Wikipedia

Mutualismo: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robot: Automated text replacement (- bait z + baitz)
Joxemai (eztabaida | ekarpenak)
48.195 edits
estiloa hobetzen, ortografia, wikitzen
1. lerroa:
{{argitzeko|teoria ekonomiko eta politikoari|Mutualismo (biologia)}}
 
'''Mutualismoa''' [[ekonomia]] eta [[politika]] arloko teoria edoeta sistema da, [[anarkismo]]aren ideologiaren baitan kokatua. [[Frantzia]]ko [[Pierre-Joseph Proudhon]]ekin (Frantzian)ek eta [[Estatu Batu]]etako [[Josiah WarrenekinWarren]]ek (AEB)proposatu eta garatu zuten loturik.
 
Mutualismoa, gehienetan, Anarkismoaren ildotzat jotzen da. Posible den neurrian, Gizartegizarte berri bat eratzeko jokabide erreformista eta progresiboaren aldekoa da. Gaurko Gizarteangizartean gizarte erakunde alternatiboak eratzeko jarduera paketsuaren garrantzia babesten du. Bai eta erakunde horiek indartzea ere, sistema estatista azken finean ordezkatzen duten arte. Anarkismoaren barruko beste taldeek ere, neurri batean, ideia hauek babesten dituzte. Gizarte erakunde alternatiboak ideologia guzti hauen ikuspegi komunean daude. Bainan berebiziko garrantzia dute mutualismoaren ikuspegi progresiboan. [[Kapitalismo]]aren aurkako jarrera, ordea, nabaria da.
 
Mutualistak kolektibista ez den Anarkismoaren sektore bateko kide dira. ProdukzioarenEkoizpenaren izaeragatik edo ekimen kolektiboa beharrezkoa denean, kolektiboaren aginte demokratikoaren alde daude, baina ez daude kolektibismoaren alde berez helburu ideala balitz moduan. Mutualismoak ez du jotzen [[diru]]a edo elkartrukearen aurka. [[Jabetza pribatu]]a defendatzen du, betiere bakoitzaren lana, okupazio eta erabieran oinarritzen bada.▼
Anarkismoaren barruko beste taldeek ere, neurri batean, ideia hauek babesten dituzte ere. Gizarte erakunde alternatiboak ideologia guzti hauen ikuspegi komunean daude. Bainan berebiziko garrantzia dute Mutualismoaren ikuspegi progresiboan.
 
Oro har, [[gizarte]] egitura guztiak borondatezko elkarlanean, elkartruke askean eta elkarlaguntzan oinarritu behar dira. Merkatua kontzeptu baikorra, gizatiarra eta askatzailetzat jotzen dute, ekoizleen arteko lanaren elkartruke gisa ulertuta. Hori bai, orainEgun indarrean dagoen merkatuaren kontra daude hala ere, estatuaren kapitalismoak harrapatu eta usteldutako kontzeptusistema gisabaita.▼
▲Mutualistak kolektibista ez den Anarkismoaren sektore bateko kide dira. Produkzioaren izaeragatik edo ekimen kolektiboa beharrezkoa denean, kolektiboaren aginte demokratikoaren alde daude, baina ez daude kolektibismoaren alde berez helburu ideala balitz moduan.
 
Mutualisten azken helburua hauxe da: ekoizleen arteko merkatu libreko elkartrukean oinarritutako Ekonomia[[ekonomia]], bertan, batez ere, artisau eta nekazari autonomoek, lan kooperatibek eta kontsumitzaileen kooperatiben eskuetan egongo litzateke ekoizpena. Langileen lansaria, horrela, lansari “naturala” izango litzateke, lanaren produkto osoa.▼
Mutualista ez daude dirua edo elkartrukearen aurka. Jabetza pribatua babeste dute, bakoitzaren lana, okupazio eta erabilpenean oinarrituta dagoen neurrian.
 
▲Oro har, gizarte egitura guztiak borondatezko elkarlanean, elkartruke askean eta elkarlaguntzan oinarritu behar dira. Merkatua kontzeptu baikorra, gizatiarra eta askatzailetzat jotzen dute, ekoizleen arteko lanaren elkartruke gisa ulertuta. Hori bai, orain indarrean dagoen merkatuaren kontra daude, estatuaren kapitalismoak harrapatu eta usteldutako kontzeptu gisa.
 
▲Mutualisten azken helburua hauxe da: ekoizleen arteko merkatu libreko elkartrukean oinarritutako Ekonomia, bertan, batez ere, artisau eta nekazari autonomoek, lan kooperatibek eta kontsumitzaileen kooperatiben eskuetan egongo litzateke ekoizpena. Langileen lansaria, horrela, lansari “naturala” izango litzateke, lanaren produkto osoa.
 
Mutualismoa ez da “erreformazalea” hitz hau gehienetan erabiltzen den moduan. Eta ez da zergatik pakezalea izan behar, nahiz eta mutualista asko pakezale izan. Mutualismoa ez da erreformazalea ez datorrelako bat kapitalismo edo estatismoaren bertsio atseginago batekin. Mutualismoaren helburua estatu kapitalismoarekin amaitzea da eta, beraz, ez da erreformazale hutsa.
 
Beraz, mutualistak ez datoz bat anarkista kolektibistekin, bainan badituzte ere diferentzia batzuk anarkista indibidualistekin. Mutualistek garrantzi handiago ematen diote autoeraketari, elkarteei indibidualistek baino.<ref>Woodcock, George. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements, Broadview Press, 2004, p. 20</ref> Voltairine de Cleyre azaltzen du Josiah Warren eta Benjamin Tucker indibidualistak direla mutualistak baino gehiago, eta arrazoi moduan, eskala luzeko industrigintza ezagutzen ez zutenez ezin zutela ulertu mutualismoa.<ref>de Cleyre, Voltairine. Loving Freedom</ref> ▼
 
▲Beraz, mutualistakMutualistak ez datoz bat anarkista kolektibistekin, bainanbaina badituzte ere diferentzia batzuk anarkista indibidualistekin. Mutualistek garrantzi handiago ematen diote autoeraketari, elkarteei indibidualistek elkarteei baino.<ref>Woodcock, George. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements, Broadview Press, 2004, p. 20</ref>. [[Voltairine de Cleyre]]k azaltzen du [[Josiah Warren]] eta [[Benjamin Tucker indibidualistak direla]] mutualistak baino gehiagoindibidualistak direla dio, eta arrazoi moduan, eskala luzeko industrigintza ezagutzen ez zutenez ezin zutela ulertu mutualismoa.<ref>de Cleyre, Voltairine. Loving Freedom</ref>
 
== Historia ==
24 ⟶ 18 lerroa:
Mutualismo hitza oso helburu ezberdinekin erabili da. [[Charles Fourier]]ek lehenengo aldiz erabili zuen "mutualisme" hitza 1822n,<ref>Charles Fourier, ''Traité'' (1822), cited in Arthur E. Bestor, Jr., "The Evolution of the Socialist Vocabulary", ''Journal of the History of Ideas'', Vol. 9, No. 3 (Jun., 1948), 259-302.</ref> nahiz eta aipamen hori ez zegoen loturik ekonomi sistema batekin. Horren ostean, “mutualista” hitzaren lehenengo erabilpena ''New-Harmony Gazette''n izan zen [[Robert Owen|Owenite]] 1826an.<ref>''New-Harmony Gazette'', I, 301-02 (14 June 1826) cited in Arthur E. Bestor, Jr., "The Evolution of the Socialist Vocabulary", ''Journal of the History of Ideas'', Vol. 9, No. 3 (Jun., 1948), 259-302.</ref> 1830en hasieran, Frantziako Lioneko erakunde batek “Mutualistak” izena hartu zuen. 1846an, [[Pierre-Joseph Proudhon|Pierre Joseph Proudhon]] hasi zen "mutualité" hitza erabiltzen bere idazkietan. [[William B. Greene]], 1850ean, “mutualismo” hitza erabili zuen, Proudhonen antzeko sistema bat azaltzeko. Geroxeago, Proudhonek berak “mutualismo” hitza erabili zuen bere ekonomi sistema deskribitzeko asmoz.
 
Zentzu askotan, “jatorrizko“Jatorrizko anarkismotzat” jo daitekeizan Mutualismoada mutualismoa, Proudhon izan baitzen ere bere burua [[anarkista]] moduan identifikatzeko lehena. NahizAnarkismotik etaurruntzen mutualismoa,diren orojarrera har,mutualistak anarkismoarekinere lotzen den, ez da derrigorrez anarkista.badaude: [[Wilhelm WeitlingekWeitling]]ek mutualismo estatista baten alde azaldu zan.
 
Hemeretzigarren mendeko mutualistek [[sozialista libertario]]tzat jotzen zuten beren burua. <ref>[http://www.mutualist.org/id32.html A Mutualist FAQ: A.4. Are Mutualists Socialists?]</ref>. [[Kooperatibismo]]aren aldeko jarrera izanda, [[merkatu libre]]ko irtenbideen alde azaltzen dira mutualistak. Beren ustez, ezberdintasun ekonomiko bidegabe gehienen jatorria Estatuak sorturiko lehentasunezko baldintzak dira.<ref>[http://www.progress.org/2003/libsoc01.htm Libertarian Socialism] Paul E. Gagnon</ref> Ekonomiaren ikuspegitik, Mutualismoa hirugarren bide bat da, [[ekonomia klasikoa]] eta sozialismoaren aurrean.
Gaur eguneko mutualista anarkista den [[Kevin Carson]]en ustez, mutualismo anarquista “merkatu libreko sozialismoa” da.
 
 
== Ekonomia Mutualista ==
 
“Elkartze askea”, “Kredito“kredito mutualista”, “kontratua” (edo “federazioa”) eta “gradualismoa” (edo “dual-power”/”aginte bikoitza”) dira Mutualismoarenmutualismoaren funtsezko erreferentziak.
 
Mutualismoaren babesleek, askotan, “merkatu aske antikapitalista” izendatzen dute mutualismoa.
 
[[Kevin Carson]], gaur eguneko idazle mutualistaren arabera, “kapitalismoak ezin daudu biziiraun Estatu bat[[estatu]]rik gabe. Estatuaren interbentzioan datza Kapitalismoa[[kapitalismo]]a eta Merkatumerkatu Askerenaskearen arteko ezberdintasuna"<ref>Carson, Kevin. [http://www.mutualist.org/id112.html Mutualist Political Economy], Preface</ref>. Carsonen ustez, aberastasunaren zentralizazioa klase ierarkiaren arabera, Estatuaren interbentzioaren ondorioa da, lidergoa duen klasea babesteko, diruaren monopolioaren bidez, korporazio handientzako subentzio eta laguntzen bidez (patenteak), zerga sistemaren bidez eta indar militarraren bidez, nazioarteko merkatuetan hegemonia eskuratu edo babesteko asmoz.
 
=== Elkartze askea ===
44 ⟶ 37 lerroa:
Robert Grahamek dionez, ''"Proudhonen merkatuko sozialismoa zuzenki loturik dago industri demokrazia eta langileen autoeraketaren bere kontzeptuarekin."'' <ref>"Introduction", '''General Idea of the Revolution''', p. xxxii</ref>
 
K. Steven Vincentek dionez berriz, ''"Proudhonek industri demokraziarako programa sendo bat azaldu zuen, ekonomiaren aginte eta zuzendaritza langileen eskuetan utziko lukela"'' <ref>'''Pierre-Joseph Proudhon and the Rise of French Republican Socialism,''' Oxford University Press, Oxford, 1984, p. 230 and p. 156</ref>
 
=== Kredito Mutualamutuala ===
 
Mutualisten ustez, herriaren eskuetan egon beharko litzateke banka sistema. Bankuek nolabaiteko oligopolio dute kreditoan. Mutualistek garrantzi handia emon diote jabetza demokratikoa duten egitura hauei: mutual banks, kredito kooperatibak edo credit unions delakoei.
 
Mutualista eta anarkista indibidualista askok horren buruzko azterketa sakonak egin dituzte: [[Proudhon]], [[William B. Greene]], eta [[Lysander Spooner]].
 
 
=== Kontratua / Federazioa ===
 
Mutualismoren ustez, kontratuen bidez elkartrukatu beharko lituzkete ekoizleek beraien ondasunak merkatuan. Proudhon, hasiera batean, lanaren balioa “lan-orduetan” oinarritzen zuen. Geroxeago, beste faktore batzuk hartu zituen kontutan: lanaren intentsitatea, lanaren izaera, etab.
 
Aldi berean, “kontratuaren” kontzeptu hori zabaldu zuen ere, “federazio” kontzeptuaren barruan. Ideia guztiok, neurri handi batean, gaur eguneko [[ekonomia partehartzailea]]rekin datoz bat.
 
=== Gradualismoa / Dual-power / Aginte Bikoitza ===
 
<blockquote>''Gobernuen makinariaren atzetik, erakunde politikoen itzalpean, estatugizon eta apaizen ikuspegitik kanpo, bere organismo propioa sortzen ari da Gizartea, astiro eta ixilik, eta orden berria eraikiz, bere bizitasun eta autonomia aideraziz ...'' <ref>Proudhon, ''General Idea of the Revolution in the Nineteenth Century.'' John Beverly Robinsonek inglesera itzulita. New York: Haskell House Publishers, Ltd., 1923, 1969 [1851]. p 243.</ref></blockquote>
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Mutualismo"(e)tik eskuratuta