Hirugarren Gerra Punikoa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
MerlIwBot (eztabaida | ekarpenak)
t robota Aldatua: ca:Tercera Guerra Púnica
No edit summary
1. lerroa:
{{Gerra infotaula
'''Hirugarren Gerra Puniko'''a K. a. 149tik K. a. 146raino [[Kartago]] eta [[Erroma]]ren artean borrokatutako gerra izan zen.
| izena = Hirugarren Gerra Punikoa
| guda = [[Gerra Punikoak]]
| frontea =
| irudia = [[Fitxategi:Carthage location 2.png|thumb|300px|]]
| oina = [[Kartago]]ren kokapena
| data = [[K. a. 149]] eta [[k. a. 146|146]] artean
| lekua = [[Kartago]]
| koordenatuak =
| lurraldea =
| emaitza = Erromatarren garaipena
| egoera =
| gudulari1 = [[Erromatar Errepublika]]
| gudulari2 = [[Kartago]]
| komandante1 = [[Eszipion Emiliano]]
| komandante2 = [[Hasdrubal Beotarka]]
| indarra1 = 80.000
| indarra2 = 120.000+ (horietatik 30.000 soldadu profesional)
| galera1 = 17.000 erori
| galera2 = 62,000 erori<br/>50.000 esklabo
| oharra =
}}
'''Hirugarren Gerra Puniko'''a K[[k. a. 149tik149]]tik K[[k. a. 146raino146]]raino [[Kartago]] eta [[Erroma]]ren artean borrokatutako [[gerra]] izan zen.
 
== Aurrekariak ==
[[Bigarren Gerra Punikoa]]ren ondoren, [[Erroma]]k menperatzen zituen lurrak ekialdean zein mendebaldean zabaldu zituen. Ekialdean inperio helenikoak garaitu zituen, eta mendebaldean, [[Kartago]]ren kontra laguntza eman zioten [[Hispania]]ko tribuek.
 
[[Kartago]]k, ordea, aliaturik eta koloniarik gabe, 200 zilarrezko[[zilar]]rezko talentotalentu urtero ordaindu behar izan zuen 50 urtez.
 
Erromatarrek, halere, beldurra zioten [[Kartago]]ri. Ez zuten indarra berreskuratzeko aukerarik eman nahi. [[Katon Maior]] nabarmendu zen [[Kartago]]ren kontrako salaketan. Gainera, [[Kartago]]ko merkataritza eta ahalmen ekonomikoa berehala suspertu ziren, [[Erroma]]ren beldurra areagotuz.
 
Bake hitzarmenaren arabera, [[Kartago]]ko muga arazoak [[Erroma]]k epaitu behar zituen. Armada osatu baino lehen, [[Erroma]]ko baimena ere eskatu behar zion. Hori zela eta, hurrengo 50 urteetan [[Numidia]]ko erresumarekin izandako muga arazoak, [[Erroma]]ko Senatuari aurkeztu zizkion. Senatuak, kasu gehienetan, [[Numidia]]ren alde jokatzen zuen, [[Erroma]]ren aliatua baitzen<ref>{{Erreferentzia| izena= Yann | abizena= Le Bohec | izenburua= Histoire militaire des guerres puniques. 264-146 avant J.-C. | argitaletxea= du Rocher |lekua= Monako | urtea= 2003 | orrialdea= 284}}</ref>.
 
== Gerraren ibilbidea ==
[[K. a. 151ean151]]n, [[Kartago]]k zorra kitatuta, bake hitzarmena amaitutzat jo zen ikuspuntu helenikotik. [[Erroma]]k, berriz, uste zuen hitzarmenak [[Kartago]]ko behin-betiko menpekotasuna adierazten zuela<ref>{{Erreferentzia|izena1=Hédi | abizena1=Slim |izena2= Nicolas | abizena2=Fauqué | izenburua= La Tunisie antique. De Hannibal à saint Augustin | argitaletxea= Mengès |lekua= Paris |urtea= 2001 | orrialdea= 93}}</ref>.
 
[[Numidia]]k [[Kartago]]ko mugak eraso zituenean, [[Kartago]]k indarrez erantzun zion. [[Kartago]]k porrota iruingarriairaingarria jasoz gero, [[Numidia]]k beste 50 urteko zorra ezarri zion. Jarraian, [[Erroma]]k [[Kartago]]ko jokaera gaitseztu zuen, eta erromatarrak baretzeko kalteordainakkalte-ordainak eskatu zizkion.
 
[[Kartago]]k bake negoziazioak proposatutakoan, Senatuak 300 haur nobleak preso [[Erroma]]ra eramatea eskatu zion. Hala egindakoan, armada desegitea eskatu zion [[Erroma]]k. Geroztik, kostatik 10 [[milia]] barrura sartzea esktueskatu zuen [[Erroma]]k. [[Kartago]]k errefusatzerakoan, gerra piztu zen<ref>''At Senatui quae sint gerenda praescribo et quo modo, Carthagini male iam diu cogitanti bellum multo ante denuntio, de qua vereri non ante desinam, quam illam excissam esse cognovero.'' {{Erreferentzia|egilea= [[Zizeron]]| izenburua= De senectute | bilduma= Loeb Classical Library | argitaletxea= Harvard University Press| urtea= 1923| orrialdea= 26 | isbn= 0674991702}}</ref>.
 
[[Kartago]]k hiru urteko sitioasetioa jaso zuen, [[Eszipion Emiliano]]k K[[k. a. 146an146]]an hiria hartu arte<ref>{{Erreferentzia|izena= M'hamed Hassine | abizena= Fantar | izenburua= Carthage. Approche d’une civilisation | liburukia= 1 | argitaletxea= Alif |lekua= Tunisia| urtea= 1993 | orrialdea= 127}}</ref>.
 
== Ondorioak ==
[[File:Tunisie Carthage Ruines 08.JPG|thumb|Kartagoko aztarnak]]
Borrokaz gain, goseak ere kartagotar asko hil zuen. Gerra bukatzena, 50.000 biztanle baino ez ziren bizirik. Guztiak esklabu saldu zituzten.
Borrokaz gain, [[gose]]ak ere kartagotar asko hil zuen. Gerra bukatzena, 50.000 biztanle baino ez ziren bizirik<ref>{{Erreferentzia|izena=Ben | abizena= Kiernan | izenburua= Le premier génocide. Carthage 146 A.C. | aldizkaria= Diogène | alea= 203 | urtea= 2003 | orrialdea= 32-48 | isbn= 9782130539940}}</ref>. Guztiak [[esklabo]] saldu zituzten<ref name= "Scullard">{{Erreferentzia|abizena= Scullard | izena= Howard Hayes | izenburua= A History of the Roman World, 753 to 146 BC | argitaletxea= [[Routledge]] | urtea= 2002 | orrialdea= 316 | isbn= 0415305047}}</ref> .
 
Hiria 10 egunez[[egun]]ez erre zuten. Harresiak, eraikinak eta kaia erabat suntsitu zituzten. Aldameneko eremuetan gatza[[gatz]]a bota zuten, hurrengo urteetako uztak zapuzteko. Azken ekintza hau, halere, ez da gerra liburuetan agertzen, eta gaur egungo hitorialariekhistorialariek zalantzan jartzen dute<ref>{{Erreferentzia| abizena= Ridley | izena= R.T.| izenburua= To Be Taken with a Pinch of Salt: The Destruction of Carthage | bilduma= Classical Philology | liburukia= 81 | alea= 2 | urtea=1986}}</ref>.
 
Gainerako lurrek [[Afrika Prokontsularra|Erromako Afrika]] izenenkoizeneko [[Erromatar Inperioko probintziak|probintzia]] osatu zuten [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa|Mendebaldeko Inperioa]] desegin zen arte<ref name= "Scullard"/>.
 
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
 
[[Kategoria:Gerra Punikoak]]