Behistungo inskripzioa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t r2.6.4) (robota Erantsia: kk:Бехистун сына жазуы |
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-pertsiar +persiar & -Pertsiar +Persiar) |
||
21. lerroa:
== Inskripzioa ==
Inskripzioko testua, [[Pertsia]]ko [[Dario I.a]]ren adierazpen bat da, hiru hizkuntza eta idazkera ezberdinetan idatzia: bi bata bestearen ondoko hizkuntza ([[antzinako pertsiera]] eta [[elamitera]], eta [[babiloniera]] euren gainetik. Dariok, [[
Inskripzioak, gutxi gora-behera, 15 metroko garaiera eta 25 metroko zabalera du, eta [[Mesopotamia]] eta [[Media]]ko hiriburu ziren [[Babilonia]] eta [[Ekbatana]] elkartzen zituen antzinako bide baten ondoan dagoen amildegi batetik 100 metro gorago dago. Bertara iristea zaila da, amaitu ondoren, magalak ezabatuak izan baitziren, horrela, inskripzioa, iraunkorrago egiteko.
30. lerroa:
Inskripzioari buruz ezagutzen den lehen erreferentzia historikoa, [[Ktesias|Ktesias Knidokoa]] egile greziarraren bidez da, inskripzioaren existentziaren berri, [[K. a. 400]]ean izan zuena. [[Publio Kornelio Tazito]]k, aldi berean, aipatzen du, eta amildegiaren oinarrian zeuden monumentu osagarri batzuen deskribapena ematen du, non iturburu bat zegoen. Horietatik berreskuratu ahal izan dena, Tazitoren deskribapenarekin bat dator. [[Diodoro Sikulo]]k ere idazten du "Bagistanon"ari buruz, eta [[Babilonia]]ko Semiramis edo [[Sammu-ramat]] erreginak inskribatua izan zela dio.
== Aurkikuntza ==
37. lerroa:
[[1835]]ean, Sir Henry Rawlinson, Persiako [[Sah]]ren armada entrenatzen zuen britainiar armadako ofizial bat, inskripzioa serio aztertzen hasi zen. Garai horretan, Bisistun hiriaren izena, ingelesera, Behistun bezala itzuli zenez, monumentua, "Behistungo inskripzioa" bezala ezagutzen hasi zen. Bertara heltzea ia erabat ezinezkoa izan arren, Rawlinsonek, amildegia eskalatzea eta antzinako pertsieraz idatzitako inskripzioa kopiatzea lortu zuen. Elamiterazko bertsioa, [[leize]] baten ertzean zegoen, eta babiloniarra lau metro beherago, biak ala biak, ez ziren bertara erraz heltzekoak, eta, beraz, beste saiakera batzuetarako utzi ziren.
Pertsierazko testua gainean zeramala, eta idazkera kuneiformean aditua zen [[George Friedrich Grotefend]]ek emandako [[silabario]] baten heren batekin, Rawlinson, lanean jarri zen testua deszifratzeko. Zorionez, testuaren lehen zatiak, [[Herodoto]]n aurkitutakoa bezalako
Ondoren etorri ziren beste bi testuak. [[Afganistan]]go bere zerbitzuaren luzapen baten ondoren, Rawlinson berriz buru-belarri sartu zen inskripzioarekin [[1843]]an. Taula handi batzuekin, antzinako pertsieraz idatzitako testua eta elamiteraz idatzitakoaren arteko hutsa zeharkatu zuen, eta azken honetan idatzitakoa kopiatu zuen. Orduan tokiko mutil ausart bat aurkitu zuen, amildegia, pitzadura batetik, soka eta aparailuekin eskalatu zuena, babilonieraz idatzitako testura iritsi arte, honela, paper matxean moldeak hartzeko moduan. Rawlinson lanean jarri zen eta babilonierazko testu eta hizkuntza itzuli zituen, [[Edward Hincks]], [[William Fox Talbot]] eta [[Julius Oppert]]engandik aparte, hauek ere, deszifraketan lagundu zuten arren. [[Edwin Norris]] eta beste batzuk izan ziren elamiterazko testuarekin gauza bera egin zutenak. [[Mesopotamia]]ko lehen hiru hizkuntzak, eta idazkera kuneiformearen hiru aldaera izanez, deszifraketa hauek, Asiriologia modernitatean jartzeko giltzarrietako bat izan ziren.
Uste denez, Dariok, inskripzioa heltzerik ez zegoen toki batetan nahi izan zuen, aldaketetatik salbu izateko. Irakurgaitasuna, bigarren maila batetan geratu zen. Testua, ia ez dago irakurtzerik lurretik.
== Kanpo loturak ==
| |||