Aimara: berrikuspenen arteko aldeak

[[Bolivia]]n ([[La Pazeko departamendua|La Paz]] eta [[Oruroko departamendua|Oruro]]), [[Peru]]n ([[Punoko departamendua|Puno]], [[Tacnako departamendua|Tacna]] eta [[Moqueguako departamendua|Moquegua]]) eta [[Txile]]n ([[Tarapaca]]) 2.200.000 lagun inguruk hitz egiten dute. Boliviako eta Peruko eskualde horietan koofiziala da.

 

 

Antiplanoko aymara edo aymara bakarrik, [[Ande]]etako hizkuntza bat da, milioi bat eta seiehun mila pertsonek hitz egiten dute, Titicaca lakuaren hurbiltasunetan. Konkretuki Bolivian, Txilen eta Perun 1.237.658 aymarista boliviar, 296.465 aymarista perutar eta 48.477 aymarista txiletar daude. Baita existitzen dira komunitate batzuk Argentinako salta eta jujuy probintzietan beraien burua aldarrikatzen dute aymara hizkuntza ez hitz egin arren. Antiplanoko aymarak bi hizkuntza senidetu ditu: kawki eta jaqaru, biak, oraindik, hitz eginda limako probintzia batsuetan. [[XIX. mende]]tik aditu batzuk Antonio Raymondi, Sebastian Barranca eta Julio C. Tello bezala susmatu zuten antzekotasun familiar bat hiru hizkuntzen artean. Marta J. Hardmanen lan linguistikoak izan ziren, [[1960ko hamarkada]]n, konfirmatu zutenak zehatz-mehatz susmo hori. Hadman frogatu zuen aymara antiplanikoa, jakarua eta kawkia familia linguistiko berdinekoak direla, berak ''jaqi'' deitu zuen familia hori. Beste alde batetik, Alfredo Torero aru deitu zuen familia hura.

Berriki, Rodolfo Cerron-Palominok proposatzen du familia honi aimara deitzea. Cerron-Palominoren argudioa da nomenklatura simetrikoa daukala [[ketxua]] familia linguistikoarekin, non simi moduko izenak ez ziren onartuak izan. XXI. Mendeko lehenengo urteotan, daukagun informazioarekin konforme eta atsekabe handiarekin, esan ahal dugu kawkia desagertuta egon daitekeela; ordea jaqarua, tupean oinarriturik (Yauyos), bakarrik hitz egiten dute mila bat tupino eta gehienak Liman bizi dira. Honek esan nahi du bi mendeetan jaqarua, aymara familiako bigarren hizkuntza, ere pasatuko da hizkuntza desagertuen klasera.

 

 

Oro har, hitz aymarak gaztelaniako ''llana'' hitzen bezalakoak dira, nahiz eta bokalen luzaketak beraien azentuazioa aldatu dezaketen.

 

 

Ketxuak eta arabiar klasikoak bezala, aymarak bakarrik hiru bokal erabiltzen ditu(a, i, u), dena dela bokalen luzaketak agertzen ditu, non hauek adierazten dira dieresi batekin ( ¨ ) bokalaren gainean. Orduan 6 bokalezko grafia ezberdin erabiltzen dira: ä, a, ë, i, ï, u, ü.

 

 

Aymarak 16 kontsonante ditu. Kontsonante herskarien kasuan, ez dira b, d, edo g bezalako kontsonanteak existitzen. Ordea, hiru forma daude kontsonante oklusiboenak: sinpleak, glotizatuak eta aspiratuak.

 

 

Alfabeto latindar espainiarra erabiltzen du ([[ñ]] letra ere).