Aralarko Malloak
Aralarko Malloak Aralarko mendilerroaren ekialdean, Nafarroako aldean, Araitz haranaren gainean dauden malloak dira, Leitzaldean.[1] Han daude mendilerroko mendietako asko; besteak beste, Aralarko bi mendirik altuenak: Intzako dorrea (1431 m) eta Aldaon (1411 m). Malloetako zati bat Gipuzkoan dago, Tolosaldean (Amezketako meategiak eta Bedaio).
Malloak ederki ikus daitezke, Araitz haranean barrena Lekunberri eta Tolosa lotzen dituen bidetik, Araxes ibaiaren ibilbideari jarraikiz.
Guardetxea, Baraibar aldetik , beste abiapuntu bat da.
Mendi nagusiak aldatu
Hona hemen Aralarko Malloetako mendiak: Iparraldeko multzoan, Balerdi edo Mallozar (1.165 m), Artubi (1.263 m) eta Uakorri (1.306 m) ditugu, Azkarate herri nafarra eta Bedaio gipuzkoarra aldera. Artubi eta Uakorri artean, Astunalde ataka dago.
Erdialdean, Beoin (1.350 m), Egurbide (1.317 m), Urkute (1.328 m), Aldaon (1.411 m), Intzako dorrea edo Hirumugarrieta (1.431 m) eta Kurutzeaga (1.308 m) tontorrak daude, Gaintza eta Intza herrien gainean. Aldaon eta Intzako dorrearen artean, Elekomuts ataka dago.
Hego-ekialdean, Errazkin herritik gertu, Ttutturregi edo Pallardi (1.290 m), Ttutturre (1.282 m), Aitzear (1.286 m), Subizelaigaine edo Surbizelai (1.209 m) eta Alborta (1.220 m) daude. Pallardi eta Kurutzeaga artean Illobi mendatea, eta Ttutturre eta Alborta artean Abategaña lepoa daude.
Belar kableak aldatu
Goiko larreetatik belarra baserrietara jaisteko ohitura antzinakoa zen, hango belarrak haranekoak baino kalitate hobea zuela eta. Malden gogortasunagatik, nekazariek bizkarrean edo abereen gainean jaisten zituzten 30-50 kiloko fardoak. 1920. urte aldetik hasi eta 1970eko hamarkada arte, Malloetako belarra haranera jaisteko kable sistema bat erabili zuten. "Burusiak" edo belar fardoak txirriketan (poleak) zintzilik jaurtitzen zituzten kableetan bera. Kable luzeenak 1.900 metro zituen (Txarragain-Errazkin), eta 550-575 metroko koska jaistera ere iritsi ziren (Asteasu-Bengoetxea). Oraindik garai hartako harlanduzko zutabeak eta altzairuzko kableak badira Malloetako aldapetan.
Hidrografia aldatu
Gorospeaga eta Largoako iturriak daude Azkarate aldean, eta Larraun ibaiaren iturburua bestela Iribas herrian, Larraun udalerrian. Bestela, Unagako larreetan "Unako putzua" dugu. Erreka ugari daude, nafar aldean azkenik, Araxes ibaiaren ezkerraldean.
Gipuzkoa aldean, Arritzagaerreka sortzen da Pardeluts aldean eta borda batzuetatik eta Buruntzuzineko antzinako meategietatik igarotzen da Amezketan amaitzeko.
Ikus, gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Mariano ESTORNÉS LASA: «Malloas de Aralar», Auñamendi Eusko Entziklopedia.
Kanpo estekak aldatu
- (Gaztelaniaz)"Malloas de Aralar" (Auñamendi).
- (Gaztelaniaz)Intzako Dorrea eta Malloetako beste tontorrak (Mendikat).
Datuak: Q12253806
