Le chapelier legea
Le Chapelier legea (Isaac Le Chapelier abokatu bretoiaren izenetik, 1789ko abuztuaren 4ko bilkuraren buru izan zena Biltzar Nazionalean, zeinean feudalismoa indargabetzea dekretatu baitzen, eta Konstituzioaren Adiskideen Klubaren sorreran parte hartu baitzuen, Jakobinoena deitua), 1791ko ekainaren 14an Frantzian aldarrikatua, Frantziako Iraultza betean, enpresa-askatasuna ezartzen duen, eta elkarte eta korporazioak eta nekazarien eta langileen elkarteak debekatzen dituen legea da.
| Le chapelier legea | ||
|---|---|---|
| ||
| Mota | lege | |
| Data | 1791 | |
| Herrialdea | Frantzia | |
| Lan osoa eskuragarri | archive.org… | |
,_French_politician.jpg)
Legearen aurkezpena aldatu
Isaac Le Chapelierrek Asanblea Nazionalean lege hau aurkeztean, kezkatuta, "erreinu osotik hedatu ziren" asanbladatan bildutako langileen mugimendu aurresindikal bat deskribatzen zuen. Montesquieu-ek proposaturiko bitartekaritza-organismoak baztertuz eta bere ideologia liberalari eutsiz, bere mintzaldian esan zuen: "Zalantzarik gabe hiritar guztiei elkartzen utzi behar zaie, baina ezin daiteke baimendu lanbide jakin batzuetako hirritarrak haiek izendatutako interes komunengatik batzea. Jada, ez dago korporaziorik Estatuan, soilik banakako bakoitzaren interesa partikularra eta interes orokorra."
Edukia aldatu
Lege hau, Frantzian Antzinako Erregimena eta hura osatzen zuten korporazioak, bai ordena pribilegiatuek bai gremioek, desagertzearen testuinguruan onartu zen, eta jarduera profesional askea eragozten zuten, eta liberalismo ekonomikoaren modu primitibo eta kontraesankor batekiko konpromisoa adierazten du.
Art. 1 aldatu
Lanbide eta ofizio bereko herritarren mota guztietako korporazioak eraistea Frantziako Konstituzioaren funtsezko oinarrietako bat da, eta erabat debekatuta dago hura edozein modutan berriro sortzea.
Art. 2 aldatu
Ogibide edo lanbide bereko herritarrek, enpresaburuek, merkatariek, artisauek, langileek eta edozein arlotako artisauek, elkarrekin daudenean, ezin dute presidentea, idazkaria edo sindikoa izendatu, ez erregistroak eraman, ez estatutuak edo ordenantzak aldarrikatu, ez erabakirik hartu, ez eta arauak ezarri ere beren interes komunean.
Jatorria aldatu
Legea, Bretainiako Parlamentuan legegizonaren izenez izendatzen da, ondoren abertzalea Estatu Orokorretarako diputatua den Isaac Le Chapelier, egilea dena eta Asanblea Nazionalari aurkezten diona. Lege honek debekatu egiten du langileen lanbideak (korporazioak) modu kolektiboan gauzatzeko araubide orokorra, berariazko arau sozial guztiekin, eta, ondorioz, salbuespen-araubidea lantegi pribilegiatuentzat[1] eta, oro har, nekazari-merkatu guztientzat.
Asanblea Nazionalaren[2] sarreran egindako adierazpenean, Le Chapelierrek mugimendu presindikal bat deskribatu zuen, asaldatuta. Bertan, langileek, Erresuma osora hedatu ziren batzarretan bilduta, lanaldi baten prezioan gutxieneko soldatak ezartzea bilatzen zuten, bai eta Parisko udalerriko sorospen-sozietateak sortzea ere, praktika horiek garatu ahal izateko. Bere diskurtsoak ez du zalantzarik uzten bere legearen benetako helburuari buruz: langileen asoziazionismoa. Bere justifikazioak diskurtso liberalez bustita daude. Montesquieuk maite zituen bitarteko gorputzak arbuiatuz, eta 1789ko abuztuaren 4ko gaueko izpirituan, bere diskurtsoak baieztatzen du: "Hiritar guztiek elkartzeko aukera izan behar dute, zalantzarik gabe; baina ez da onartu behar zenbait lanbidetako hiritarrak beren interes komunak deiturikoen bidez biltzea; ez dago korporaziorik estatuan; gizabanako bakoitzaren interes partikularra eta interes orokorra besterik ez dago". Inori ez zaio uzten interes bitartekariaz herritarrak inspiratzen, gauza publikotik korporazio-izpiritu batez aldentzen. Beraz, gizabanakoen arteko hitzarmen libreei dagokiela dioen printzipiora itzuli behar dugu, langile bakoitzarentzat eguna finkatzera. Legea Jean-Jacques Rousseauren Kontratu Sozialean oinarritzen da, eta Le Chapelierrek pasarte osoak hartzen ditu bere aurkezpenean.
Hurrengo eztabaida oso laburra da. Funtsa zalantzan jarri gabe, Clermonten abokatu Jean-François Gaultier de Biauzat (orduan Asanbleako ezkerrekoa) saiatu zen, alferrik, bozketa hurrengo egunera arte atzeratzen. Kezkatuta dago lege horrek herritarrek biltzeko eta elkartzeko duten eskubidearen aurka egiten duelako. Ondoren, batzar honi interesatzen zaion gai bakanetako bat plazaratzen du: Chateleteko fiskalak esplizituki kondenatu behar diren ala ez, elkartze-metodo berberen bidez enbargoen enkanteetan beren monopolioa mantendu nahi dutelako, gainerako abokatuen aurka, beren korporazioan parte hartu gabe.
Legeak gertutik jarraitzen du 1791ko martxoaren 2ko eta 17ko Allarde dekretua, bai helburuei dagokienez, bai gertutasun historikoari dagokionez. Allarde dekretuak, halaber, lanbide-jarduera bat gauzatzeko askatasuna ezartzen lagunduko du, honako printzipio hau baieztatuz: Librea izango da edozein pertsonarentzat negozioa egitea edo ona iruditzen zaion lanbidea, artea edo ofizioa egitea. Baina Le Chapelier legeak Allarde dekretua modu errepresiboan luzatzen du. Debekatu egiten du batzarrek helburuak ezartzea soldaten edo prezioen negoziazioari dagokionez, eta, horrez gain, debekatu egiten die agintari publikoei kontuan hartzea eta haien eskaerak onartzea, baita eskaera horien egileekin tratatzea ere (publikoki damutzen ez badira behintzat); hori guztia 1.000 libera eta hiru hilabeteko espetxe-zigorra ezarriz. Bilera galgarritzat joko dira Konstituzioak industriaren lanari ematen dion askatasuna oztopatzea helburu duten langileen bilerak (Art. VIII).
Legeak, 1792ko abuztuaren 18ko dekretuaren bidez, Unibertsitatea eta medikuntzako fakultateak desegiten laguntzen du, medikuntzan askatasunez aritzearen izenean, eta ez da beharrezkoa izango medikuntzako ikasketak egin izana edo diploma izatea, harik eta 1794ko abenduaren 4an[3] Parisen, Montpellierren eta Estrasburgon osasun-eskolak sortu arte.
Fisiokraziaren printzipioekin bat etorriz, lege honen xedea da enpresa- eta kokapen-askatasuna bermatzea, Gizakiaren eta Herritarraren Eskubideen Deklarazioaren printzipioen arabera, nazioaren aberastasuna eta aurrerapen soziala ziurtatzeko bitarteko gisa.
Ondorioak aldatu
Le Chapelier legeak gremioak, korporazioak eta interes bereziko taldeak suntsitzea eragin zuen, eta, aldi berean, gorputz horien usadio eta ohiturak suntsitu zituen. 1800. urtean jada, arotzen eta greben arteko defentsa pribatuko ligak sortu ziren, sindikatu deiturikoak, eta, horri esker, XIX.[4] mende osoan zehar desagertu egin ziren. Debekatuta dauden arren, legeak ez du eragozten benetako enplegatzaileen sindikatuak eratzea. Era berean, legeak ezin du eragotzi ikaskide-sozietateak antolatzea. Gainera, 1834tik aurrera garatutako langile-kooperatibak, Bigarren Errepublikaren mendeko aldi labur batean izan ezik, koaliziotzat hartzen dira 1848an, sozietateei buruzko 1867ko uztailaren 24ko Legera arte, lege horrek haien nortasun juridikoa aitortzen baitu, Langileen eta Kapital Aldakorreko Enpresak izeneko kapitulu bat barne.
1803ko apirilaren 12an, lantegi eta tailerretako lanaren erregulazioari buruzko legeak lan-koalizioen debekua berritu zuen. Bestalde, koalizio-delitua 1810ko Zigor Kodearen 414. eta 415. artikuluetan berresten da. 1849ko martxoaren 15ean, langile-ugazaben koalizioen aurkako lege berri bat eman zen.
Bestalde, Bonapartek 1802ko abenduaren 24an merkataritza-ganberak berrezarri zituen, baina Estatuaren informazio-zerbitzu gisa, erakunde bitartekari gisa baino gehiago.
Indargabetzea aldatu
Le Chapelier Legea bi etapatan izan zen indargabetua: lehenik 1864ko maiatzaren 25ean, Olliver Legeak elkartze delitua indargabetzen zuelako; eta ondoren, 1884ko martxoaren 21ean, Waldeck-Rousseau Legeak sindikatuak legeztatu zituelako.
Iritziak aldatu
Karl Marx aldatu
Karl Marx filosofoaren ustez, langileen elkartzea debekatzen zuen lege hau benetako estatu kolpe burges bat zen. Steven Kaplanek egindako azterketa baten arabera, The End of Coalitions-en, ikuspegi hori tentagarria bada, gehiago ikusi beharko litzateke "izu-adierazpen baten isla gisa, Rousseauri, bitarteko elkarte edo elkarte partzial horiei, bizi-espazioa harrotzeko eta borondate orokorraren nagusitasunari aurre egiteko joera baitzuten."[5]
Jean Jaurès aldatu
Jean Jaurès politikari frantziarrarentzat, Le Chapelier legea "lege ikaragarria" da.[6]
Emile Durkheim aldatu
Émile Durkheim soziologoaren ustez, lege hau gizarte modernoetan lokarri sozial bat suntsitzearen jatorrian dago.[7]
Erreferentziak aldatu
- ↑ Thillay, Alain. (2002). Le faubourg Saint-Antoine et ses "faux ouvriers" : la liberté du travail à Paris aux XVIIe et XVIIIe siècles. ISBN 2-87673-338-2. PMC 491669639. (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
- ↑ A., Ray,. (1863-70). Réimpression de l'ancien Moniteur, seule histoire authentique et inaltérée de la révoluiton française depuis la réunion des États-généraux jusqu'au Consulat (mai 1789-nomvembre 1799) avec des notes explicatives.. H. Plon, imprimeur-éditeur PMC 32371629. (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
- ↑ Poirier, Jacques, informaticien. (2001). Médecin ou malade? : la médecine en France aux XIXe et XXe siècles. Masson ISBN 2-294-00374-8. PMC 406970307. (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
- ↑ 1806-1882., Le Play, Frédéric,. (1971). Les ouvriers europeens : etudes sur les travaux, la vie domestique et la condition morale des populations ouvrieres de l'europe, d'apres les faits observes de 1829 a 1879.. Hachette PMC 1132458569. (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
- ↑ Zeller, Olivier; Kaplan, Steven L.. (2002-07). «la fin des corporations» Le Mouvement social (200): 196. doi:. ISSN 0027-2671. (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
- ↑ (Frantsesez) Galliae, Vexilla. (2015-08-13). «Loi Le Chapelier, loi liberticide» Vexilla Galliae (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
- ↑ Gautier, Claude. (1994). «Corporation, société et démocratie chez Durkheim» Revue française de science politique 44 (5): 836–855. doi:. (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q1518796
