Wikipedia

Zerrenda:Hilda edo hilzorian dauden hizkuntzen azken hiztun ezagunak

Zerrenda honetan, hilda edo hilzorian dauden hizkuntzen azken hiztun ezagunak ageri dira. Hizkuntza hila da jatorrizko hiztunik edo hiztun gaiturik ez duena, hau da, dagoeneko inoren lehen hizkuntza ez den hizkuntza bat (nahiz eta batzuetan hizkuntzalari batzuek edo beste pertsona batzuek bigarren hizkuntzatzat jakin).

Gaur egun, sei mila hizkuntza bizietatik 500 inguru hilzorian daude eta laster galduko dira. Kasu gehienetan, adin handiko hiztun batzuek badakizkite, eta ez dute erraz hitz egiten.[1] Zerrenda honetan, galduta edo galzorian dauden hizkuntzetako azken hiztunen izen dokumentatuak daude.

Ordena kronologikoa aldatu

XVII. mendean hilak aldatu

  • Chesten Marchant (1676an hil zen), uste da kornubiera hizkuntzaren azken hiztun elebakarra izan zitekeela; geroago hil zen Dolly Pentreathek, berriz, kornubieraz ez ezik ingelesez ere hitz egiten zuen.

XVIII. mendean hilak aldatu

XIX. mendean hilak aldatu

  • Frances Johnson, Oregongo takelma hizkuntzaren azken hiztun aditua, lehenago Estatu Batuetan hitz egin zena.
  • Walter Sutherland (1850ean edo hila), norn hizkuntzaren azken hiztuna.
  • Nikonha (ggb. 1765-1871), tutelu hizkuntzaren azken hiztun ez-mestizoa (nahiz eta cayuga-tutelo ondorengo mestizoen artean oraindik denbora batez hizkuntza hori jakin zuten).
  •  
    Truganini Tasmaniako hizkuntzetako baten hiztuna
    Truganini (ggb. 1812-1876), Tasmaniako hizkuntza bateko azken hiztun etniko purua; Fanny Cochrane Smithek ere hizkuntza tasmandar bat bazuen.
  • John Davey (1812-1891), Cornuallesko baserritar bat izan zen, kornubiera hizkuntzaren[2] jakintza tradizionala izan zuen azkenetako bat.
  • Tuone Udaina (1898 hil zen), dalmazieraren azken hiztuna.

XX. mendean hilak aldatu

  •  
    Tasmaniako Fanny Cochrane Smith-en hitzak grabatzen.
    Fanny Cochrane Smith (1834-1905), tasmaniar hizkuntza bateko azken hiztun gaitua.
  • Fidelia Fielding (1827-1908), Connecticuten lehenago hitz egindako algonkin hizkuntza baten hiztuna.
  • John Mann (1834-? ), kornubiera lehen hizkuntza zuen azken hiztuntzat dokumentatua. Txikitan, haur-talde batean hitz egiten zuen kornubieraz; 1914an, ordurako 80 urte zituztela, elkarrizketa egin zioten talde horri.[3]
  • Ishi (1860-1916), yana etniako azken kidea, eta etnia horretako hizkuntzatik bizirik atera zen azken hiztuna yahi hizkuntza da.
  • Sally Noble (1922an hil zen), tximariko azken hiztuna.
  • Ascensión Solórsano (1854-1930), mutsun hizkuntzaren azken hiztuna, uti familiako hizkuntza[4]
  • Watt Sam (1876-1944) eta Nancy Raven (1872-1957) natchez hizkuntzaren azken hiztunetako bi izan ziren.
  • Isabel Meadows (1846-1939), Rumsen hizkuntzaren azken hiztun trebea, Kaliforniako uti familiako hizkuntza bat.
  • Mary Yee (1897-1965), Kaliforniako chumash familiako barbarbareño hizkuntzaren azken hiztuna.[5]
  • Ned Maddrell (1877-1974), manes hizkuntzaren jatorrizko azken hiztuna, hizkuntza zeltikoa.
  •  
    Armand Lunel (1920), shuadit-ezko hiztuna, okzitanierazko judu-erromantze aldaera
    Armand Lunel (1892-1977), shuadit-ezko hiztuna, okzitanierazko judu-erromantze aldaera.
  • Alf Palmer (ca. 1891-1981), warrunguko azken hiztuna, Australiako aborigen hizkuntza.
  • Jack Butler (1901-1986), Jiwarliren hiztuna, Australiako aborigen-hizkuntza.
  • Roscinda Nolásquez (1892-1987), Kupeñoko azken hiztuna, Kaliforniako hegoaldeko hizkuntza utoazteka.
  • Klavdiya Plotnikova (ggb. 1895-1989), kama hizkuntzen azken hiztuna (Ural mendien ekialdean hitz egiten zen samoieda hizkuntzak).
  • Morndi Munro (1990eko hamarkadan hil zen), Australiako mendebaldeko Unggumi hizkuntzaren azken hiztun eskuduna.
  • Fidela Bernat (1898-1991), Erronkariko euskararen azken hiztun ezaguna.
     
    Euskalkien eremuak, Koldo Zuazoren sailkapenari jarraituz.      Erronkariera (galdua)
  • Tevfik Esenç (1904-1992), ubykh hiztun trebea.
  • Algy Paterson (1995ean hil zen), Mendebaldeko Australiakoa den Martuthunira hizkuntzaren azken hiztun eskuduna.
  • Truman Washington Dailey (1898-1996), chiwere hizkuntzaren Otoe - Missouria euskalkiaren azken hiztuna.
  • Red Thunder Cloud (1919-1996), katawba hizkuntzaren azken hiztuna.
  • Valentina Vyie (1997an hil zen), sirenik hizkuntaren azken hiztuna, Siberiako ekialdeko muturreko hizkuntza eskimala.
  • Carmel Charles (1912-1999), mendebaldeko Australiako nyulnyul hizkuntzan aditua zen azken hiztuna.

XXI. mendean hilak aldatu

Azken hiztun bizidunak aldatu

  • Amadeo García (1950 inguruan jaioa) taushiro hizkuntzako azken hiztuna da (Peru).
  • Charlie Mungulda, natiboan amurdag hizkuntzaren azken hiztuna.[13]
  • John Steckley (1949), wyandot hizkuntzaren azken hiztun ezaguna (nahiz eta ez zen jatorrizko hiztuna).
  • Verdena Parker (1936), hupa hizkuntzaren azken hiztuna.[14]
  • Blas Jaime (1934), azken chanás hiztuna.[15]

Ikus, gainera aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ (Ingelesez) Endangered languages Ethnologue: Languages of the World.
  2. ↑ (Ingelesez) De Bruxelles, Simon (May 21, 2008). "After centuries, Cornish agree how to speak their language". The Times.
  3. ↑ (Ingelesez) http://www.thisiscornwall.co.uk/Legend-Dolly-Pentreath-outlived-native-tongue/story-13069391-detail/story.html
  4. ↑ (Ingelesez) Mutsun Language Foundation.
  5. ↑ (Ingelesez) Grant, C.. (1978). «Chumash: Introduction» Handbook of North American Indians 8: 505–508..
  6. ↑ (Estonieraz)Eesti Päevaleht "Suri viimane vanema põlve emakeelne liivlane" ("El último hablante nativo de Livonio ha muerto"), 4 de marzo de 2009.
  7. ↑ (Ingelesez) Pradeep, K.. «Tribute to Cochin Creole Portuguese» The Hindu.
  8. ↑ (Ingelesez) Lives Remembered. 2010-02-10.
  9. ↑ (Ingelesez) David Charter. (2013-06-05). Death of a language: last ever speaker of Livonian passes away aged 103. .
  10. ↑ (Ingelesez) «The Last Living Speaker of Wichita» (audio elkarrizketa) NPR.
  11. ↑ (Gaztelaniaz) «La imborrable obra de Dora Manchado: ¿la última guardiana de la lengua tehuelche?» infobae (Noiz kontsultatua: 2023-09-06).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) Redacción. (2019-12-15). «El legado de Dora, la última hablante del tehuelche» Diario Río Negro | Periodismo en la Patagonia (Noiz kontsultatua: 2023-09-06).
  13. ↑ (Ingelesez) Associated Press. (2007-09-20). «Scientists Race Around World to Save Dying Languages» Fox News.
  14. ↑ (Ingelesez) Newberry, Daniel. «Rescuing Languages From Extinction: The Experience of the Hoopa Valley, Karuk, and Yurok Tribes» Jefferson Public Radio.
  15. ↑ (Gaztelaniaz) Centenera, Mar. (2017-08-09). El último hablante de chaná, una lengua que se creía extinguida desde hace un siglo. .
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Zerrenda:Hilda_edo_hilzorian_dauden_hizkuntzen_azken_hiztun_ezagunak&oldid=9405351"(e)tik eskuratuta