachani (jaza'ir, ingeniaria) ziren. Ali Belhadj eta Abassi Madani atxilo hartu zituzten, Aljeriako buruzagiek Abdelkader Hachani moderatuagoa nahi baitzuten buruzagitzan. Hachanik gidatu zuen hautesle-errolda, eta leku nagusietan jarri zituen bere zaleak. Hala ere, alderdiko kide batzuek ez zuten hauteskundeetan parte hartu nahi izan Ali Belhadj eta Abssi Madani buruzagiak kartzelan zeuden bitartean. [[Azaroaren 28an28]]an hiru polizia hil ziren "afganiarren" atentatu batean. FISek bere buruzagiak aska zitzatela eskatu zuen, baina bertan behera utzi zuen eskaria hauteskundeak baino bi aste lehenago. Hauteskundeen lehen txandan Aljeriako Legebiltzarreko 429 aulkietatik 188 eskuratu zituen. FLNk 15 besterik ez, FFS (Front de forces socialistes) sozialistak berak (25) baino gutxiago. Boto-kopuruan, baina, aldea ez zen hain handia: FLNren boto-kopurua halako bi baizik ez zuen eskuratu FISek. Hauteskundeen ondoren, gobernuaren ekintza gogorrak eragin zitzakeen beldur zen FIS. RCD (''Rassamblement pour la culture et la démocratie'') alderdiko buruzagiak, espero baino askoz boto gutxiago jaso zituenak, hauteskundeen bigarren txanda bertan behera uztea eskatu zuen. FLNko Lehen Ministro ohia, baina, Mouloud Hamrouche, ez zetorren bat eskari harekin. Arazoa "demokrazia" zen: Aljeriak demokraziaren bidea hartuko zuen FISen gobernupean? Bertan behera utz zitezkeen hauteskundeak demokrazia arriskuan jarri gabe? Estatu nagusiak berehala erantzun zuen: Cahdly lehendakariak kargua utzi behar izan zuen, eta FIS legez kontrako deklaratu zuten.

1992. urteaz geroztik Aljerian [[Aljeriako egoeraGerra Zibila|gerra zibilaren geroz eta antz handiagoa hartzenzibila]] arijazo dazen. FISen talde militarrak (AIS) indar handia hartu duzuen alderdiaren barruan. Hala ere, elkarrizketak izan diraziren FISeko buruzagi atxilotuen eta gobernuaren artean, batez ere Aljeriako buruzagiak GIAren[[GIA]]ren ekintzengatik arduraturik FIS bi etsaietan txikiena delazela ohartu direnezzirenez geroztik. 1996ko[[1996]]ko azaroko hauteskundeen ondoren, Aljeriako Konstituzio berriak bere burua erlijioaren eta etniaren arabera definitzen dutenzuten alderdiak debekatu dituzituen.