Maiak (gune nuklearra): berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Mayak izenburuaren ordez, Maiak (gune nuklearra) ezarri da: Euskaltzaindiaren 156. arauaren arabera horrela aldatu beharko litzateke euskarara. |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{wikitu}}
{{erreferentzia falta}}
[[Fitxategi:Satellite image map of Mayak.jpg|thumb|250px|Maiak gune nuklearreko satelite irudia.]]
'''Maiak''' ([[Errusiera]]z: Маяк, "''itsasargia''") [[Errusiar Federazio]]ko instalazio nuklear handienetako bat da. Errusiako hegoaldeko [[Txeliabinskeko oblasta]]n dago, [[Ural]] mendietan, [[Kazajstan]]go mugatik gertu. [[Txeliabinsk]]etik 72 km iparraldera, [[Jekaterinburg]]etik 150 km hego-ekialdera eta [[Mosku]]tik 1.400 km ekialdera dago<ref name=may>[http://archive.greenpeace.org/mayak/index.html greenpeace.org: Mayak]</ref>.
== Gune nuklearraren historia ==
[[Bigarren Munduko Gerra]]ren amaieran, [[Hiroshima]] eta [[Nagasaki]]ko [[bonba nuklear|bonba atomikoekin]], [[AEB]]ren nagusitasun nuklearra agerian gelditu zen. [[Gerra Hotza]]ren hasierak arma lehiaketa ekarri zuen eta [[Stalin]]ek [[Sobiet Batasuna]]ren programa nuklearra abiarazi zuen. Maiak gune nuklearra testuinguru honetan eraiki zen, ezkuturik ezkutuenean. Eraikuntza [[1945]]eko azaroan hasi zen eta [[plutonio]]ren ekoizpena [[1948]]ko ekainean. [[1949]]ko abuztuan, Stalinen 70. urtebetetzerako, lehenbiziko bonba nuklear sobietarra eztandarazi zuten, Maiakeko plutonioa erabiliz egina. Harrezkero Maiak, bai plutonioa eta arma nuklearrak egiteko, bai [[Hondakin nuklear|erabilitako erregai nuklearra]] birprozesatzeko gune nagusia izan zen<ref name=may2>[http://mayak.greenpeace.org.ar/img/mayak.PDF greenpeace.org.ar: MAYAK, Una fábrica de muerte en Rusia]</ref>. Denetara plutonioa ekoizteko bost erreaktore nuklear eraiki ziren. Gaur egun [[tritio]]a eta erradioisotopoak ekoizten ditu baino plutoniorik ez. Atzerriko hondakin nuklerrak tratatu eta biltegiratzeko proiektuak eztabaida piztu du<ref name=may></ref>.
[[1948]] eta [[1956]] artean, Maiakeko hondakin nuklearrak [[Ob]] ibaiaren adarra den Tetxara isuriak izan ziren. Inguruan bizi ziren 124 mila pertsonak ibai honetatik hartzen zuten edateko ura eta denbora luzean erradiazioa pairatu zuten. Erradiazioaren larritasuna aitortu zenean 7.000 biztanle ebakuatu zituzten baino orduko 8.000 lagun hilak ziren kutsaduragatik. [[Siberia]] mendebaldeko [[Karatxai aintzira]]n ere isuri ziren hondakinak. [[1967]]ko lehortean aintzira agortu zen eta haizeak 2.400 km²-an barreiatu zituen hauts erradiaktiboak<ref name=may2></ref>.
== Kistimeko hondamendia ==
[[1957]]. urtean, Maiakeko hozte sistemetako batek eztanda egin zuen eta bildutako erradioaktibitatearen erdia baino gehiago ([[Txernobylgo hondamendia]]n baino gehiago) atmosferara irten zen. 1.000 km² kutsatu ziren. Ehunka lagun hil ziren eta beste milaka batzuk ebakuatu zituzten, baina gehiengoa han utzi zuten. Azkenean, 272.000 pertsonak jasan zituzten Maiakeko erradiazioaren ondorioak.<ref name=may></ref><ref>[http://www.elpais.com/articulo/internacional/ESTADOS_UNIDOS/UNION_SOVIETICA/catastrofe/nuclear/Kishtim/desastre/silenciado/Moscu/minimizado/CIA/elpepiint/19860505elpepiint_9/Tes elpais.com: La catástrofe nuclear de Kishtim, un desastre silenciado por Moscú y minimizado por la CIA]</ref>
== Ikusi gainera ==
14 ⟶ 16 lerroa:
* [[Hondakin erradioaktibo]]
* [[Zentral nuklear]]
== Erreferentziak ==
<references/>
== Kanpo loturak ==
* {{en}} [http://www.logtv.com/films/chelyabinsk/ logtv.com: CHELYABINSK, The Most Contaminated Spot on the Planet]
[[Kategoria:Zentral nuklearrak|*]]
| |||