Kartografia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 80.58.205.41(r)en aldaketak ezabatu dira, Assar(r)en azken bertsiora itzuliz. |
|||
10. lerroa:
==Historia==
Ezagutzen den maparik zaharrena eztabaidagai da oraindik ere, alde batetik "mapa" bat zer den ez dagoelako argi eta bestetik gaur egun mapatzat hartzen diren zenbait objektu beste zerbait izan daitezkeelako.
Ezagutzen den maparik zaharrena eztabaidagai da oraindik ere, alde batetik "mapa" bat zer den ez dagoelako argi eta bestetik gaur egun mapatzat hartzen diren zenbait objektu beste zerbait izan daitezkeelako. Maparik zaharrena Anatoliako horma batean aurkitutako margoa izan daiteke, antzinako [[Çatalhöyük]] anatoliar hiriaren irudikapen bat izan baitaiteke<ref>Robert Kunzig. [http://findarticles.com/p/articles/mi_m1511/is_5_20/ai_54432963 A Tale of two obsessed archeologists, one ancient city, and nagging doubts about whether science can ever hope to reveal the past], Discover Magazine, 1999ko maiatza.</ref><ref>Stephanie Meece. [http://www.dspace.cam.ac.uk/handle/1810/195777 A bird’s eye view - of a leopard’s spots. The Çatalhöyük ‘map’ and the development of cartographic representation in prehistory], Anatolian Studies, 56:1-16, 2006.</ref>. Irudi hau Kristo aurreko 7. milurtekokoa omen da. Antzinako beste mapa batzuen adibide dira K.a. 1600. urteko zibilizazio minoikoko hormirudi bat, itsasertzeko herri bat erakusten duena perspektiba oblikuo batetik hartuta eta [[Babilonia]]ko [[Nippur]] hiriaren mapa bat, K. a. XVI. eta XII. mende artekoa<ref>http://www-oi.uchicago.edu/OI/PROJ/NIP/PUB93/NSC/NSCFIG7.html The Nippur Expedition</ref>.▼
Gaur egun oraindik existitzen den maparik zaharrena [[Euskal Herria]]n aurkitutako bat izan daiteke. Hain zuzen, [[Abauntz]]en ([[Arraitz (Ultzama)|Arraitz]], Nafarroa) K. a. 13.600 urtekoa dela datatu den mapa bat identifikatu zen<ref>P. Utrilla, C. Mazoa, M.C. Sopenaa, M. Martínez-Beaa and R. Domingo. [http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6WJS-4WTHB1P-1&_user=10&_coverDate=08%2F31%2F2009&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=search&_sort=d&_docanchor=&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=46dfb787b35a72e29b1216e2508afac6 A palaeolithic map from 13,660 calBP: engraved stone blocks from the Late Magdalenian in Abauntz Cave (Navarra, Spain)], Journal of Human Evolution Volume 57, Issue 2, 2009ko abuztua, 99-111 orr.</ref> Mapa hau madaleniar arokoa litzateke eta hura aurkitu zen leizeko inguruneak irudikatzen omen ditu.
▲
[[Antzinako Grezia]]n eta [[Erromatar Inperioa]]n mapak sortu zituzten K. a. VI. mendetik hasita, [[Anaximandro]] izanik lehena. Kristo aurreko II. mendean [[Ptolomeo]]k kartografiaren inguruko tratatu ospetsua, ''[[Geographia]]'' izenekoa, idatzi zuen<ref>J. L. Berggren, Alexander Jones. ''Ptolemy's Geography By Ptolemy'', Princeton University Press, 2001 ISBN 0691092591</ref>. Lan honetan agertu zen Ptolomeoren munduko mapa, garai haietan ezagutzen zen mundu ezagunaren mapa alegia. Kristo ondoko 700. urtean arabiarrek geografo greziarren lanak arabierara itzultzeari ekin zioten.
26 ⟶ 30 lerroa:
[[Esplorazioen Aroa]]n, XV. mendetik XVII. mendera, [[Europa]]ko kartografoek aurretik existitzen ziren mapak kopiatu zituzten eta beren behaketetan eta ikusketa-teknika berrietan oinarritutako mapa berriak marraztu zituzten. Ordurako [[iparrorratz|iparrorratz magnetiko]]a, [[teleskopio]]a eta [[sestante]]a asmatu izanak zehaztasuna handitu zuen.
[[Johannes Werner]]-ek ''Werner-en [[proiekzio kartografiko]]a'' asmatu zuen. 1507an [[Martin Waldseemüller]]-ek munduaren mapa globular bat eta 12 panelez osatutako hormako mapa bat (''[[Universalis Cosmographia]]'') sortu zituen, lehen aldiz "Amerika" izena erabiliz. [[Diego Ribero]] kartografo [[portugal]]darrak [[Ekuatore]] graduatua zuen lehen planisferioa eratu zuen.
==Aldaketa teknologikoak==
| |||