USB memoria: berrikuspenen arteko aldeak

[[ArchivoFitxategi:USB Flash Drive and Card Reader.jpg|thumb| USB memoria bezala aritzen den SD txartelen irakurlea.]]

''' Usb memoria''' bat ([[USB| Universal Serial Bus]]; ingelesez '' pendrive'', ''USB flash drive''), informazioa gordetzeko[[:es:memoria flash| flash memoria]] bat erabiltzen duen [[:es:dispositivo de almacenamiento| biltegiratze-gailu]] bat da. Espainieraz ondorengo izenekin ere ezaguna da: '''Unidad flash USB''', '''Lapiz de memoria''', '''Lapiz USB''', '''Minidisco duro''', '''Unidad de memoria''', '''Llave de memoria''', besteak beste. Lehen modeloek [[bateríabateria (electricidad)elektriko| bateria]] baten beharra zuten, baina gaur egungoak jada ez. Memoria hauek iraunkorrak dira (kanpo) urratuekiko, [[Hauts| hautsarekiko]], eta batzuk [[Ur| urarekiko]]ere. Faktore hauek erasaten zieten biltegiratze eramangarrien aurreko formei, hala nola [[Diskete| disketeei]], [[Diskodisko konpaktu| disko konpaktuei]]ei eta [[DVD| DVDei]]ei.

Bere arrakasta handiak izendapen herrikoi asko ekarri dizkio, bere neurri txikiagatik eta aurkezpen forma ezberdinengatik, nahiz eta guztien artean inor ezin izan den gailendu. Espainieraz, herri-hizkeran, pintxo edo lapitz gisa ezagutuak dira, eta beste herrialde batzuetan, hala nola [[Honduras| Hondurasen]],[[Mexiko| Mexikon]] eta[[Guatemala| Guatemalan]] memoria bezala ezagutuak dira. Euskal herrian aldiz USB memoria bezala ezagutzen dira. ''[[USB| USB]]'' kalifikatzaileak edo [[:es:contexto| testuinguruaktestuinguru]]ak berak erraz uzten digu identifikatzen zein gailu informatikori buruz ari garen hitz egiten; nahiz eta kontzeptuari buruz pixka bat zorrotzak izanik, USB-k konexioaren ataka soilik adierazten duen.

Gaur egungo [[Sistemasistema eragile| sistema eragileek]]ek memorietan irakurri eta idatzi ahal dute, ekipo piztu bateko USB konektore batera entxufatuz soilik, konektorea beraren bitartez elikaduraren energia jasoaz , non, gehienez 5 [Volt| volteko[volt]]eko eta 2,5[[Watt| watt-eko]] maximoak dituen. Ekipo zahar samarretan ( adibidez [[:es:Windows 98| Windows 98]] ekipatua dutenetan), fabrikatzaileak emandako[[:es:controlador de dispositivo| gailu kontrolatzaile]] (''driver'') bat instalatzea behar da. [[Linux| GNU/Linux-ek]] ere badu euskarria USB biltegiratze gailuentzat [[:es:Núcleo Linux|Linux nukleoarennukleo]]aren 2.4 bertsioaz geroztik.

Lehen flash unitateak, [[:es:M-Systems M-systems]] enpresa [[Israel israeldarrakisrael]]darrak eginak izan ziren, "Disgo" markapean, 8MB, 16MB, 32MB eta 64[[Megabyte|MB]] tamainuetantamainetan. Hauek,"[[Diskete| Disketearen]] egiazko ordezkapenak" bezala sustatuak izan ziren eta euren diseinuak 256MB-etaraino jarraitu zuen. Asiar fabrikatzaileek laster fabrikatu zituzten euren unitateak, Disgo seriearenak baino merkagoak.

Flash unitate berriek ([[2009| 2009]]) USB 3.0 konektibitatea daukate eta 256GB memoria arte gordetzen dute (Zeina 1024 aldiz handiagoa den M-systems-en diseinua baino). Era berean badira gailuak, haren ohiko funtzioaz gain, USB memoria bat daukatenak gahigarrigehigarri bezala, ([[ratónsagu (informáticainformatika)| sagu]] optiko hari gabe batzuk bezala) edo gehigarri bat duen USB memoriak beste memoria mota batzuk ezagutzeko, ([[:es:microSD| MicroSD]],[[:es:m2| m2]], eta abar.

2010ko abuztuan,[[:es:Imation| Imationek]]ek merkaturatze baten berri ematen du, Flash Drive Defender F200 segurtasunerako USB linea berria, 1GB, 2GB, 4GB, 8GB, 16gb eta 32 GB-eko edukierarekin. Biltegiratze unitate hauek sentsore biometriko ergonomiko bat daukate, informazioa atzitu baino lehen, hatz-marken kointzidentziak balidatzen dituen hardware batean oinarritzen dena. Bere diseinuaren artean nabarmenena hautsarekiko, urarekiko eta faltsutua izatearekiko erresistentzia handia da; ezaugarri fisiko guztietatik at gailuak segurtasun aurreratua ematen du[[:es:FIPS 140-2| FIPS-140-2-ren]]-ren bidez , 3 mailako 256-bit-eko [[:es:AES| AES]] zifratuaren bidez, kautotzea, administrazio eta segurtasun biometrikoaren bidez; kontrol administratiboak ere barne ditu, 10 erabiltzaile arte kudeatzeko eta pasahitz konplexu eta pertsonalizatuen politikak kudeatzeko.

[[ArchivoFitxategi:usb.jpg|thumb|USB memoria barrutik.]]

Nahiz eta hasiera batean datuak eta dokumentuak gordetzeko sortu ziren, ohikoa da USB memorietan programak edo beste edozein motatako fitxategiak aurkitzea, beste edozein [[Fitxategi sistema| fitxategi sistema]] bezala portatzen direlako.

[[:es:U3| U3]] gailu berriek [[Microsoft Windows| Microsoft Windowsentzat]]entzat aplikazioen menu bat integratzen dute, bere "Hasi/Inicio" menuaren antzekoa, irudien fitxategiak antolatzea baimentzen dutenak, musika eta abar. Beste fabrikatzaile batzuen memorientzat ere badira [[Software libre| software askean]] oinarritutako bildumak, [[:es:PortableApps.com| Portableapps.com]]-en]] kasua den bezala.

[[ArchivoFitxategi:2 Gb-ko memoria. Kingston.jpg|thumba|left|250px|Kingston markako 2 GB-ko USB memoria]]

USB memoriak autoabio funtzioarekin konfigura daitezke ([[:es:autorun| autorun]]) [[Microsoft Windows| Microsoft Windowsentzat]]entzat, zeinarekin gailua sartua izatean, automatikoki abiatzen den fitxategi espezifiko bat. Autorun funtzioa aktibatzeko beharrezkoa da ''autorun.inf'' deitua den fitxategi bat script egokiarekin gordetzea gailuko erro direktorioan.<ref name=cp1>[http://www.flashbay.es/usb_memorias_funcion_autorun_configuracion.html AutoRun funtzioaren konfigurazioa USB memorietan] ''Flashbay.es-en' artikulua'</ref> Autorun funtzioak ez du ordenagailu guztietan funtzionatzen. Batzuetan funtzionalitate hau desgaitua aurkitzen, abio sistema honetaz baliatzen diren birus eta troiarren hedapena zailtzeko.

Memoria hauen beste erabilgarritasun bat da, ekipoaren [[BIOS| BIOS]]-ak]] onartzen badu du behintzat, [[Sistema eragile| sistema eragile]] bat abia dezakeela [[Disko konpaktu| CD]], [[DVD|DVD]] eta [[Disko gogor| disko gogor]] beharrik gabe. USB memoriatik eginiko abioa oso hedatua dago ordenagailu berrietan eta DVD-ROM irakurle batekin baino azkarragoa da. USB memoria batean osorik sartuta dauden [[Linux banaketa| Linux banaketak]]k aurki daitezke eta bertatik abia daiteke (ikus bedi [[Live CD| Live CD]]).

USB memoriak edukiera handia dute, disko gogor edo CD/ DVD grabagailuen antzera [[Segurtasun kopia| segurtasun kopia]] bat egiteko bide erraz bat dira. Badira grabatzaileak eta CD-ROM , DVD, diskete-unitatea edo[[:es:disco Zip| Zip]] irakurleak USB-tik konektatzen direnak.

Segurtasun-neurri bezala, zenbait USB memoriak idazketa eragozteko aukera dute [[:es:interruptor| etengailu]] baten bidez, [[Diskete| diskete]] zaharren erlaitzarekin bezala. Beste batzuk zati bat erreserbatzen uzten dute gero[:es:clave| [[gako]] baten bitartez ezkutatzeko.

Kostu baxua eta garantia izan arren, oso presente eduki behar da biltegiratzea gailu hauek bat batean ibiltzeari utzi ahal diotela ezbehar desberdinengatik: konektatuta dauden bitartean[[:es:voltaje| tentsioarententsio]]aren aldaketengatik, [[Metro|metro]] bat baino altuagoko garaiera batetik erortzeagatik, zenbait urteetan zehar eginiko erabilera jarraiagatik bereziki[[:es:pendrives| pendrive]] zaharretan.

Flash unitateak immuneak dira urratuei eta hautsari zeinak aurretiko biltegiratze eramangarri formei erasaten dien, hala nola disko konpaktu eta disketeei. Bere egoera solido iraunkorreko diseinuak esan nahi du kasu askotan ustekabeko gehiegikeriei bizirauteko gai direla (kolpeak, erorketak, zapalketak, garbigailuetatik pasatzeak edo likidoen zipriztinak). Honek ezin hobea bihurtzen du datu pertsonalen edo laneko fitxategien garraiorako zeinak leku anizkunetatik atzitu nahi diren. Ordenagailu berrietako USB euskarrien kasik omnipresentziak esan nahi du gailu batek ia leku denetan funtzionatuko duela. Halere, Microsoft [[:es:Windows 98| Windows 98]]-k]] ez du USB biltegiratze masibo generikoentzako euskarririk, kontrolatzaile bereizi bat instalatu behar da fabrikatzaile bakoitzarentzat edo besterik ezean generikoak lortu. Microsoft [[Windows 95| Windows 95]]-entzat]] aipatu kontrolatzaileak ia ez dira existitzen.

Flash unitateak biltegiratze modu erlatiboki dentsoak dira, gailu merkeenak ere dozenaka disketerena biltegiratuko du, eta neurrizko prezio batean CD-engana iristen dira edo gainditzen dituzte. Historikoki, unitate hauen tamaina zenbait[[Megabyte| megabytetatik]] [[Gigabyte| gigabyte]] gutxi batzuetara aldatzen joan da. 2003an unitateak USB 1.0/1.1 abiaduretara funtzionatzen zuten, 1.,5 [[Megabit| Mbit]]/ s inguruan edo 12 Mbit/s. 2004an [[USB 2.0| USB 2.0]] interfazedun gailuak merkaturatzen dituzte. Nahiz eta USB 2.0-k 480 Mbit/s eman ahal duen, flash unitateak mugatuak daude euren barneko memoriaren banda-zabaleragatik. Beraz 100 Mbit/s-rainoko irakurketa abiadurak lortzen dira, idazketa eragiketak zertxobait motelago egiten direlarik. Baldintza hoberenetan, USB gailu batek 10 urtean atxiki ahal du informazioa.

Flash memoriek "[[:es:USB mass storage device class| USB mass storage device class]]" estandarra (USB biltegiratze masiboen gailuen klasea) inplementatzen dute. Honek esan nahi du, [[Sistema eragile| sistema eragile]] berrien gehiengoek irakurri edo idatzi ahal dutela aipatu unitateetan [[:es:drivers| kontrolatzaile]] gehigarririk gabe. Azpiko xehetasun tekniko konplexuak azaldu ordez, flash gailuek datuen unitate logiko bat esportatzen dute, sistema eragile anfitrioira, blokeetan egituratua. Sistema eragileak fitxategien sistema edo nahi duen blokeen helbideratzea erabili ahal du. Konputagailu batzuk flash memorietatik abiatzeko gaitasuna dute, baina gaitasun hau ordenagailu bakoitzaren BIOS-aren mendean dago, gainera, horretarako, unitateak [[:es:disco de arranque| abio disko]] batez kargatua egon behar du.

Hau kontutan izan behar da flash gailu bat erabiltzen dugunean euretatik software aplikazioak edo sistema eragile bat exekutatzeko. Hau maneiatzeko (unitate komunetako espazio mugez gain), zenbait garatzailek [[Linux Linux]] bezalako sistema eragileen bertsioak edo [[Mozilla Firefox| Mozilla Firefox]] bezalako aplikazio komunak atera dituzte, flash unitateetatik egikarituak izateko bereziki diseinatuta. Hau trukeko fitxategien tamaina txikiagotuz eta [[:es:memoria RAM| RAM memorian]] gordeaz lortzen da.

Memoria USB atakatik deskonektatu baino lehen komenigarria da erabiltzaileak[[Sistema eragile| sistema eragilea]] jakinaraztea ( "kendu unitatea modu seguruan" [[Linux (núcleo)| Linuxen]]en edo "hardwarea segurtasunez kentzea" "gailuen administratzailetik" [[Microsoft Windows| Windowsen]] edo "egotzi" [[Mac OS| MAC OS-en]]en). Sistema batzuetan idazketa modu diferituan egiten da ( honek esan nahi du datuak ez direla unean idazten) idazketa cache baten bidez, aipatu idazketa horren denborak bizkortzeko eta cache delako hori beterik aurkitzen denean sistemak azkenean "aldi bakar batean" idatz dezan; baina unitatea sistemak cachearen edukia gorde baino lehen kendua bada, honek aldeak sor ditzake USB memorian den fitxategi sisteman, datuen galerak gerta daitezkeelarik.

Datuen galeraren arriskua txikiagotzeko, idazketa [[:es:caché| cacheacache]]a modu aurre zehaztuan desaktibatua dago kanpoko unitateentzat [[:es:Windows XP| Windows Xp-]]tik aurrera]], baina hala ere idazketa eragiketa batek zenbait segundo iraun ahal du eta fisikoki ez da unitatea deskonektatu behar guztiz amaitu arte, bestela, idazteko datuak galduko dira. Nahiz eta USB memoriak kalterik ez jasan, kaltetutako fitxategien berreskuratzea zaila edo ezinezkoa ere izan daiteke, kasu batzuetan beharrezkoa izanik ezabaketa edo fitxategi sistema osoaren formateatzea. Beraz idazketan ateratzean arreta izan behar da, baina irakurketan ateratzea garrantzirik gabea izango litzateke.

[[Service Pack| Service Pack]] 2a duten eta sareko unitate esleituak dituen Windows (2000 ~ XP) sistemetan, gertatu ahal da USB memoria konektatzean, sistemak aurrez erabileran den letra bat ez ematea. Kasu horretan, diskoen administratzailera joan beharko da (diskmgmta,msc), USB unitatea aurkitu eta eskuz unitatearen letra aldatu.<ref>[http://support.microsoft.com/kb/297694/es Unitate berri bat edo esleitutako sare unitate bat ez dago erabilgarri Windows-eko esploratzailean] ''microsoft.com-en''. Atzipen data:[[2008ko otsailaren 8a]].</ref>

[[ArchivoFitxategi:Usbkey internals.jpg|320px|]] <br / >'''Ohiko USB giltzari baten barneko osagaiak'''

|[[Memoria flash| Flash memoriarenmemoria]]ren zirkuitua

|[[Oscilador de cristal Kristalezko osziladorea]]

* [[:es:USB mass storage device class| Biltegiratze masiboarenmasibo]]aren USB kontroladorea (2): USB kontrolatzailea inplementatzen du eta interfaze homogeneo eta lineala ematen du blokeetara zuzendutako USB gailu serialetan, eta ezkutatu blokeetarako orientazioaren konplexutasuna, blokeen ezabaketa eta higaduraren balantzea. Kontrolatzaile honek [[:es:RISC| RISC]] [[Mikroprozesadore| mikroprozesadore]] txiki bat dauka eta, RAM eta ROM [[:es:memoria| memoria]] zirkuituen kopuru txiki bat.

* FLASH[[:es:NAND| NAND]] memoria zirkuitua (4): Datuak gordetzen ditu.

* [[:es:Oscilador de cristal| Kristalezko osziladoreaosziladore]]a (5): Gailuaren erloju nagusiaren seinalea sortzen du 12 MHZ-tara eta datuen irteera kontrolatzen du [[:es:lazo de seguimiento de fase| fase jarraipenerako begizta]]|[[:es:bucle de fase cerrado| fase itxiko begizta]] baten bidez ( ''Loop phase-locked'')

* Leku librea (8): Bigarren memoria zirkuitu bat gehitzeko lekua dago. Honek fabrikatzaileei baimentzen die [[:es:circuito impreso| zirkuitu inprimatu]] bera erabiltzea tamaina desberdinetako gailuentzat eta honela merkatuaren beharrei erantzutea.

Gaur egun aipatu lekuetan saiatzen ari dira abiadura handiagoko flash gailuak garatzen, geroko [[:es:USB 3.0| USB 3.0]] portuari esker.

[[2008| 2008an]]an aurkeztua. Erabiltzeko prest egon arren, litekeena da bi edo hiru urte inguru pasatzea erabilera masibodun gailuen artean sartua izateko, ezaugarri berri hauek dituzten produktuen agerraldia [[2009| 2009]] edo [[2010| 2010]] urtetik aurrera kokatzen delarik.

* [[:es:Disco duro portátil| Disko gogor eramangarriaeramangarri]]a

* [[Diskete| Disketea]]a

* [[:es:Tarjeta de memoria| Memoria-txartela]]

== KanpokoKanpo estekakloturak==

{{commonscatcommonskat|USB flash drives}}

{{destacadoNA lotura|hy}}