Abuztuaren 3
data
Abuztuaren 3a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hamabostgarren eguna da, 216.a bisurteetan. 150 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
- 1492 –
- Kristobal Kolon Amerikara abiatu zen Palos de la Fronteratik, Huelva, Espainia.
- Errege-erregina Katolikoek Espainian bizi ziren juduak kanporatzeko agindua eman zuten.
- 1907 – Solidaritat Obrera sindikatua Bartzelonan eratu zen
- 1914 – Lehen Mundu Gerra, Alemaniak Frantziari gerra deklaratu zion.
- 1960 – Niger Frantziatik independizatu zen.
- 2009 – 171 lagun hil ziren Sudango hegoaldean, bi triburen arteko norgehiagokan.
- 2010 – Israelek Libano hegoaldean egindako erasoak Libanoko hiru soldadu eta kazetari bat hil zituen.
- 2014 – Txinako Yunnan eskualdean 6,1 graduko lurrikara gertatu zen. Gutxienez 410 hildako eragin zituen.
Arte eta kultura aldatu
Mundua aldatu
- 1829 – Gilen Tell (frantsesez: Guillaume Tell), Gioachino Rossiniren musika eta Étienne de Jouy eta Hippolyte Bisen libretoa duen opera estreinatu zen Parisko Théâtre de l'Académie Royale de Musiquen.
- 1973 – American Graffiti filma estreinatu zen, George Lucasek zuzendu eta Richard Dreyfuss, Ron Howard, Paul Le Mat, Charles Martin Smith, Candy Clark, Mackenzie Phillips, Cindy Williams, Harrison Ford eta Wolfman Jack aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia aldatu
Kirolak aldatu
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1839 – Martin Gilbeau, euskal idazlea, medikua eta Donibane Lohizuneko auzapeza (h. 1912).
- 1890 – Matilde Huitzi, nafar maistra eta pedagogoa (h. 1965).
- 1894 – Jose Muxika Muxika, gipuzkoar legegizona eta politikaria (h. 1981).
- 1896 – Pello Zabaleta Lekuona, gipuzkoar bertsolaria (h. 1967).
- 1897 – Domingo Kareaga, bizkaitar futbolaria (h. 1947).
- 1905 –
- Estepan Urkiaga, Lauaxeta, euskal idazle eta kazetaria (h. 1937).
- Perpetua Saragueta, euskal idazlea (h. 1986).
- 1909 – Jose Maria Areiltza, euskal herritar politikari eta diplomatikoa eta Bilboko alkatea (h. 1998).
- 1912 – Kepa Ordoki, Eusko Gudarosteko gipuzkoar gudaria eta EAE alderdiko kidea (h. 1993).
- 1914 – Blanca de Silos, arabar antzezlea (h. 2002).
- 1923 – Carlos Clavería, nafar idazlea eta politikaria (h. 2009).
- 1943 – Carmelo Amas, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1954 – Txaro Begué, nafar irakasle eta eleberrigilea.
- 1957 – Joxean Muñoz, gipuzkoar idazle, gidoilari eta zinemagilea.
- 1959 – José Antonio Pastor, PSE-EEko bizkaitar politikaria.
- 1961 – Felix Izeta, gipuzkoar xake-jokalaria.
- 1962 – Rubén Bilbao, bizkaitar futbolari ohia.
- 1964 – Iñaki Antón, Uoho, bizkaitar gitarra-jotzailea eta musika ekoizlea.
- 1972 –
- Ivan Igartua, arabar idazle eta EHUko irakaslea.
- Gontzal Suances, bizkaitar futbolari ohia.
- 1974 – Garikoitz Basauri, bizkaitar futbolari ohia.
- 1975 –
- Iñaki Malumbres, nafar eskubaloi jokalari ohia.
- María Begoña Redal, nafar kirolari ohia.
- 1976 – Maider Castillo, gipuzkoar futbolaria.
- 1979 – Miren Gaztañaga, gipuzkoar aktorea.
- 1983 –
- Arkaitz Gartziandia, gipuzkoar aktorea.
- Aritz Lasa, gipuzkoar pilotari ohia.
- 1984 – Xabi Lassalle, lapurtar izotz hockeyko jokalari ohia.
- 1993 – Iñaki Olartua, gipuzkoar futbolaria.
- 1999 – Andoni Lopez de Abetxuko, arabar txirrindularia.
- 2000 – Iñigo Betolaza, bizkaitar saskibaloi jokalaria.
Mundua aldatu
- 1491 – Maria Jülich-Bergekoa, Jülich-Cleves-Bergeko dukerri batuen lehen agintaria (h. 1543).
- 1770 – Frederiko-Gilen III.a Prusiakoa, Prusiako erregea (h. 1840).
- 1802 – Nicholas Wiseman, ingeles kardinala (h. 1865).
- 1803 – Sir Joseph Paxton, ingeles margolaria, ingeniaria eta arkitektoa (h. 1865).
- 1811 – Elisha Otis, estatubatuar asmatzailea, Otis igogailu konpainiaren sortzailea eta igogailuetarako segurtasun gailu baten asmatzailea (h. 1861).
- 1823 –
- Francisco Asenjo Barbieri, espainiar konpositore eta musikologoa (h. 1894).
- Thomas Francis Meagher, irlandar nazionalista, Irlandako bandera diseinatu zuena (h. 1867).
- 1844 – Marcel Dieulafoy, frantziar arkeologoa (h. 1920).
- 1849 – Joseph Jules Dejerine, suitzar neurologoa, alexia ikerketan aitzindaria (h. 1917).
- 1851 – Georges Francis Fitzgerald, irlandar fisikaria (h. 1901).
- 1856 – Alfred Deakin, Australiako bigarren lehen ministroa (h. 1919).
- 1862 – Oswald Külpe, alemaniar filosofo eta psikologoa (h. 1915).
- 1863 – Géza Gárdonyi, hungariar idazlea (h. 1922).
- 1867 – Stanley Baldwin, Erresuma Batuko lehen ministroa (h. 1947).
- 1872 – Haakon VII.a Norvegiakoa, Norvegiako erregea (h. 1957).
- 1879 – Mrinalini Sen, India britainiarreko idazle eta sufragista bengaliarra (h. 1972).
- 1886 – Vera Fokina, errusiar dantzaria (h. 1958).
- 1887 – Rupert Brooke, ingeles olerkaria (h. 1915).
- 1890 – Martha Betz Shapley, estatubatuar astronomoa, izar bitar eklipsatzaileei buruzko ikerketarengatik ezaguna (h. 1981).
- 1899 – Louis Chiron, monakoar auto gidaria, 1 Formulako lasterketa batean parte hartu duen gidaririk zaharrena (h. 1979).
- 1900 – John T. Scopes, estatubatuar irakaslea, 1925ean eboluzioaren teoria eskolan irakasteagatik epaitua (h. 1970).
- 1901 –
- Matias Sagardoy Allo, Espainiako militar nafarra (h. 1990).
- Stefan Wyszyński, poloniar kardinala (h. 1981).
- 1902 – Regina Jonas, alemaniar errabino erreformista, munduko lehen emakume errabinoa (h. 1944).
- 1903 –
- Habib Bourguiba, Tunisiako aurreneko presidentea (h. 2000).
- Fahri Korutürk, Turkiako presidentea (h. 1987).
- 1904 – Dolores del Río, mexikar antzezlea, Mexikoko Zinemaren Urrezko Aroan izarra (h. 1983).
- 1905 – Franz König, austriar kardinala (h. 2004).
- 1906 – Alexandre Trauner, frantziar zinema-dekoratzailea (h. 1993).
- 1907 –
- Ernesto Geisel, Brasilgo presidentea (h. 1996).
- Yang Shangkun, Txinako Herri Errepublikako presidentea (h. 1998).
- 1908 – Birgit Cullberg, suediar dantzaria eta koreografoa (h. 1999).
- 1914 – Mark Kac, poloniar matematikaria (h. 1984).
- 1918 –
- Olivier Alain, frantziar konpositore, organista eta musikologoa (h. 1994).
- Maria Aurèlia Capmany, kataluniar eleberrigile, antzerkigile eta saiogilea, feminista, kultur ekintzaile eta antifrankista (h. 1991).
- 1920 – P. D. James, britainiar idazlea (h. 2014).
- 1922 – Ronan Huon, bretainiar idazlea (h. 2003).
- 1923 – Shenouda III.a, Eliza Ortodoxo Koptoko Aita Santua (h. 2012).
- 1924 – Leon Uris, estatubatuar eleberrigilea (h. 2003).
- 1925 – Alain Touraine, frantziar soziologoa (h. 2023).
- 1926 – Tony Bennett, estatubatuar abeslaria (h. 2023).
- 1927 – Elliot Silverstein, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 2023).
- 1928 – Cécile Aubry, frantziar aktorea, idazlea eta gidoilaria (h. 2010).
- 1929 – Ewy Rosqvist-von Korff, Suediako rally piloturik arrakastatsuenetakoa.
- 1930 – Pepita Caubet, aranerazko idazle eta poeta (h. 2007).
- 1934 – Jonas Savimbi, angolar politikaria, Portugalen kolonizazioaren aurkako borrokalaria (h. 2002).
- 1935 – Omero Antonutti, italiar aktorea (h. 2019).
- 1937 – Andrés Gimeno, kataluniar tenislaria (h. 2019).
- 1940 – Martin Sheen, estatubatuar aktorea.
- 1941 – Hage Geingob, Namibiako 3. presidentea (h. 2024).
- 1944 – Nino Bravo, espainiar abeslaria (h. 1973).
- 1947 –
- Francisco José Lombardi, perutar zinema-zuzendaria.
- Tadahiko Ueda, japoniar futbolaria (h. 2015).
- 1948 – Jean-Pierre Raffarin, Frantziako Lehen Ministro ohia.
- 1950 –
- John Landis, estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle, gidoigile eta aktorea.
- Ernesto Samper, Kolonbiako presidente ohia.
- 1951 – José Manuel Villarejo, espainiar enpresaburu eta polizia ohia.
- 1952 –
- Osvaldo Ardiles, argentinar futbolari ohia.
- Denis Levaillant, frantziar musikagilea eta pianista.
- 1953 – Ian Bairnson, eskoziar musikaria, The Alan Parsons Project taldeko kidea (h. 2023).
- 1958 – Lambert Wilson, frantziar aktorea.
- 1959 – Koichi Tanaka, japoniar ingeniaria, 2002ko Kimikako Nobel Saria.
- 1961 – Eva Lesmes, asturiar zinema-zuzendaria, telebistako errealizadorea eta zinema eta telebistako gidoilaria.
- 1963 –
- Graham Arnold, australiar futbolari ohia.
- James Hetfield, estatubatuar abeslari, gitarrajole eta musikagilea, Metallica taldeko kidea.
- 1964 – Abhisit Vejjajiva, Thailandiako lehen ministroa.
- 1966 – Luz Sánchez-Mellado, espainiar kazetaria eta idazlea.
- 1967 – Mathieu Kassovitz, frantziar zinema zuzendari, ekoizle, gidoigile eta aktorea.
- 1968 – Nelson Loyola, kubatar eskrimalari ohia, ezpata modalitatekoa.
- 1970 – Masaharu Suzuki, japoniar futbolari ohia.
- 1971 – Kazuaki Tasaka, japoniar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1973 –
- Stephen Graham, ingeles aktorea.
- Pilar Llop, espainiar magistratua eta politikaria.
- 1975 –
- Miquel Buch, kataluniar politikaria.
- Evika Siliņa, Letoniako lehen ministroa.
- 1977 – Óscar Pereiro, galiziar txirrindulari ohia.
- 1979 – Evangeline Lilly, kanadar modelo eta aktorea.
- 1980 – José Izquierdo, espainiar futbolaria.
- 1982 – Hugo Horiot, frantziar idazle, aktore eta pertsona autisten eskubideen aldeko ekintzailea.
- 1984 – Emily Baldoni, suediar aktorea.
- 1985 – Sonny Bill Williams, zeelandaberritar errugbilaria eta boxeolari ohia.
- 1986 –
- Carlota Casiraghi, monakoar zaldizalea eta kazetaria.
- Daria Domratxeva, bielorrusiar biatleta ohi eta entrenatzailea.
- 1988 –
- Jeffrey Sarpong, herbeheretar futbolaria.
- Jenni Sidey-Gibbons, kanadar astronauta, ingeniaria eta akademikoa.
- 1989 – Jules Bianchi, 1 Formulako frantziar pilotua (h. 2015).
- 1996 – David Solans, kataluniar aktorea.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1921 – Jaime Camps, euskal atleta, Rifen (j. 1896).
- 1929 – Bitor Garitaonandia, euskal idazlea eta jesuita (j. 1876).
- 1936 – Ramón Bengarai, euskal sindikalista eta politikaria, fusilatua (j. 1896).
- 1976 – Luis Olariaga Puiana, arabar ekonomialaria, Madrilen (j. 1885).
- 1982 – Gerardo Lizarraga, nafar margolaria, marrazkigilea eta kartelgilea, Mexiko Hirian (j. 1905).
- 1993 – Rafael Olaetxea, nafar apaiz katoliko eta historialaria (j. 1922).
- 2012 - Antonio Mateo, Irunen bizi izandako asturiar margolaria (j. 1927).
- 2018 – Pedro Berrioategortua, bizkaitar apaiz eta aktibista (j. 1928).
Mundua aldatu
- 1387 – Olaf II.a Danimarkakoa eta IV.a Norvegiakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (j. 1370).
- 1460 – Jakobo II.a Eskoziakoa, Eskoziako Erresumako erregea (j. 1430).
- 1546 – Antonio da Sangallo Gaztea, italiar arkitektoa (j. 1484).
- 1614 – Frantzisko I.a Contikoa, Contiko printzea (j. 1558).
- 1667 – Francesco Borromini, suitzar-italiar arkitekto barrokoa (j. 1599).
- 1780 – Étienne Bonnot de Condillac, frantziar filosofo eta epistemologoa (j. 1714).
- 1857 – Eugène Sue, frantziar eleberrigilea (j. 1804).
- 1889 – Félix Pyat, frantziar idazlea (j. 1810).
- 1894 – George Inness, estatubatuar paisaien margolaria (j. 1825).
- 1898 – Charles Garnier, frantziar arkitektoa (j. 1825).
- 1916 – Roger Casement, irlandar nazionalista (j. 1864).
- 1917 – Ferdinand Georg Frobenius, alemaniar matematikaria (j. 1849).
- 1922 – Minna Cauer, alemaniar hezitzailea, kazetaria eta erdi klaseko emakumeen mugimenduko aktibista (j. 1841).
- 1924 – Joseph Conrad, poloniar-ingeles idazlea (j. 1857).
- 1929 –
- Emile Berliner, alemaniar asmatzailea (j. 1851).
- Thorstein Veblen, estatubatuar ekonomialaria eta soziologoa (j. 1857).
- 1942 – Richard Willstätter, alemaniar kimikaria, 1915eko Kimikako Nobel Saria (j. 1872).
- 1948 – Rosika Schwimmer, hungariar aktibista feminista, bakezale eta sufragista (j. 1877).
- 1954 – Sidonie Gabrielle Colette, frantziar eleberrigilea (j. 1873).
- 1964 – Flannery O'Connor, estatubatuar idazlea (j. 1925).
- 1968 – Konstantin Rokossovski, sobietar militarra, Bigarren Mundu Gerrako Sobietar Batasuneko komandante ospetsuenetarikoa (j. 1896).
- 1974 – Edna Murphy, estatubatuar aktorea (j. 1899).
- 1976 – Olimpio Bizzi, italiar txirrindularia (j. 1916).
- 1977 – Makarios III.a, lehendabiziko Zipreko presidentea (j. 1913).
- 1978 – Catalina Bárcena, espainiar aktorea (j. 1888).
- 1979 – Bertil Ohlin, suediar politikaria eta ekonomista, 1977ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1899).
- 1986 – Beryl Markham, britainiar-kenyar hegazkinlaria, abenturazalea eta zaldien entrenatzailea, Ozeano Atlantikoa ekialdetik mendebaldera zeharkatu zuen lehen emakumea (j. 1902).
- 1989 – Dominic Behan, irlandar musikagilea, idazlea eta antzerkigilea, Irlandar errepublikar abesti matxino ezagun ugariren konposatzailea (j. 1928).
- 1995 – Ida Lupino, britainiar-estatubatuar aktore eta zinema zuzendaria (j. 1918).
- 1998 – Alfred Schnittke, errusiar musikagilea (j. 1934).
- 2003 – Joseph Saidu Momoh, Sierra Leonako presidentea (j. 1937).
- 2004 – Henri Cartier-Bresson, frantziar argazkilaria, fotokazetaritzaren sortzailea (j. 1908).
- 2005 – Françoise d'Eaubonne, frantziar idazle eta feminista libertarioa, ekofeminismoaren ideia plazaratu zuena (j. 1920).
- 2006 –
- Arthur Lee, estatubatuar abeslaria, Love taldeko kidea (h. 2006).
- Elisabeth Schwarzkopf, alemaniar-britainiar sopranoa (j. 1915).
- 2007 – John Gardner, britainiar idazlea (j. 1926).
- 2008 – Alexandr Solzhenitsin, errusiar eleberrigile, antzerkigile eta historialaria, 1970eko Literaturako Nobel Saria (j. 1918).
- 2009 – Charles Gwathmey, estatubatuar arkitektoa (j. 1938).
- 2010 – Ernst Reiss, suitzar alpinista, Lhotse mendiaren lehen igoera egin zuenetako bat (j. 1920).
- 2015 –
- Robert Conquest, britainiar historialari eta idazlea (j. 1917).
- Margot Loyola, txiletar folklorearen musikaria, folk-abeslaria eta ikertzailea (j. 1918).
- Suzuko Tamura, Ainhoa, japoniar hizkuntzalari eta euskalaria eta ohorezko euskaltzaina (j. 1934).
- 2017 – Ángel Nieto, motoziklismoko espainiar pilotua, mundu-mailako hamahiru tituluduna (j. 1947).
- 2019 –
- Basil Heatley, britainiar atleta (j. 1933).
- Nikolái Kardashov, errusiar astrofisikaria (j. 1932).
- Brian Lochore, zeelandaberritar errugbilaria (j. 1940).
- Mike Troy, estatubatuar igerilaria (j. 1940).
- 2020 –
- Shirley Ann Grau, estatubatuar idazlea (j. 1929).
- John Hume, Ipar Irlandako politikaria, 1998ko Bakearen Nobel Saria (j. 1937).
- Inés Rivadeneira, espainiar mezzosopranoa eta kantu-irakaslea (j. 1928).
- 2021 – Arthur Dion Hanna, Bahametako gobernadore orokorra (j. 1928).
- 2022 – Raymond Vahan Damadian, estatubatuar fisikari eta medikua, erresonantzia magnetiko (MR) bidezko eskaneatze makina asmatzailea (j. 1936).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Sehaska egutegiko izendegia: Lide eta Kexaa.
Kanpo estekak aldatu
