Rosika Schwimmer
| Rosika Schwimmer | |||
|---|---|---|---|
.jpg) | |||
1918ko azaroaren 19a - 1919ko urtarrila | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Budapest, 1877ko irailaren 11 | ||
| Herrialdea |  Hungaria 1921) | ||
| Heriotza | New York, 1948ko abuztuaren 3a (70 urte) | ||
| Heriotza modua | berezko heriotza: pneumonia | ||
| Familia | |||
| Familia | ikusi
| ||
| Hezkuntza | |||
| Hizkuntzak | hungariera alemana | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | kazetaria, saiakeragilea, politikaria, bakearen aldeko aktibista, editorea, hizlaria eta sufragista | ||
| Kidetza | Women's International League for Peace and Freedom (en)  International Committee of Women for Permanent Peace (en) | ||
| Sinesmenak eta ideologia | |||
| Erlijioa | ateismoa | ||
Rosika Schwimmer (Budapest, 1877ko irailaren 11 – New York, 1948ko abuztuaren 3a) aktibista feminista, bakezale eta sufragista hungariarra izan zen.[1]
Biografia aldatu
Rosika Schwimmer (hungarieraz: Schwimmer Rózsa; 1877ko irailaren 11 - 1948ko abuztuaren 3a) hungariar sufragista eta feminista izan zen. Munduko Gobernuaren aldeko kanpainaren sortzaileetako bat izan zen Lola Maverick Lloydekin, eta munduko bakeari buruz zuen ikuspegi erradikalak munduko hainbat mugimendu eta erakunde federalista sortzera eraman zuen. Lehen aldiz aurreikusi eta hirurogei urtera, sortzen lagundu zuen mugimenduak lidergo papera hartu zuen Nazioarteko Zigor Gortearen sorreran, [4] [5] [6] gerra krimenak, gizateriaren aurkako krimenak eta genozidioa leporatzeaz arduratzen zen lehen nazioarteko auzitegi iraunkorra.
Schwimmer familia judu batean jaio zen Budapesten 1877an, eta eskola publikoan graduatu zen 1891n. Hizkuntzalari batek zortzi hizkuntza hitz egin edo irakurtzen zituen. Bere ibilbidearen hasieran, zailtasunak izan zituen soldata duina ordainduko zuen lan bat aurkitzeko, eta esperientzia horrek emakumeen enplegu-arazoekiko sentsibilizatu zuen. Emakume langileei buruzko estatistikak emateko datuak bilduz, Schwimmer emakumeen sufragioko nazioarteko mugimenduko kideekin harremanetan jarri zen, eta 1904an borrokan sartu zen. Hungariako emakume langileen lehen erakunde nazionalaren eta Hungariako Elkarte Feministaren sortzaileetako bat izan zen. 1913an Budapesten ospatutako Emakumeen Sufragioaren aldeko Nazioarteko Aliantzaren Zazpigarren Konferentzia antolatzen ere lagundu zuen.
Hurrengo urtean, Schwimmer Londresen Sufragio Femeninoaren aldeko Nazioarteko Aliantzaren prentsa idazkari gisa kontratatu zuten. Lehen Mundu Gerra hasi zenean, atzerritar etsai izendatu zuten, eta Europa utzi zuen Estatu Batuetara joateko. Han, sufragioari eta bakezaletasunari buruz hitz egin zuen. Emakumearen Bakearen Alderdiaren eta Bakearen eta Askatasunaren aldeko Emakumeen Nazioarteko Liga bihurtuko zen erakundearen sortzaileetako bat izan zen.
1915ean, Hagako Emakumeen Nazioarteko Kongresura joan ondoren, beste feminista batzuekin lan egin zuen Europako Kanpo Harremanetarako ministroak konbentzitzeko munduko gaietan bitartekari baketsuak izateko erakunde bat sor zezaten, eta funtsezkoa izan zen Henry Ford Bakearen Itsasontzia flatzeko konbentzitzeko. 1916tik 1918ra, Schwimmer Europan bizi izan zen, gerrari amaiera emateko hainbat planetan lan eginez. Hungariako Lehen Errepublika ezarri zenean, munduko lehen enbaxadoreetako bat izendatu zuten (Hungariatik Suitzara) 1918an. Errepublika estatu-kolpe batek agintetik kendu zuenean, Estatu Batuetara ihes egin zuen, hungariar hiritartasunari uko eginez.
Naturalizazioa eskatzean, Schwimmer baztertu egin zuten bere bakezaletasunean oinarrituta. Kasua apelazioan baliogabetu zen 1928an, eta hurrengo urtean apelazioa ezeztatu zuen Estatu Batuetako Gorte Gorenak Schwimmerren aurkako Estatu Batuen erabakian. Bizitza osoan, aberrigabe egon zen. Osasun arazoengatik eta difamazio kanpaina batengatik lan egiteko gai ez zela, lagun leialek babestu zuten.
1935ean, Schwimmerrek eta Mary Ritter Beardek Emakumeen Artxiboen Munduko Zentroa ezarri zuten, emakumeen historiarako hezkuntza-erreferentzia bat sortzeko eta eragin handiko emakumeen banakako eta antolakuntzako lorpenak dokumentatzeko. Munduko lehen federalistetako bat izan zen, 1937an mundu gobernu bat proposatuz. 1948an Bakearen Nobel Sarirako izendatua, batzordeak urte horretan ez ematea erabaki baino lehen hil zen. 1952an, Estatu Batuetako naturalizazio-legeak aldatu egin ziren kontzientzia-objekzioa ahalbidetzeko.
Kirmen Uribek Rosika Schwimmer sufragista eta bakezalearen bizitzan oinarritutako Izurdeen aurreko bizitza nobela idatzi zuen 2021ean[2][3]
Erreferentziak aldatu
- ↑ Rosika Schwimmer, líder de movimientos pacifistas y feministas | Radio Sefarad. (Noiz kontsultatua: 2022-01-07).
- ↑ Gipuzkoa, Noticias de. «Kirmen Uribe: "Edozein erabakik aldaketa bat dakar"» www.noticiasdegipuzkoa.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-08).
- ↑ Arrese, Gorka. «Izurdeak bihurtu ziren maitale haiek» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-01-08).
Bibliografia aldatu
- Baratta, Joseph Preston (2004). The Politics of World Federation: United Nations, UN reform, atomic control (en inglés). Greenwood Publishing Group. ISBN 0-275-98066-9.
- Clark, Linda L. (2008). «Women and Achievement in Nineteenth-Century Europe». New Approaches to European History (Cambridge University Press). ISBN 9780521650984. ISSN 1362-6310.
- Dawley, Alan (2003). Changing the World: American Progressives in War and Revolution (en inglés). Princeton University Press. ISBN 0-691-11322-X.
- Eley, Geoff (2002). Forging Democracy : The History of the Left in Europe, 1850-2000 (en inglés). Oxford University Press. ISBN 0-19-503784-7.
- McClymer, John F. (1994). «Schwimmer, Rosika». En: Judy Barrett Litoff y Judith McDonnell. Biographical dictionaries of minority women (en inglés) (Taylor & Francis): 272-273. ISBN 0-8240-5306-0.
- Rappaport, Helen (2001). «Schwimmer,Rosika (1877-1948)». Encyclopedia of Women Social Reformers (en inglés) (ABC-CLIO) 1: 625-628. ISBN 1-57607-101-4.
- Schott, Linda Kay (1997). Reconstructing Women's Thoughts: The Women's International League for Peace and Freedom Before World War II Modern America (en inglés). Stanford University Press. ISBN 0804727465.
Kanpo estekak aldatu
| Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Rosika Schwimmer |
Datuak: Q853932
Multimedia: Rosika Schwimmer / Q853932
