Santoñako hitzarmena: berrikuspenen arteko aldeak

'''Santoñako hitzarmena''' [[1937]]ko [[abuztuaren 24]]an [[Espainiako Gerra Zibila]]ren iparraldeko frontearen galeran [[Guriezo]]n, [[Santoña]]tik gertu, [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] eta [[Corpo Truppe Volontarie]]ko buruzagiek sinatutako bake-hitzarmena izan zen.

 

=== Negoziazioak ===

[[Santanderreko gudua]] martxan ari zela, [[Frankismo|frankistek]] egindako aurreratze bizkorrak defentsa-lerroen behera etortzea eta alde errepublikarrean izua piztu zituen, desertzio ugari izanez. [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]k hala aginduta, [[Santoña]]n hasieran [[Euzko Gudarostea]]ren hiru batailoi eta gero beste hamabi bildu ziren.

 

{{esaera2|11126 sss CInA DEL Vaticano 1 200- 199 8 1340 ETAT- [[Jose Antonio Agirre|Su Excelencia Aguirre]], [[Bilbao]] - tengo el honor de comunicar a vuestra excelencia que los generales [[Francisco Franco|Franco]] y [[Emilio Mola|Mola]], interrogados expresamente acerca del asunto, han hecho conocer ahora a la [[Aulki Santu|santa sede]] las condiciones de una eventual rendición inmediata de [[Bilbao]]. 1: se empeñan en conservar intacto [[Bilbao]]. 2: facilitarán la salida de todos los dirigentes. 3: completa garantía que el ejército de [[Francisco Franco|Franco]] respetará personas y cosas. 4: libertad absoluta para los milicianos soldados que se rindan con las armas. 5: (...). 6: serán respetadas la vida y los bienes de aquellos que se rindieren de buena fe, aún para los jefes. 7; en el orden político, descentralización administrativa en la misma forma que la disfruten otras regiones. 8; (...), el [[Aita Santu|Santo Padre]] exhorta a vuestra excelencia a tomar en atento y solícito examen dichas proposiciones con el deseo de ver finalmente cesar el sangriento conflicto. [[Pio XII.a|Cardenal Pacelli]]}}

 

[[Abuztuaren 26]]an [[Baiona]]tik etorritako ''"Bobie"'' eta ''"Seven Seas Spray"'' merkantzia-ontzi [[Erresuma Batua|britainiarrak]], ''"Keith"'' [[destruktore]]ak babestuak, [[Santoña]]ko portuan sartu ziren. Euska pasaporte zuten errefuxiatuak laster hasi ziren ontziratzen. Baina [[Fidel Dávila|Dávila jeneralak]], [[Emilio Mola]] hil ondoren iparraldeko armada [[Frankismo|frankistaren]] buruzagia zena, goizeko hamarretan jakin eta berehala eten zuen operazioa, lehorreratzea aginduz. ''"Bobie"'' merkantzia-ontzia, 533 zaurituak zituela, baino ez zen [[Santoña]]tik atera, ''"Keith"'' [[destruktore]]aren babesa zuela.

 

Hitzarmena ez zen bete, alde batetik hustutzeko itsasontziak berandu ailegatu zirelako eta bestetik [[Frankismo|frankisten]] Agintari Gorenaren indarra kentzea zela eta. [[Gudari]]ak segidan El Dueso presondegian sartu zituzten. [[Azaroa]] inguruan, [[Euzko Gudarostea]]ren 11.000 [[gudari]] askeak, 5.400 lan-batailoietan, 5.600 preso eta 510 heriotz-zigortuak ziren.

 

== Arrazoiak eta ondorioak ==

 

Agintariek ez ezik milizianoek ere arazoak izan zituzten elkarren artean. Jeltzaleak kontserbadore eta [[Eliza Katoliko Erromatarra|katolikoak]] ziren, errepublikar [[espainia]]rrak, berriz, ezkertiar [[Sozialismo|sozialista]], [[Komunismo|komunista]] eta [[Anarkismo|anarkistak]]. Nahiz eta brigada mistoak sortzeko agindua izan bien arteko tirabirak sarritan azaldu ziren.