15:55, 28 ekaina 2023ko berrikusketa aldatu Gotzon (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 6.037 edits t Terminologia atal bat gehitu dut. Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin ← Aurreko ezberdintasuna		16:25, 28 ekaina 2023ko berrikusketa aldatu desegin Gotzon (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 6.037 edits t Terminologia atal bat gehitu dut. Etiketak: Lehengoratua 2017 wikitestu editorearekin Disambiguation links Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{taxotaula automatikoa ~~{{elikagai infotaula}}~~ \| name = Merxikondoa ~~{{beste erabilpenak\|[[pikondo]]aren fruituari\|websaila\|Pikuak}}~~ \| taxon = Prunus persica ~~'''Piku''' [[udare]]-formako [[fruitu]]a da, azala berdea, morea edo beltzaxka, eta mamia, gorria eta oso gozoa duena.~~ \| authority = [[Lineo\|L.]] }} Pikuak azala berdea, morea edo beltzaxka izan dezake; mamia berriz zuria edo gorrixka. Hazi guztiz txikiz osatua izaten du mamia, oso [[azukre]]tsua eta jateko gozoa. Fruitutzat hartzen da, baina ez da benetako fruitua, hosto-txorten loditua baizik, loreak barnean hartu dituena; hazitzat hartu ohi diren pikorrak ere ez dira haziak, [[lore]]ak baizik. '''Mertxikondoa''' (''Prunus persica'') [[Rosaceae]] familiako fruta-arbola bat da. Fruitua '''mertxika''' da. == Terminologia == Mertxikondoaren [[~~Blanca Urgell~~Fruitu\|fruituak]] ~~hizkuntzalariaren~~izen ~~iritziz~~ugari hartzen ditu: ''mertxika'', ''~~piku~~muxika'', ~~hitza~~''muxurka'', ~~fruitu~~''melokotoia'', ~~bat~~''tuaxa,'' ~~izendatzeko~~''peska, ~~zaharrenetako~~fresku, ~~bat izan daiteke~~prixku''...<ref>{{Erreferentzia~~\|izena=Blanca~~\|abizena=~~Urgell~~Euskaltzaindia\|izenburua=~~Mazedonia~~Euskararen ~~euskaraz\|hizkuntza=eu\|data=2023-06-28~~Herri Hizkeren Atlasa > ''Prunus persica''\|url=https://www.~~berria~~euskaltzaindia.eus/~~paperekoa/1892/020/002/2023-06-28/mazedonia-euskaraz~~index.~~htm~~php?option=com_ehha&view=frontpage&Itemid=466&lang=eu&gaia=&lekua=&testua=mertxika\|aldizkaria=~~Berria~~www.euskaltzaindia.eus\|sartze-data=2023-06-28}}</ref> [[~~Orotariko~~Blanca ~~Euskal Hiztegia\|Orotariko Euskal Hiztegiaren~~Urgell]] hizkuntzalariaren arabera, ~~''piku''~~[[Ibarguen-Cachopin ~~hitza~~kronika\|Ibarguen-Cachopin ~~hastapenetik~~kronikak]] ~~erabili~~(XVI. ~~izan~~mendea) daesaera ~~literaturan,~~hau ~~aldaera~~jasotzen ~~grafiko~~du: ~~batzuk gorabehera (~~«''~~piko'',~~Madaria ~~''phiko'',~~eta ~~''fiko''~~Muxika, ~~''fiku'',~~frutu ~~''biku'',~~on ~~''iko'',~~bi dira»''~~figo'' edo ''igu'')~~.<ref>{{Erreferentzia\|izena=Blanca\|abizena=~~Euskaltzaindia~~Urgell\|izenburua=~~Orotariko Euskal Hiztegia~~Mazedonia ~~> ''piku''~~euskaraz\|hizkuntza=eu\|data=2023-06-28\|url=https://www.~~euskaltzaindia~~berria.eus/~~index~~paperekoa/1892/020/002/2023-06-28/mazedonia-euskaraz.~~php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu&query=piku~~htm\|aldizkaria=~~www.euskaltzaindia.eus~~Berria\|sartze-data=2023-06-28}}</ref> == Ezaugarriak == [[Hosto-iraunkor\|Hosto]] <nowiki/>erorkorreko eta [[adaburu]] zabaleko fruta-arbola da mertxikondoa; 3-6 m garai izan daiteke. === Zurtoina – Azala === Enborra txikia, zimurra eta [[gorri]]xka izaten da. === Hostoak === Hostoak leunak, lantza-formakoak eta meheki zerradunak dira. === Loreak === Martxotik maiatzera loratzen da mertxikondoa. Hostoak baino lehen ateratzen dira loreak -galtzarbetan-, eta zuriak edo arrosak dira. === Fruitua === [[Fitxategi:Yellow peach and cross section.jpg\|thumb\|ezkerrera\|200px\|Mertxika baten irudia eta barne itxura.]] Mertxikondoaren fruitua [[drupa]] da; pubeszentea, [[hori]]a edo [[more]]a, eta kolore bereko mamia duena. Hazia hezur gogor batez inguratuta dago. Mertxika bizitza luzearen eta hilezkortasunaren sinbolo dira. Mertxikak [[Txinako Herri Errepublika\|Txinan]] eta herrialdeko [[portzelana]] ezagunak horien marrazkiekin apaindu ohi dituzte. ==== Nutrizio informazioa ==== Nutrizio informazioa (100g) * [[Ur]]a %87 * [[Kaloria]]k - 37 * [[Karbono hidrato\|Karbohidratoak]] - 9 g * [[Zuntz]]a - 1,4 g * [[Potasio]]a - 140 mg * [[Magnesio]]a - 9 mg * [[Iodo]]a - 3 mcg * [[C bitamina]] - 8 mg == Historia eta habitata == Mertxikondoa jatorriz [[Txinako Herri Errepublika\|Txinakoa]] da eta badira 3.000 urte landatzen dutela. Mendiko merkatari-bideetatik eraman zuten Pertsiara ([[Iran]]). [[K. a. 330]] urtean, [[Grezia]]ra iritsi zen mertxikondoa eta [[Erdi Aroa]]n bere ekoizpena Europa osora hedatu zen. Gaur egun, munduko fruta arbola hedatuena da eta ekoizle nagusiak hauek dira: [[Txinako Herri Errepublika\|Txina]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[Argentina]], [[Txile]], [[Grezia]], [[Frantzia]] eta [[Espainia]]. Iraila udaren eta udazkenaren arteko igarotze hila da. Euriak hasten dira, eta mertxikak, maiatzaren lehen hamabostaldiaz geroztik [[Iberiar penintsula]]ko hego-ekialdetik iritsi direnak, orduan [[Lleida]]n eta [[Aragoi]]n agertzen dira. == Barietateak == [[Fitxategi:Nectarines summer 2006.jpg\|thumb\|upright\|Nektarina mertxikaren kultibar bat da]] * Paviak * Nektarinak/Brinoiak * Paraguaioak/Mertxika zapalak * ''Pentoo'' edo ''Pan Tao'' (txinatarra) * Mami zuria: ''Charles roux'' - ''May flower'' - ''Redwing'' - ''Ribet'' - ''Robin'' * Mami horia:'' Cardinal'' - ''Dixie Red'' - ''Early Red'' -''Early O'Henry'' - ''Red Haven'' - ''Sun Haven'' - ''Spring crest'' == Galeria == <gallery perrow="5"> Image:Peach flowers.jpg\|Loreak Image:PeachesInSyrup.jpg\|Azukre-uretan File:Yellow nectarine and cross section.jpg Image:Pfirsiche.jpg\|Mertxikak File:Peachblossoms3800ppx.JPG\|Loreak File:Nectarine branch surachit.jpg\|Nektarinondoko loreak File:Pfirsichbaum 01.jpg\| </gallery> == Erreferentziak == * Artikulu honen edukiaren zati bat Botanika.wikispaces.com webgunetik hartu da, CC BY-SA 3.0 lizentziapean. {{erreferentzia_zerrenda\|30em}} == Kanpo estekak == ~~{{wikiztegia\|piku}}~~ {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:~~Fruituak~~Fruitu arbolak]] [[Kategoria:~~Ficus~~Prunus]] [[Kategoria:Asian jatorria duten frutak]]

Piku: berrikuspenen arteko aldeak