Wikipedia

SI aurrizkiak: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
1. lerroa:
'''SI aurrizkiak''' bere multiploak eta azpimultiploak izendatzeko '''[[Nazioarteko Unitate Sistema]]'''aren ('''[[SI]], frantsesezko ''Système International d'unités'')aren edozein [[unitate]]ri jarri ahal zaizkion [[aurrizki]]ak dira.
 
Horrelako aurrizki guztiak ez dira '''SI'''arenak bakarrik. '''SI'''aren aurrizki asko, baita eginkizun horretarako aurrizkiak erabiltzeko ideaideia bera ere, 1960an '''SI'''a indarrean sartu baino aurreagokoak dira; beraz egoki asko erabiltzen dira '''SI'''arenak ez diren beste unitate askorekin ere.
 
'''SI''' sistemarenak diren aldetik ''[[Bureau International des Poids et Mesures]]ek'' erakundeak finkatzen ditu ofizialki aurrizki horiek.
 
== Ikuspegi orokorra ==
10. lerroa:
 
{{SI aurrizkiak}}
 
Honez gain ikus: [[Aurrizki metriko zaharkituak]]
 
Ereduak:
35 ⟶ 33 lerroa:
* Denbora: segundoa, milisegundoa, mikrosegundoa, eta unitate txikiagoak ohikoak dira. Kilosegundo eta megasegundoa ere noizbehinka erabiltzen dira, nahiz eta honen luzeak edo luzeagoak diren denboretako notazio zientifikoa edo minutuak, orduak eta antzeko unitateak ohikoagoak dira.
 
<sup>†</sup> Erresuma Batua, Irlanda, Australia eta Zeelanda Berrian zenbakiak izendatzeko lehen [[eskala luzealuze]]a erabiltzen bazuten ere, orain gero eta gehiago erabiltzen dute [[eskala laburralabur]]ra. Kontuan hartu, batez ere, milioi batetik gorantz eta milioiren batetik beherantz izen berberak esanahi ezberdinak dituztela bi sistemetan, horregatik ''bilioi'' eta ''trilioi'' (esate baterako) erabiltzea zalantzazkoa suerta daiteke nazioartean. '''SI'''aren aurrizkiak erabiltzea arazo hau gainditzeko bidea izan daiteke.
 
== Erabilera SIaren kanpo ==
45 ⟶ 43 lerroa:
<!--note that in this subsection, we are interested in the combination of prefix and unit; if that combination doesn't have an article in Wikipedia, a link to the underlying units (or to the underlying prefixes, for that matter) serves no useful purpose whatsoever -->
* Aurrizkiak bazeuden 1790en hamarkadan, sistema metrikoa indarrean jarri zenean, 1960an ''SI''a indarrean jarri baina askoz lehenago. Aurrizkiak ('''SI'''a indarrean sartu eta geroago sortuak barne) edozein unitaterekin erabiltzen dira, baita ''SI''arenak ez direnekin ere (''e.b.'' milidyne).
* SI aurrizkiak oso gutxitan agertzen dira <!--[[imperial units]]Neurri-->[[sistema anglosaxoienunitate unitateakanglosaxoiak|sistema anglosaxoien unitateekin]] batera, kasu berezi batzuetan bakarrik (''e.b.'' microinches, kilofeet).
* Ba dira erabiltzen eremu berezietan erabilitako unitate bereziekin ere (''e.b.'' megaelectronvolts, gigaparsecs).
* Noizbehinka diru unitateekin ere erabiltzen dira (e.b., gigadolar), gehien bat zientzian erabilitako aurrizkiekin ohituta daudenen agirietan.
 
=== Informatika ===
''Artikulu nagusia: [[Aurrizki bitarrak]]''
 
"k" eta handiagoak diren aurrizkiak ohikoak dira [[konputagailu]]en eremuan, [[bit]] eta [[byte]] motako informazio eta biltegiratze unitateei jarriz. 2<sup>10</sup> = 1024, eta 10<sup>3</sup> = 1000 direnez SI aurrizkiak (larr-)erabiliak izan dira ''aurrizki bitar'' legez, hurrengo lerrotan ikusten den eran.
67 ⟶ 64 lerroa:
== Proposatutako emendakinak ==
 
Atzera jarraituz alfabetoan, ''zetta'' eta ''yotta'' ondoren, hurrengo zenbaki handientzako proposamenen artean ''xenta'' eta ''xona'' daude (beste batzuen artean), azken hau [[latin]]etik eratorritako [[Wiktionary:nona-|nona-]]- zenbaki-aurrizkiaren eraldapena; hurrengo zenbaki txikientzako proposamena ere "x" baten bidez hasiko zen.
 
Aurrizkiak laburtzeko araua mantenduz ([[Latinlatindar alphabet|Latinarenalfabetoa]]ren letra larriak kantitate handientzako eta letra txikiak kantitate txikientzako), izen osoan adostasunik ez badago ere, anbiguotasun barik hurrengo aurrizki sinboloak erabil litezke: X, W, V, x, w, v. Hurrenkera horren hurrengo kantitate txikien aurrizkiaren sinboloa "u" litzateke, ([[ISO 2955]])an onartutako "µ"ren ordezkapena, "mikro"ren sinboloa.
 
Hala ere, ofizialak diren aurrizki batzuk ere ez dituzte ulertzen irakurle guztiek, eta askoz gutxiago euren estrapolazioak; beraz, norberentzat idazten den ez bezala, komenigarria da azalpen bat ematea artikulu batean erabiliz gero.
 
Beste proposamen bat xenta/xona-rentzat ''novetta'' da, Italierakoitalierako [[Wiktionary:''nove|nove]]tik'' hitzetik. Baina proposamen honek ez du hartzen kontuan hurrenkera alfabetikoa.
 
Badaude ikurren harmonizazioa aurrerago eramateko proposamenak ere. Haien arabera ''deka'', ''hekto'' eta ''kilo'' aurrizkien sinboloak "da", "h" eta "k" izan barik "D" edo "Da", "H" eta "K" izan beharko lukete hurrenez hurren.
80 ⟶ 77 lerroa:
 
Konpondu bagako kontua (eta behar bada konponduezina) aurrizkiak ±1 ez diren berretzaileko unitateekin erabiltzearena da. Aurrizkia beti hartzen da kontuan berretzailea baino lehenago eta, esate baterako, horregatik, bolumenak neurtzerakoan oraindino [[litro]]a erabiltzen da, metro kubiko baten milarena (0.001 m³) edo dezimetro kubiko bat (1 dm³) dena, erosoago badirudi ere "mili metro kubiko bat" ("1 m(m³)")deitzeko aukera izatea — milimetro kubiko bat (mm³) metro kubiko baten miliarrena da.
 
== Honez gain ikus ==
* [[aurrizki bitarrak]]
* [[ingeniaritzako notazioa]]
* [[zenbakien izenak]]
* [[magnitude mailak]]
* [[zenbakiak zenbait hizkuntzatan]] (konparaketak egiteko/etimologia ikertzeko)
* [[Sirenak ez diren unitateentzako aurrizkiak]]
 
== Erreferentziak ==
{{erref zer}}
 
<!--div class="boilerplate" id="foldoc"-->
:''Artikulu honen bertsio ingelesa [[Free On-line Dictionary of Computing]]ean idatzitakoan oinarritu zen, Wikipedia artikulu horren [[Wikipedia:Foldoc license|lizentzia]]duna zen [[GNU Free Documentation License|GFDL]] lizentziapean.''
"https://eu.wikipedia.org/wiki/SI_aurrizkiak"(e)tik eskuratuta