Wikipedia

Claudine Picardet

frantziar kimikaria, minerologoa, meteorologoa eta itzultzaile zientifikoa

Claudine Picardet, ezkongabetan Poullet, eta gero Guyton de Morveau, (Dijon, 1735eko abuztuaren 7a – Paris, 1820ko urriaren 4a) frantziar kimikaria, minerologoa, meteorologoa eta itzultzaile zientifikoa izan zen. XVIII. mendearen amaierako kimikari frantziarren artean nabarmendu zen, suediar, ingeles, aleman eta italieratik frantseserako literatura zientifikoaren itzulpen ugariengatik. Argitalpen zientifikoen hiru liburu eta milaka orrialde itzuli zituen, eskuizkribu itxuran argitaratu eta hedatuak. Izen handiko bilera zientifiko eta literarioak sortu zituen Dijonen eta Parisen, eta datu meteorologikoen bilketan parte hartu zuen. Dijon eta Paris zientzia-zentro gisa ezartzen lagundu zuen, eta iraultza kimikoan aldi kritikoan ezagutza zientifikoa zabaltzen lagundu zuen.[1][2][3]

Claudine Picardet

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakClaudine Poullet
JaiotzaDijon, 1735eko abuztuaren 7a
Herrialdea Frantzia
HeriotzaParis, 1820ko urriaren 4a (85 urte)
Familia
Ezkontidea(k)Claude Picardet (en) Itzuli  (1755 -  1794)
Louis-Bernard Guyton de Morveau (en) Itzuli  (1798 -  1816)
Hezkuntza
Hizkuntzakfrantsesa
ingelesa
alemana
italiera
Jarduerak
Jarduerakkimikaria, mineralogoa, meteorologoa eta itzultzailea

Biografia aldatu

Claudine Poullet Dijonen jaio zen. François Poulet de Champlevey errege notario baten alaba nagusia izan zen. 1755ean, Claude Picardet abokatuarekin ezkondu zen. Claude Picardet Table de marbre-ko zinegotzia, eta geroago Académie royale des sciences, arts, et belles-lettres de Dijon eta lorategi botanikoko zuzendaria izateak zirkulu zientifikoetan, burgesetan eta goi-mailako gizartean sartzea erraztu zion. Hitzaldietara eta beste manifestazio batzuetara joaten zen, zientzialari, solasaldi eta itzultzaile gisa parte hartzen zuela.[1]

Hasieran, "Dijonen Mme P***" gisa argitaratu zuen. Bikoteak seme bat izan zuen. Hemeretzi urterekin 1776an hil zen.[1]

Alargundu zenean, 1796an, Parisera joan zen. 1798. urtean berriz ezkondu zen Bernard Guyton de Morveaurekin, urte askoan Bosturtekoen Kontseiluan diputatu izandakoarekin, Parisko École polytechnique-ko zuzendari eta kimika-irakaslea zenarekin. Itzulpenekin eta lan zientifikoarekin jarraitu zuen, eta eliteko bilera zientifikoak antolatu zituen. Napoleonen erregealdian, Guyton-Morveau baronesa izendatua izan zen.

"Madame Picardet oso atsegina eta landua da distantzia laburretan; afektaziorik ez duen eta atsegina den emakume bat; Scheele alemáanetik eta Mr. Kirwanen zati bat ingelesetik itzuli ditu; altxor bat da M. de Morveaurentzat, berarekin gai kimikoei buruz eta beste edozein gairi buruz hitz egin baitezake, bai helburu hezitzaileekin, bai atseginarekin.”

Ezer gutxi dakigu hari buruz: bigarren senarra 1816an hil zen eta bera ahaztua, lau urte beranduago, 1820an Parisen.[1][2][3]

Itzultzaile lana aldatu

Picardet-ek milaka lan zientifiko itzuli zituen, horietako asko garaiko zientzialari nagusiek hainbat hizkuntzatan idatziak, frantsesez argitaratzeko. Haren lana itzulpen zientifikoaren izaeraren aldaketa baten testuinguruan ikus daiteke, "itzultzaile bakartien" lanetik bereizita.

Guyton de Morveau itzultzaile talde baten buru izan zen Dijongo Akademian, Dijongo Itzulpen Agentzian, atzerriko testu zientifikoen itzulpen egokien eskaerari erantzuteko, bereziki kimikaren eta mineralogiaren arloetan. "Enpresa kolektibo" horretan konprometitutakoek tokian tokiko eta nazioarteko konexioak behar zituzten inprimatutako jatorrizko lanak eskuratzeko, eta hizkuntza- eta zientzia-trebetasuna itzulpenen zehaztasuna garatzeko eta baliozkotzeko. Itzulpen-lan linguistikoaz gain, laborategiko esperimentuak egiten zituzten, jarraibide esperimentalak errepikatzeko eta ikusitako emaitzak berresteko. Materialei buruzko ohar mineralogikoak erabiltzen zituzten, hala nola kolorea, usaina eta kristalen forma, jatorrizko testuaren informazioaren egiazkotasuna baieztatzeko.

Zientzialarien itzultzaile aitzindaria aldatu

Dijonen akademiako taldea aitzindaria izan zen, atzerriko zientzialarien lana Frantzian eskuragarri egotea ahalbidetu baitzuen. Itzulpen batzuk liburu eta aldizkarietan argitaratu ziren. Beste batzuk eskuz egindako kopia gisa zabaldu ziren, zirkulu zientifiko eta sozialetan. Gainera, esperimentuak hitzaldi publikoetan ere aurkeztu ziren. Claudine Picardet izan zen taldeko ez-akademiko bakarra, emakume bakarra, eta tartean ziren dozena erdi gizon baino emankorragoa. Bost hizkuntzatan lan egiten zuen taldeko itzultzaile bakarra izan zen, eta Annales de chimie ez ziren aldizkarietan argitaratzen zuen bakarra. Annales de chimie aldizkaria 1789. urtean sortu zuten Guyton de Morveau, Antoine Lavoisier, Claude Louis Berthollet eta beste batzuek. Argitalpen-kontseiluaren arauek 1789ko urtarrilean adierazten zuten itzultzaileak autoreen moduan ordaindu behar zirela.

Ondorengo idazle batzuek, Claude-Nicolas Amantonek egindako nekrologiko arraro batekin hasita, Picardet-en lanaren meritua Guyton de Morveauri eta taldeko beste batzuei esleitu diete. Patrice Bret ikerlariak istorio misogino eta metaforiko gisa deskribatzen du hori, kontraesanean dago argitaratutako lanetan dituen eskurantzengatik, eta beste ebidentzia batengatik.[4][5]

Itzulitako lanak aldatu

1774an, Guyton de Morveauk eskaturik, Picardet-ek Spatogenesia: the Origin and Nature of Spar; Its Qualities and Uses (ingelesa, 1772) itzuli zuen, John Cerroren (Espatogenesia: espatoen jatorria eta izaera; nolakotasunak eta erabilerak), Jean-André Mongez Journal de phisique-n argitaratzeko. Mongezen aldizkarian laguntzaile ospetsua bihurtu zen, nahiz eta bere hasierako argitalpenek Mme P edo Mme P*** de Dijon baino ez jarri. 1782an, Guyton de Morveauren gutunek adierazten dute Claudine Picardet-ek ingelesezko, suediarrezko, alemanezko eta italierazko lanak frantsesera itzuli zituela.

 
Mémoires de chymie de M. C. W. Scheele, Picardet-en itzulpena

Picardet-ek Carl Wilhelm Scheeleren saiakuntza kimikoen lehen bilduma argitaratua sortu zuen, suedierazko eta alemanezko argitalpenetatik itzulia, hala nola M. C. W. Scheelen Mémoires de chymie, bi liburukitan (frantsesa, 1785).[6][7][8] Claudine Picardet Scheelen oxigenoari buruzko lana Frantziako zientzialarien esku jartzeko arduraduna zela agertzen da.[9] Picardet publikoki itzultzaile gisa identifikatu zen lehen aldiz, 1786ko uztailean Journal des savants aldizkarian agertu zen Jérôme Lalanden liburuaren berrikuspen batean. Handik aurrera, bere izenarekin sinatzen hasi zen.[5]

Picardet-ek 1774ko Abraham Gotlobulu Werner-en Von den äusserlichen Kennzeichen der Fossilien (Fosilen edo mineralen kanpoko karaktereei buruz; Alemania, 1774) lanaren lehen itzulpena idatzi zuen, Wernerren lanik garrantzitsuena eta mineralogia deskribatzaileari buruzko lehen testu modernoaren liburua, kolore-eskema bat garatuz deskribapenerako. Picardet-en Traité des caractères extérieurs des fossiles, M. A. G. Werner-en l'allemand itzulpena (fosilen kanpo-ezaugarriei buruzko tratatua) Dijonen argitaratu zen, 1790ean, 'Scheeleren "Kimika-memoriak"-en itzultzaileak. Jatorrizko testua nabarmen hedatu eta idatzi zenez, sarritan uste izan da Picardet-en itzulpena lanaren edizio berria dela. Bi itzulpenetan, beste autore batzuen ekarpenak (oharrak, esaterako) argi eta garbi identifikatuta daude.[10]

James R. Partington kimikari eta zientzia-historialariak Picardeti egozten dio Torbern Olof Bergman, Opuscula physica et chemica (latina, 1779–1790) sei liburuetako lehen bi liburukietako frantsesen zatirik handienaren itzulpena. Opuscules chymiques et physiques de M.T. Bergman (Dijon, 1780–1785), Guyton de Morveauri esleitu izan zaio gehienetan. Guyton de Morveau eta Bergman-en arteko eskutitzetatik abiatuta, Partington-ek iradokitzen du Picardet-ek eta beste batzuek Bergman-en lanak itzultzen lagundu zutela, itzultzaile gisa agertu gabe.[11]

Claudine Picardeti egozten zaizkio inspirazioa eta, agian, 1787 Essay on Phlogiston-en Richard Kirwanen saiakeraren itzulpena eta kritika idazteko lankidetza. Kirwanen artikulu batzuk ere itzuli zituen.[12]

Claudine Picardet-ek hainbat artikulu zientifiko itzuli zituen: suedieratik (Scheele, Bergman), alemanetik (Johann Christian Wiegleb, Johann Friedrich Westrumb, Johann Carl Friedrich Meyer, Martin Heinrich Klaproth), ingelesetik (Richard Kirwan, Williian Fordyce), italieratik (Marsilio Landriani) eta seguraski latinetik (Bergman). Batez ere kimikari eta mineralogiari buruzko lanak itzuli zituen arren, meteorologiari buruzko lan batzuk ere itzuli zituen. "Observationes astron. annis 1781, 82, 83 institutæ in observatorio regio Havniensi" (1784) lanean Thomas Bugge-k 1783ko abenduan egindako Marteren korapiloaren luzeraren behaketa astronomikoei buruzko informazioa ematen zuen Havniensi (1784) urteroko behatokian 1781, 82, 83 institutuena. Picardet-en itzulpena Observations de la longitude du nœud de Mars faite en Décembre 1873, par M. Bugge en el Journal des sçavants (1787) izenaz argitaratu zen.

Lan zientifikoa aldatu

Picardet Morveauren kimika-klaseetara joan zen eta mineralak ikasi zituen Dijongo Akademiaren bilduman. Guyton de Morveau eta Dijongo Itzulpen Agentziako beste kide batzuekin esperimentu kimikoak eta behaketa mineralogikoak egin zituen, itzultzen zituen lanen edukia baieztatzeko. Werner-en tratatuaren mineralei buruzko itzultzaile-notek argi eta garbi erakusten dute laborategiko behaketetan zuten espezializazioa. Frantsesezko terminoak ere garatu zituen, mineralen zuzeneko behaketetan oinarrituta, Wernerren neologismoak egokitzeko.

Picardet aktiboa izan zen Antoine Lavoisierren sarean datu meteorologikoak hartzeko. 1785ean, egunero hartzen zituen behaketa barometrikoak Dijongo Akademiaren tresna batekin. Claudine Picardet-ek bere emaitzak Lavoisier-era bidali zituen eta Parisko Zientzien Errege Akademiari aurkeztu zitzaizkion.[13][14]

 
Madame Lavoisier (ezkerrean), Claudine Picardet (liburuarekin), Berthollet, Fourcroy, Lavoisier (eserita) eta Guyton de Morveau (eskuinean)

Erretratua eta nomenklatura liburua aldatu

1782an, Guyton de Morveauk nomenklatura kimikorako hurbilpen sistematikoa proposatu zuen; nomenklatura horretan, substantzia sinpleek beren egitura kimikoaren adierazpen sinpleak jasotzen zituzten, hala nola hidrogenoa eta oxigenoa. Konposatuek beren osagaiak adierazten zituzten izenak zituzten, hala nola sodio kloruroa eta burdin sulfatoa. 1786-1787 bitartean, Guyton de Morveau, Antoine Lavoisier, Cl-Louis Berthollet eta Antoine-François Fourcroy ia egunero ari ziren lanean Méthode de nomenclature chimique (“Nomenklatura Kimiko Metodoa”) idazteko, eta "behin betiko izendapen organiko" bat lortu nahi izan zuten.[15]

Uste da Lavoisierren koadro batean, Méthode nomenklatura chimiqueko egilekideekin batera, Madame Lavoisier eta Claudine Picardet agertzen direla. Madame. Lavoisier taldearen ezkerrean agertzen da. Alboan duen emakumeak uste du Claudine Picardet dela, itzultzaile gisa egindako lanaren liburu enblematikoa daramala.[16]

Eragina aldatu

Dijon zientzia-zentro gisa hartu zuten nazioartean, Claudine Picardet-en eta haren bigarren senarraren,—Bernard Guyton de Morveau-ren lanari esker. Kimikari buruzko bi itzultzaile emankorrenetako bat izan zen Claudine Picardet 1780ko hamarkadan, eta iraultza kimikoaren funtsezko garai batean ezagutza kimikoaren eskuragarritasuna handitu zuen, batez ere gatz eta mineralei buruzko ezagutzan. Picardeten lanek aldizkari zientifiko espezializatuen argitalpena bultzatzen zuten, eta argitalpen-ezaugarrien erabilera ezartzen laguntzen zuten, hala nola lehen argitalpenaren data. Bere garaiko adituek onartu zuten itzultzaile gisa egindako lanaren balioa, bai nazionalki bai nazioartean.[17]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2021-04-28). «Claudine Picardet, una pionera en la traducción científica» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).
  2. ↑ a b (Ingelesez) Rayner-Canham, Marelene F.; Rayner-Canham, Geoffrey. (1998). Women in Chemistry: Their Changing Roles from Alchemical Times to the Mid-twentieth Century. Chemical Heritage Foundation ISBN 978-0-941901-27-7. (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).
  3. ↑ a b (Ingelesez) Ogilvie, Marilyn Bailey. (1986). Women in Science: Antiquity Through the Nineteenth Century : a Biographical Dictionary with Annotated Bibliography. MIT Press ISBN 978-0-262-65038-0. (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).
  4. ↑ Bret, Patrice. (29 de abril de 2015). «The letter, the dictionary and the laboratory: translating chemistry and mineralogy in eighteenth-century France» Annals of Science 73 (2): 122–142.  doi:10.1080/00033790.2015.1034780..
  5. ↑ a b Bret, Patrice. (2014). «Madame Picardet, traductrice scientifique ou cosmétique des Lumières ?» Pour la Science 446 (Décembre).
  6. ↑ Bolton, Henry Carrington Bolton. (marzo de 1902). «New Books» Journal of the American Chemical Society XXIV (3): 280..
  7. ↑ (Frantsesez) Scheele, Carl Wilhelm. (1785). Mémoires de chymie: tirés des Mémoires de l'Académie Royale des Sciences de Stockholm. Premiere partie. chez l'Éditeur ; Et se trouve a Paris (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).
  8. ↑ (Frantsesez) Scheele, Carl Wilhelm. (1785). Mémoires de chymie: tirés des Mémoires de l'académie royale des sciences de Stockholm. Chez Theophile Barrois, Curchet (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).
  9. ↑ (Ingelesez) Thorpe, Thomas Edward. (1894). Essays in Historical Chemistry. Macmillan and Company (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).
  10. ↑ «WERNER, Abraham Gottlob. (1749–1817)» The Library.
  11. ↑ «BERGMAN, Torbern Olof. (1735–1784)» The Library.
  12. ↑ Kawashima, Keiko. (2000). «Madame Lavoisier et la traduction française de l'Essay on phlogiston de Kirwan» Revue d'histoire des sciences 53 (2): 235–263..
  13. ↑ Picardet, M.. (1785). «Journal des observations du barometre de M. Lavoisier» Mémoires de l'Académie des sciences, arts et belles lettres de Dijon: 435–437..
  14. ↑ «Nouveau Memoires de l'Academie de Dijon» The Critical Review, Or, Annals of Literature 65: 552. 1788.
  15. ↑ (Ingelesez) «Louis Bernard Guyton de Morveau | French chemist and educator | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).
  16. ↑ (Ingelesez) Beretta, Marco. (2001). Imaging a Career in Science: The Iconography of Antoine Laurent Lavoisier. Science History Publications/USA ISBN 978-0-88135-294-8. (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).
  17. ↑ «Picardet, Claudine | Encyclopedia.com» www.encyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-08).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Claudine_Picardet&oldid=9532610"(e)tik eskuratuta