The Wizard of Oz (1939ko filma)

The Wizard of Oz (euskaraz Ozeko Aztia) 1939ko Victor Fleming estatubatuar zinema zuzendariaren filma bat da. Halere eta nahiz eta filmaren tituluetan ez agertu, Norman Taurog, Richard Thorpe, George Cukor, King Vidor eta Mervyn LeRoy zinema zuzendariek ere parte hartu zuten. Denborarekin kultuzko filma bilakatu da.

The Wizard of Oz (1939ko filma)
Jatorria
Argitaratze-data	1939
Izenburua	The Wizard of Oz
Jatorrizko hizkuntza	ingelesa
Jatorrizko herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Banatze bidea	eskatu ahalako bideo
Ezaugarriak
Genero artistikoa	fantasiazko filma, musika-filma, abenturazko filma, family film (en) , eleberri batean oinarritutako filma eta film dramatikoa
Hizkuntza	ingelesa
Iraupena	98 minutu
Kolorea	koloretakoa, Sepia eta zuri-beltzekoa
Telesaila	Family Classics (en)
Deskribapena
Oinarritua	OZeko aztia
Honen parte da	Memory of the World Register – Europe and North America (en) Vatican's list of films (en) National Film Registry (en)
Grabazio lekua(k)	Sony Pictures Studios (en)
Zuzendaritza eta gidoia
Zuzendaria(k)	Victor Fleming King Vidor
Gidoigilea(k)	Noel Langley (en) Florence Ryerson Edgar Allan Woolf Arthur Freed Jack Haley (en) Bert Lahr Herman J. Mankiewicz Ogden Nash George Seaton L. Frank Baum Irving Brecher (en) William H. Cannon (en) Herbert Fields Samuel Hoffenstein John Lee Mahin (en) Robert Pirosh (en) Sid Silvers Yip Harburg [[Kategoria:Noel Langley (en) idatzitako filmak]] [[Kategoria:Jack Haley (en) idatzitako filmak]] [[Kategoria:Irving Brecher (en) idatzitako filmak]] [[Kategoria:William H. Cannon (en) idatzitako filmak]] [[Kategoria:John Lee Mahin (en) idatzitako filmak]] [[Kategoria:Robert Pirosh (en) idatzitako filmak]]
Antzezlea(k)
Judy Garland (Dorothy Gale (en) ) Frank Morgan Ray Bolger Jack Haley (en) Bert Lahr Margaret Hamilton Billie Burke Charley Grapewin Pat Walshe Terry (en) Clara Blandick Lois January Margaret Pellegrini Meinhardt Raabe (en) Rolfe Sedan Jerry Maren Billy Curtis [[Kategoria:Jack Haley (en) antzeztutako filmak]] [[Kategoria:Terry (en) antzeztutako filmak]] [[Kategoria:Meinhardt Raabe (en) antzeztutako filmak]]
Ekoizpena
Ekoizlea	Arthur Freed
Konpainia ekoizlea	Metro-Goldwyn-Mayer
Edizioa	Blanche Sewell (en)
Ekoizpen-diseinatzailea	Malcolm Brown (en) William A. Horning (en) Jack Martin Smith (en)
Bestelako lanak
Musikagilea	Harold Arlen
Argazki-zuzendaria	Harold Rosson
Jantzi-diseinatzailea	Adrian
Fikzioa
Kontakizunaren tokia	Kansas, Land of Oz (en) , Emerald City (en) eta Munchkin Country (en)
ikusi Dorothy Gale (en) , Scarecrow (en) , The Tin Man (en) , The Cowardly Lion (en) , Wizard of Oz (en) , Glinda the Good Witch (en) , Toto (en) , Wicked Witch of the East (en) , Wicked Witch of the West (en) , Uncle Henry (en) , Aunt Em (en) , Hunk, Hickory (en) , Zeke (en) eta Winged monkeys (en)
Fikzio-unibertsoa	Oz universe (en)
Historia
Jasotako sariak	Jatorrizko soinu banda onenaren Oscar Saria 12th Academy Awards (en)
Nominazioak	Jatorrizko soinu banda onenaren Oscar Saria Jatorrizko soinu banda onenaren Oscar Saria 12th Academy Awards (en) Herbert Stothart Academy Award for Best Special Effects (en) 12th Academy Awards (en) Albert Arnold Gillespie (en) , Douglas Shearer (en) Zuzendaritza artistiko onenaren Oscar Saria 12th Academy Awards (en) Cedric Gibbons, William A. Horning (en) Film onenaren Oscar Saria 12th Academy Awards (en) Academy Award for Best Cinematography, Color (en) 12th Academy Awards (en) Harold Rosson
thewizardofoz.warnerbros.com

Filma L. Frank Baum idazleak 1900. urtean idatzitako The Wonderful Wizard of Oz eleberrian oinarritua dago.

Filma hau sei Oscar Sarietarako izendatua izan zen, urte hartan Gone with the Wind filma lehiakide gogorra izan zuen eta ia sari guztiak bereganatu zituen, halere The Wizard of Oz filmak bi sari irabazi zituen: Jatorrizko soinu banda onena eta Jatorrizko abesti onena, azken hau Over the Rainbow abesti ospetsuari esker.

Sinopsia

Dorothy Gale neskato umezurtza bere izeba Emma Clara Blandick eta osaba Henry-rekin batera Kansaseko baserri batean bizimodu lasaia darama, haiekin batera hiru morroi xelebre bizi direlari: Hunk (Ray Bolger), Zeke (Bert Lahr) eta Hickory (Jack Haley). Egun batez, Dorthyren Toto txakurrak haien bizilaguna den Gulch andere neskazar zorrotzari (Margaret Hamilton) hozka egindo dio. Gulch andereak sheriffaren aginduz txakurra berarekin eramango du, nahiz eta Emma izebak eta Henry osabak ez eramateko eskatu. Totok ihez egin eta Dorothyrengana itzuliko da, hau erabat poztu eta laster Gulch anderea bueltan izango duetala ohartzen delarik. Toto berarekin bat eraman eta "Ostadarraren gain" bizitza hobe baten bila abiatzea erabakitzen du.

Bidaia abiatzean Dorothy neskatoak Marvel profesorea (Frank Morgan) topatuko du, Dorothyz axolatu gabe, neskatoari bere izeba Emma gaixo dagoela sinistaraziko dion azti xarmant baina gezurti bat. Dorothy baserrira itzultzen saiatuko da, baina aurretik bere familia etxearen atzealdeko soto batean ezkutatzera behatuarazi dituen tornado baten ondorioz kolpe bat jaso eta Dorothy etxe barnean zerraldo erori eta konorterik gabe geldituko da.

Goitik behera: Dorothy neskatoa, Ozeko Aztia, Txorimaloa, Leoia eta Latoizko Gizona.

Dorothy esnatu eta tornadoak etxea irentsi duela jabetzean nahasturik geldituko da. Gelako lehiotik Gulch anderea erratz baten gainean hegan doan sorgin beldurgarri batean bilakatua ikusiko du. Geroxeago, tornadoak Dorothy eta Toto txakurra dauden etxea Ozeko ostadarrean erortzen utziko ditu.

Glinda, Iparraldeko Sorgina (Billie Burke), iritsi eta Dorothyri Munchkinland ("Ipotxen Lurraldea") lurraldean dagoela berri emanen dio. Dorothyk Ekialdeko Sorgin Gaiztoa hil duela ere esaten dio, bere etxea haren gainean eroraraziz. Sorginak errubi kolorezko zapata edo txapinak zeramatzan.

Glinda adoretuta, ipotxak euren ezkutalekuetatik irten eta sorgin maltzurraren heriotza ospatzen dute, baina bapatean haren ahizpa den Mendebaldeko Sorgin Gaiztoa azaldu (hau ere Margaret Hamilton aktoreak antzeztua) eta bere ahizparen errubizko zapata boteretsuak berari emateko eskatuko du. Glindak aztikeriz errubizko zapatak Dorothyren oinetan ipiniko ditu eta Mendebaldeko Sorgin Gaiztoari bere ahalmenek Ipotxen Lurraldean inongo gaitasunik ez dituztela oroituaraziko dio. Mendebaldeko Sorgin Gaiztoak Dorothyz mendekatzea hitzemango du eta etorri den gisa bat-batean sugar eta ke artean joango da.

Glindak Dorothyri Kansasera itzultzeko modu bakarra Hiri Esmeraldan bizi den Ozeko Aztiari laguntza eskatuz dela aipatuko dio. Bestalde, Glindak Dorothyri errubizko oinetakoak inoiz ez kentzeko eta Hiri Esmeraldara doan harlauza horizko bidea jarraitzeko ohartuko dio.

Harlauza horizko bidean barna doala, Dorothyk hiru adiskide egingo ditu: burmuinik gabeko txorimaloa (hau ere Ray Bolger aktoreak antzeztua), bihotzik gabeko latoizko gizona (hau ere Jack Haley aktoreak antzeztua) eta lehoi koldarra (hau ere Bert Lahr aktoreak antzeztua). Hiru adiskideek Dorothy neskatoari aztia bilatzen lagunduko diote, bide batez haietako bakoitzak ere euren nahia edo irrikia lortzeko itxaropenez (burmuina, bihotza eta kemena). Bidean zehar sagarrondo haserretuek erasotuko dituzte, Mendebaldeko Sorgin Gaiztoak ere laukotea geldiarazteko saiakerak burutuko dituelarik.

Azkenik Hiri Esmeraldara ailegatu eta sorginak euren gain hegan eta zeruan kezko erratzez «DOROTHY AMORE EMAN» ("SURRENDER DOROTHY") hitzak idatzi ostean aztia topatzea lortuko dute. Aztia (hau ere Frank Morgan aktoreak antzeztua) su eta kez inguratutako buru beldurgarri eta hegalari modura agertzen zaie. Sorginaren erratz hegalaria eureganatzeko gai izan ezkero, laukotea laguntzeko prest agertzen da.

Sorginaren gaztelurako bidean, laukoteak tximino hegalari batzuen erasoa jasaten du, Dorothy eta Toto atzeman eta sorginari ematen dizkiotelarik, honek neskatoari errubizko oinetakoak emateko eskatuko dio. Dorothyk uko egitean, sorginak haiek indarrean kentzen saiatuko da, baina txinparta zaparrada batek bere asmotik geldiaraziko du. Dorothy bizi den arteraino oinetakoak bereganatzea ezinezkoa izango zaiola jakiten duenean, sorginak neskatoa hiltzea gogoeta egiten du.

Totok gaztelutik ihea egin eta txorimaloa, latoizko gizona eta lehoia topatuko ditu, hirukotea gaztelurantz gidatuz. Han hiruak eta txakurra ezkutuan daudela, hiru gerlarik erasotuko dituzte. Leoiaren garaipenaren ondoren, honek eta beste bi adiskideek gerlarien erropekin jantzi eta gazteluan barneratuko dira. Jada barnean daudela, Dorothy askatu eta ihes egiten saiatuko dira. Sorginak eta bere gerlariek adiskide taldea terraza batean txokoratuko dituzte. Sorginak txorimaloari su eman eta Dorothyk ur -ontzi batez sua amatatuko du, baina nahigabe sorgina urez busti eta sorgin izutua denen begien aurrean desegin eginen da. Gainera taldearen harridurarako, gerlariak sorginaren heriotzarekin alai agertzen dira. Gerlariek sorginarengandik askatzeagatik Dorothyri eskerron gisa haren erratz hegalaria emango diote. Jada itzuli eta aztiaren aurrean daudela, "Zoazte eta bihar itzuli" esaten die. Totori esker aztia berez ez dela zinezko aztia aurkituko dute, gortina baten atzealdean dagoen gizon arrunt bat baizik. Hau jakitean, laukotea aztiak iruzur egin diela eta goibel daude, baina aztiak zentzua erabiliz euren arazoentzako konponbidea ematen die: txorimaloari diploma bat emango dio, latoizko gizonari bihotz itxurako erlojua eta lehoiari kemenaren domina.

Aztiak laukoteari bera ere jaiotzez Kansaskoa dela azalduko die, eta bera Ozen egotearen arrazoia bere globo aerostatikoak matxuran dagoela. Aztiak Dorothy neskatoa jaiotetxera globoz eramatea hitzematen du, baina behin txorimaloa, latoizko gizona eta leoia Hiri Esmeraldaren arduraz laga eta gero. Aireratu baino aurretik, Totok globoaren saskitik jauzi egin eta katu baten atzetik joanen da. Dorothyk ere txakurra harrapatzeko saskitik jauzi egin eta aztiak globoaren kontrola galduko du, honenbestez neskatoa eta txakurrik gabe aireratuko delarik. Dorothy gainontzeko bere bizitza osoko egunak Ozen iragateko ideiara egin den unean Glinda agertuko da, eta neskatoari bere errubizko oinetakoak bera eta txakurra jaiotetxera itzultzeko erabiltzeko esango dio. Glindak neskatoari hasiera batean oinetakoen botere hura nahita esan ez ziola aipatuko dio,honela neskatoak "bere bihotzaren desioa bere patioan topatzeko gai ez bazen, orduan zinez inoiz galdu ez zuelako" ikas zezan.

Dorothy eta Totok euren adiskideak agurtu eta Glindaren argibideei buru belarri jarraitzen diete: «zure orpoak batera kolpatu eta honako hitz hauek errepikatu: 'Jaiotetxea bezalako beste lekurik ez zegon'. Bapatean neskatoa esnatu eta bere familia eta lagunez inguratua dagoela ikusiko du, haiei bere bidai bitxia azalduz. Denak barre egin eta dena amesgaizto bat izan dela esanen diote. Dorothy alai batek Toto besarkatu eta bere bidaia benetakoa izan dela erabat sinistarazita txakurrari honako esaldi hau aipatzen dio: «Zinez jaiotetxea bezalako beste lekurik ez zegok».

Aktoreak

Lehoi koldarra (Bert Lahr), Dorothy (Judy Garland), Txorimaloa (Ray Bolger) eta Latoizko Gizona (Jack Haley).

• Judy Garland: Dorothy Gale
• Frank Morgan: Marvel irakaslea / zaindaria / gurdilaria / atezaina / Ozeko aztia
• Ray Bolger: Hunk / txorimaloa
• Bert Lahr: Zeke / lehoi koldarra
• Jack Haley: Hickory / latoizko gizona
• Billie Burke: Glinda, iparraldeko sorgin zintzoa
• Margaret Hamilton: Elmira Gulch / mendebaldeko sorgin gaiztoa
• Charley Grapewin: Osaba Henry
• Clara Blandick: Izeba Em
• Pat Walshe: Nikko
• Terry: Toto txakurtxoa

Kanpo estekak

• The Wizard of Oz filmaren IMDBko fitxa irakurgai (Ingelesez)
• The Wizard of Oz filmaren webgune ofiziala (Ingelesez)
• 1939ko The Wizard of Oz filmaren iragarkia ikusgai. Youtube.com (Ingelesez)

• Datuak: Q193695
• Multimedia: The Wizard of Oz (film) / Q193695